Το αντίδοτο της απελπισίας!

Λάμπρου Κ. Σκόντζου, Θεολόγου – Καθηγητού 

(Θεολογική μονογραφία στην Πρόνοια του Θεού)

 

Ουδέποτε στο παρελθόν ο άνθρωπος βρέθηκε σε τέτοια ευμάρεια, ασφάλεια και ευκολίες της ζωής που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία.

 

Παρά τα σύγχρονα προβλήματα, η ζωή είναι ασύγκριτα ανώτερη, από άποψη ευημερίας και ευκολιών, από παλιότερες εποχές, ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν, όπου δεν υπήρχε κοινωνική πρόνοια, οργανωμένα συστήματα υγείας, φαρμακευτική αγωγή αντιμετώπισης σοβαρών ασθενειών, επιδόματα, συντάξεις, κρατική μέριμνα, η σύγχρονη τεχνολογία, η οποία ευκολύνει τη ζωή, κλπ. 

 

Ουδέποτε στο παρελθόν υπήρξε τέτοια αφθονία τροφών, ενδυμάτων, υγιεινών κατοικιών, ευκαιρίες για ψυχαγωγία, κλπ. 

 

Παρά ταύτα, ουδέποτε στο παρελθόν συναντούμε τέτοιας έκτασης ανησυχία, άγχος, απαισιοδοξία και βασανιστική μέριμνα για τη ζωή. 

 

Ουδέποτε είχαμε τέτοιο αριθμό πασχόντων από ψυχικές νόσους και το χειρότερο, τέτοιο εύρος αυτοκτονιών. 

 

Πρόσφατη έρευνα απέδειξε ότι στη χώρα μας έχουμε, κατά μέσον όρο, τρεις με τέσσερις αυτοκτονίες την ημέρα! 

Οι ψυχικές νόσοι αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και οι πωλήσεις ψυχοφαρμάκων πληθύνονται ιλιγγιωδώς. 

 

Οι αιτίες γι’ αυτή την ανησυχητική κατάσταση, στην καθημερινή ζωή, είναι πολλές. 

 

Ο φόβος του θανάτου, ο θάνατος, οι ασθένειες, η φτώχεια, οι συγκρούσεις, η καθημερινή πίεση, η αδιαφορία των διπλανών μας, η μοναξιά, το άγχος, τα αδιέξοδα, το ανικανοποίητο σε όλα τα επίπεδα κλπ. έχουν λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, οδηγώντας τον σύγχρονο άνθρωπο σε πρωτοφανή απαισιοδοξία και τρομερά αδιέξοδα. 

 

Που βρίσκεται η αιτία αυτού το βασανιστικού τρόπου ζωής; Η απάντηση είναι, στην και στην απιστία, στην άρνηση της πρόνοιας του Θεού. 

Αυτή η αιτία δημιουργεί φοβίες, πανικό, ανασφάλεια, διαρκή θλίψη κ.α. 

 

Αντίθετα η πίστη σε αυτή αποτελεί το μοναδικό αντίδοτο στην απαισιοδοξία και οποιαδήποτε μορφή κακοδαιμονίας. 

Η Θεία Πρόνοια αποτελεί για την χριστιανική μας πίστη θεμελιώδες κεφάλαιο της ορθόδοξης θεολογίας.

Ο Θεός είναι ο Παντοδύναμος Δημιουργός ολοκλήρου της κτιστής δημιουργίας, αλλά και ο πάνσοφος προνοητής και συντηρητής της. 

 

Ο ιερός Ψαλμωδός αναφωνεί στο Θείο Δημιουργό: «ἀνοίξαντός σου τὴν χεῖρα, τὰ σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος. […] ἐξαποστελεῖς τὸ πνεῦμά σου, καὶ κτισθήσονται, καὶ ἀνακαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς» και «ἀποστρέψαντος δέ σου τὸ πρόσωπον ταραχθήσονται· ἀντανελεῖς τὸ πνεῦμα αὐτῶν, καὶ ἐκλείψουσι καὶ εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσιν» (Ψαλμ.103,28-30). 

 

Η άκτιστη ενέργεια του Παντοδυνάμου Θεού διαχέεται, από τα αφανή ενδότερα των μικροστοιχείων της ύλης και των μικροοργανισμών, ως στα πέρατα του απέραντου σύμπαντος, συνέχοντας και διατηρώντας την θεία δημιουργία. 

 

Τίποτε δεν είναι αυτοφυές και τίποτε αυτονόητο στον κτιστό κόσμο, αλλά μεγαλειώδες ποίημα του Θεού Δημιουργού, το οποίο συνέχεται και συντηρείται από Αυτόν. 

 

«Όπως ακριβώς το ποτάμι, λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος, διακλαδιζόμενο σε αμέτρητα μέρη, ποτίζει την εκτεταμένη γη πάνω στην οποία απλώνεται, έτσι η Πρόνοια του Θεού παντού ξεχύνεται, σκορπίζεται με αφθονία, έρχεται με ορμή και όλα τα γεμίζει». 

 

Ομοίως και ο Μ. Αντώνιος τόνισε: «Η πρόνοια του Θεού είναι που συγκρατεί τον κόσμο. Και δεν υπάρχει κανένας τόπος στον κόσμο απ’ όπου να απουσιάζει η πρόνοια του Θεού. Πρόνοια είναι αυτοδύναμος λόγος του Θεού ο οποίος διαμορφώνει την ύλη που έρχεται στον κόσμο και είναι ο δημιουργός και τεχνίτης όλων όσων γίνονται. Γιατί η ύλη δεν μπορεί να τακτοποιηθεί χωρίς την δημιουργική δύναμη του λόγου, που είναι εικόνα και νους και σοφία και πρόνοια του Θεού». 

 

Αν η πρόνοια του Θεού διαχέεται στον άψυχο, φυτικό και έμβιο κόσμο και τον συντηρεί, ιδιαιτέρως σκεπάζει το εκλεκτότερο δημιούργημα Του, τον άνθρωπο, ο οποίος, μόνος αυτός, ποιήθηκε να είναι «εικόνα και ομοίωση» Του (Γέν.1,26), να μετέχει, του κτιστού και του ακτίστου και να είναι ο σύνδεσμος τους. 

 

Η ιδιαίτερη δημιουργία του και ο τελικός προορισμός του τον διαφοροποιεί από την υπόλοιπη δημιουργία, στην οποία τοποθετήθηκε «φύλακας» και «εργάτης» της, «εργάσεσθαι και φυλάσσειν» (Γέν.2,15), δηλαδή, ορίστηκε συνδημιουργός του Δημιουργού του. 

 

Τοποθετήθηκε στον «παράδεισο της τρυφής», δηλαδή στην «καλή λίαν» φύση (Γεν.1,31), να ζει, να τρέφεται και να πραγματώνεται, ως ψυχοσωματική οντότητα, προοριζόμενος για την κατά χάριν θέωση, με ευδαιμονία και ασφάλεια, έχοντας άμεση κοινωνία με το Θεό (Γεν.3,8). 

 

Δυστυχώς όμως το τραγικό γεγονός της πτώσεως ανέστειλε αυτή την αρχέγονη παραδείσια ζωή. 

 

Η είσοδος του κακού στον κόσμο, με την αποκλειστική ευθύνη του ανθρώπου, του στέρησε την κοινωνία με το Θεό, απομάκρυνε την θεία χάρη από αυτόν και τον έδεσε στον πικρό ζυγό της αιχμαλωσίας του Σατανά, τον υπήγαγε στην φθορά, με τραγική κατάληξη το ολέθριο θάνατο.

 

Με άλλα λόγια η ζωή του μεταβλήθηκε σε επίγεια κόλαση, γεμάτη πόνους, κόπους, άγχος, ανασφάλεια και κοινωνική απομόνωση. 

 

Αυτή θα είναι στο εξής η ανθρώπινη ζωή, μια ατέλειωτη τραγωδία, η οποία είναι αποτυπωμένη κάλλιστα στην ιστορία της ανθρωπότητας. 

 

Βεβαίως ο Θεός, ως στοργικός πατέρας, παρά την απομάκρυνση του πλάσματός Του, δεν έπαψε να το αγαπά και να διαχέει τις άκτιστες δημιουργικές ενέργειές Του προς αυτό, να τον ευεργετεί και να τον συντηρεί, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος, μέσα στον σκοτασμό του δεν ήταν σε θέση να αντιληφθεί την πρόνοια του Δημιουργού του. 

 

Ο ερχομός στον κόσμο του Λυτρωτή μας Χριστού, για την πραγμάτωση της σωτηρίας μας, αποκάλυψε και το άμετρο μέγεθος της θείας αγάπης. 

 

Στην περίφημη επί του Όρους Ομιλία Του, φανέρωσε την άμετρη και αέναη στοργή και μέριμνα του Θεού προς τον άνθρωπο, αδιάκριτα: «τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους» (Ματθ.5,45). 

 

Εκείνος φροντίζει για ετούτον, επισημαίνοντάς του να μην αναλώνεται σε βασανιστική μέριμνα για την επιβίωσή του, διότι γι’ αυτόν φροντίζει ο Θεός, «μή μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καί τί πίητε, μηδέ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε… ἐμβλέψατε εἰς τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ, ὃτι οὐ σπείρουσι οὐδέ θερίζουσι, οὐδέ συνάγουσι εἰς ἀποθήκας. Καί ὃ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά. Οὐχ ὑμείς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν; τίς δὲ ἐξ ὑμῶν μεριμνῶν δύναται προσθεῖναι ἐπὶ τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ πῆχυν ἕνα;» (Ματθ.6,25-27). 

 

Κι ακόμα, «μὴ οὖν μεριμνήσητε λέγοντες, τί φάγωμεν ἢ τί πίωμεν ἢ τί περιβαλώμεθα; πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ἔθνη ἐπιζητεῖ· οἶδε γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων. ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν. Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον· ἡ γὰρ αὔριον μεριμνήσει τὰ ἑαυτῆς· ἀρκετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία αὐτῆς» (Ματθ.6,31-34). Ως απόδειξη της θείας αγάπης προς τον άνθρωπο, έφερε το παράδειγμα των αγριολούλουδων, ώστε «οὐδὲ Σολομὼν ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἓν τούτων» (Ματθ.6,29), πόσο μάλλον ο άνθρωπος, η εικόνα του Θεού! 

 

Το ίδιο και ο απόστολος Παύλος προτρέπει: «μηδέν μεριμνᾶτε, ἀλλ’ ἐν παντί τῇ προσευχῇ καί τῇ δεήσει μετά εὐχαριστίας τά αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρός τόν Θεόν» (Φιλιπ.4,6).

Αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να φροντίζουμε για την λελογισμένη και επιβεβλημένη αντιμετώπιση και επίλυση των διαφόρων προβλημάτων με επιμέλεια και συστηματικές προσπάθειες, αναμένοντας κάποια
αυτόματη «θαυματουργική» επέμβαση του Θεού, αλλά δεν πρέπει να μας κυριεύει αγωνία, ανησυχία και ταραχή.

Γι’ αυτό και επιπλήττει ορισμένους χριστιανούς της Εκκλησίας της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι είχαν σταματήσει να εργάζονται για να βιοπορίζονται (Β΄Θεσ.3,10), αναμένοντας τον αιφνίδιο ερχομό της έλευσης του Κυρίου.

Άλλωστε και ο ίδιος ο απόστολος εργαζόταν «ταῖς ἰδίαις χερσί» (Α΄Κορ.4,12), ως σκηνοποιός και δεν περίμενε «θαυματουργικά» την διαβίωσή του.

Η άρνηση της πρόνοιας του Θεού είναι αποτέλεσμα της απιστίας, ή ολιγοπιστίας. Επίσης είναι προϊόν εγωισμού.

Ο άπιστος, αρνούμενος το Θεό και την πρόνοιά Του, «θεοποιεί» τον εαυτό του, θεωρώντας τον ικανό να του λύσει τα προβλήματά του.

Αλλά σύντομα διαπιστώνει την σχετικότητα των ανθρωπίνων δυνατοτήτων, απογοητεύεται, οδηγείται στην απελπισία και καταλήγει στις βασανιστικές ψυχικές διαταραχές και νόσους, ακόμα σε πιο τραγικές καταλήξεις.

Αντίθετα, η πίστη στην πρόνοια του Θεού δίνει άλλη διάσταση και νόημα στη ζωή.

Ο πιστός έχοντας τη βεβαιότητα ότι βρίσκεται κάτω από τη σκέπη του Θεού, αντιμετωπίζει με αισιοδοξία και ελπίδα τα όποια προβλήματα του.

Τον περιλούζει η χάρις του Θεού, αποδιώχνοντας κάθε απαισιοδοξία και κατήφεια από την ψυχή του.

Εμπιστεύεται όλη τη ζωή του στα χέρια του Θεού και καταφεύγει πάντοτε σ’ Αυτόν ζητώντας τη θεία πρόνοια.

Αυτή η πίστη του δίνει κουράγιο στις δυσκολίες και τις περισσότερες φορές ελκύει τη βοήθεια του Θεού.

Πιστεύει ότι ο Θεός, που συνέχει τα πάντα, φροντίζει και γι’ αυτόν, όπως ο καλός φυσικός μας πατέρας, ο οποίος προνοεί και πασχίζει για το καλό και την ασφάλεια των παιδιών του.

Έχει υπόψη του την θαυμάσια παραβολή του Ασώτου Υιού, ο οποίος βασανίζονταν στη δυστυχία μακριά από τον πατέρα του και βρήκε την ηρεμία, ασφάλεια και τη σιγουριά, αφότου γύρισε στο πατρικό του σπίτι, στην αγκαλιά του στοργικού του πατέρα.

Ο πιστός έχει επίσης υπόψη του ότι οι οποίες δυσκολίες της ζωής, έχουν και παιδευτικό ρόλο στην πνευματική του πορεία.

Σμιλεύουν την ψυχή του και την κάνουν ανθεκτική στις επιθέσεις του πονηρού.

Γι’ αυτό και ο άγιος Μάρκος ο Ασκητής λέγει: «στις ακούσειες θλίψεις είναι κρυμμένο το έλεος του Θεού, το οποίο τραβά σε μετάνοια εκείνον που δείχνει υπομονή και τον γλυτώνει από την αιώνια κόλαση».

Τρέφει τη βεβαιότητα πως οι όποιες δοκιμασίες του δεν θα υπερβούν τις δυνάμεις του, διότι όπως τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος, «Γνωρίζει ότι ο Κύριος είναι προνοητικὸς καὶ όταν επιτρέψει να κορυφωθούν τα δεινά, τότε πάλι, αφού σταματήσει την τρικυμία, ξαναφέρνει τη γαλήνη και τη μεγάλη μεταβολή στα πράγματα, διδάσκοντας σε μας το μέγεθος της δύναμής του».

Για τούτο κάνει υπομονή και περιμένει την άρση της δοκιμασίας.

Είναι ανάγκη, σε ετούτους τους τραγικούς καιρούς της απόλυτης αποστασίας και της εθελούσιας απομάκρυνσής μας από το Θεό, να συνειδητοποιήσουμε ως πιστοί την αέναη πρόνοια του Θεού και να διαφοροποιηθούμε από τους απίστους, να παραθέσουμε τη ζωή μας στο Θεό.

«Πάσαν την ζωή ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα», δεόμαστε στην Θεία Λειτουργία.

Να εναποθέσουμε ολόκληρη τη ζωή μας στο Θεό, ο Οποίος τόσο πολύ μας αγαπά, ώστε, «του ιδίου Υιού ουκ εφήσατο» (Ρωμ.8,32), δεν λυπήθηκε τον Υιό Του τον Μονογενή να στείλει στον κόσμο, να γίνει άνθρωπος, να ταπεινωθεί για χάρη μας, να υποφέρει και να πεθάνει ως κακούργος για τη δική μας σωτηρία. Ναι, ως εκεί φτάνει η αγάπη Του!

Και εμείς τη λησμονούμε και την αρνούμαστε, στηριζόμενοι στις δικές μας σαθρές και απατηλές δυνάμεις, οι οποίες γρήγορα μας απογοητεύουν και μας οδηγούν στην απελπισία και την δυστυχία.

Και δυστυχώς πολλούς στην αυτοκτονία.

Φυσικά δεν μας προτρέπει να αφεθούμε μοιρολατρικά στην πρόνοια του Θεού, αλλά να μην αναλωνόμαστε στη μέριμνα των υλικών πραγμάτων, δίνοντας προτεραιότητα στα πνευματικά, στην αναζήτηση της βασιλείας του Θεού και της δικαιοσύνης του.

«Ζητείτε δε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (Ματθ. 6:33), μας διαβεβαίωσε ο Χριστός. Κύριο μέλη μας να είναι η σωτηρία μας, η αιώνια ζωή.

Βεβαίως υπάρχουν και οι δυσκολίες της ζωής, ασθένειες, αναπηρίες, θάνατοι προσφιλών μας προσώπων, ανέχεια, φτώχεια, κοινωνική απόρριψη, η μοναξιά, κ.α. αλλά όλα αυτά είναι πρόσκαιρα και συχνά προσπελάσιμα, γι’ αυτό πρέπει πάντοτε να τα υπομένουμε όλα χάριν του Θεού, ευχαρίστως, θεωρώντας τα ως πνευματική παιδαγωγία.

Η ζωή μας είναι μια στιγμή συγκριτικά με την αιωνιότητα, μας συμβουλεύει ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ.

Κατά τον απόστολο Παύλο «Ουκ άξια, τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις ημάς» (Ρωμ.8,18).

Τα όποια γήινα προβλήματα δεν πρέπει να μας αποσπάσουν από τον μεγάλο μας προορισμό.

Όσο μεγάλα και αν είναι δεν μπορούν να συγκριθούν με την μέλλουσα δόξα που μας περιμένει και είναι ασυγχώρητα επιπόλαιο και ολέθριο να ασχοληθούμε με ετούτα τα φθαρτά και πρόσκαιρα και να στερηθούμε τα αιώνια!

Ο απόστολος Παύλος μας διαβεβαιώνει: «ει ο Θεός υπέρ ημών, τις καθ᾿ ημών;» (Ρωμ.8,31), και μας φανερώνει την απόλυτη εν Χριστώ αισιοδοξία: «Χριστός ο αποθανών, μάλλον δε και εγερθείς, ός και εστίν εν δεξιά του Θεού, ός και εντυγχάνει υπὲρ ημών. τις ημάς χωρίσει απὸ της αγάπης του Χριστού; θλίψις ή στενοχωρία ή διωγμὸς ή λιμὸς ή γυμνότης ή κίνδυνος ή μάχαιρα; … αλλ᾿ εν τούτοις πάσιν υπερνικώμεν διά του αγαπήσαντος ημάς. πέπεισμαι γαρ ότι ούτε θάνατος ούτε ζωή ούτε άγγελοι ούτε αρχαὶ ούτε δυνάμεις ούτε ενεστώτα ούτε μέλλοντα ούτε ύψωμα ούτε βάθος ούτε τις κτίσις ετέρα δυνήσεται ημάς χωρίσαι από της αγάπης του Θεού της εν Χριστῷ Ιησού τω Κυρίῳ ημών» (Ρωμ.8,34-39).

Αυτή την αγία και μακάρια αισιοδοξία καλούμαστε να εγκολπωθούμε και να την καλλιεργούμε στην ψυχή μας, ώστε, «ήρεμον και ησύχιον βίον (θα) διάγωμεν εν πάση ευσεβεία και σεμνότητι» (Α΄Τιμ.2,2)!

Αυτό είναι το πλέον αποτελεσματικό αντίδοτο κατά της απελπισίας!

romfea