Γράφει ο Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης
Μια έξυπνη, εκλογική δικτατορία που μετρά μόνο φακελάκια, μπορεί να μετρά και μέρες ήδη λίγο μετά την επανεκλογή της!
Οι στάσεις των λεωφορείων αποτελούν ένα ιδανικό σημείο για την άσκηση μαζικής προπαγάνδας, δηλ. του διανοητικού εμβολιασμού των κατοίκων μιας πόλεως. Αξίζει να θυμηθούμε μια χαρακτηριστική αφίσα στην οποία αποτυπώθηκε έκδηλα η νοσηρότητα των μυαλών που κρύβονταν πίσω από την οργάνωση της υγειονομικής δικτατορίας.
Σε δέκα γραμμές επαναλαμβανόταν η λέξη ΑΠΟΣΤΑΣΗ και στην τέταρτη γραμμή ήταν γραμμένο με έντονα στοιχεία το δεύτερο συνθετικό της, δηλ. η ΣΤΑΣΗ, ώστε μέσω του λογοπαιγνίου (στην στάση πρέπει να κρατάς απόσταση) να μπορεί να εισχωρήσει στο υποσυνείδητο του πολίτη το μήνυμα των προπαγανδιστών.
Μία από τις πολλές προεκλογικές αφίσες που κοσμούν (διάβαζε ανάποδα: βρομίζουν) τις στάσεις των λεωφορείων είναι εκείνη στην οποία εικονίζεται ο Έλληνας πρωθυπουργός (διάβαζε ορθότερα: πρωθυπούργος, κατά το κακούργος) να ατενίζει το άπειρο ζητώντας ΙΣΧΥΡΗ ΕΝΤΟΛΗ ΓΙΑ ΣΤΑΘΕΡΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ.
Στην στάση του λεωφορείου, όμως, που βρίσκεται απέναντι από το αθηναϊκό παλαιοπωλείο της Ασκληπιού 11, κάποιο αόρατο χέρι ζωγράφισε κάτω από την μύτη του πρωθυπούργου ένα χιτλερικό μουστάκι και κάλυψε το επίμαχο σύνθημα με γαλάζιο χαρτί στο οποίο είχε γραφτεί το ανάποδο σύνθημα: ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ.
Το εντυπωσιακό είναι ότι, πριν από λίγες ημέρες, είχα ενημερωθεί για την προσθήκη του χιτλερικού μύστακος στην αφίσα της συγκεκριμένης στάσης, αλλά, όταν πήγα εκεί για να την απαθανατίσω, διεπίστωσα μετ’ εκπλήξεως ότι ο μύσταξ είχε σβηστεί.
Την επόμενη ημέρα των δεύτερων εκλογών, περνώντας τυχαία από το ίδιο σημείο, έμεινα άφωνος όταν είδα ότι ο μύσταξ είχε ζωγραφιστεί εκ νέου, αν και ημιτελώς. Έσπευσα αμέσως να τραβήξω μια φωτογραφία, αλλά προτού πλησιάσω την στάση του λεωφορείου, είδα μια κοπέλα να βγάζει το κινητό της και να φωτογραφίζει πρώτη την αφίσα. Τότε της απηύθυνα τον λόγο, κάνοντας το εξής σχόλιο:
– Ώστε έκανε και σε εσάς τόσο μεγάλη εντύπωση το χιτλερικό μουστάκι του Μητσοτάκη!
– Μα είναι έργο τέχνης, μου απάντησε ειρωνικά.
– Ο πολύς κόσμος, όμως, δεν αντιλαμβάνεται ότι στην πραγματικότητα ζούμε σε καθεστώς έξυπνης δικτατορίας, της ανταπάντησα.
Άλλο σχόλιο από την πλευρά της δεν έγινε, αρκέσθηκε να κουνήσει το κεφάλι της συγκαταβατικά και, ακολούθως, αποχώρησε.
Πριν τραβήξω την φωτογραφία, αμφιταλαντεύθηκα αν θα έπρεπε να τελειοποιήσω το χιτλερικό μουστάκι, ζωγραφίζοντας το υπόλοιπο τμήμα που έλειπε. Ελλείψει όμως μαρκαδόρου, αποφάσισα να βγάλω την φωτογραφία όπως ακριβώς την έβλεπα. Άλλωστε, η δική μου επέμβαση θα νόθευε την αυθεντικότητα του «έργου τέχνης» που είχε δημιουργηθεί από τον αόρατο ομοϊδεάτη μου.
Όταν κέντραρα στο φωτογραφιζόμενο θέμα, δεν είχα αντιληφθεί ότι η αφίσα, εκτός από την προσθήκη του μύστακος που μου είχε κεντρίσει όλη την προσοχή, είχε υποστεί μία ακόμη επέμβαση, δηλ. την προαναφερθείσα επικόλληση του γαλάζιου χαρτιού με το σύνθημα:” ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ”.
Αυτό το σύνθημα θυμίζει εκείνο που είχαν εμπνευσθεί οι επικοινωνιολόγοι του ΠΑΣΟΚ επί ηγεσίας Ανδρέα Παπανδρέου, όταν αυτό διεκδικούσε την επανεκλογή του το 1985:
«ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΠΑΛΙ ΠΑΣΟΚ ΓΙΑ ΑΚΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΕΡΕΣ» (διάβαζε ανάποδα: ακόμα χειρότερες μέρες).
Την μεθεπομένη των εκλογών, 27/6/2023, πήγα να ελέγξω αν ο χιτλερικός μύσταξ ήταν στην θέση του, αν κάποιος είχε σκεφθεί να τον τελειοποιήσει ή αν είχε αφαιρεθεί.
Δεν πίστευα στα μάτια μου, όταν διαπίστωσα ότι πάλι το χιτλερικό μουστάκι είχε εξαφανισθεί από το φιλοκαθεστωτικό αόρατο χέρι, το οποίο φρόντισε ξανά να επέμβει σωτήρια υπέρ του πρωθυπούργου.
Έτσι, άρχισε να γράφεται η σύντομη ιστορία μιας πολύπαθης προεκλογικής αφίσας και, συνακολούθως, ο αόρατος πόλεμος που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στον προστάτη και στον αμφισβητία του έξυπνου δικτάτορα (εφεξής: Ε.Δ.).
Το ζήτημα που χρήζει αναλύσεως είναι η ταυτότητα και ιδίως τα κίνητρα των δύο αυτών αόρατων αντιπάλων:
Άραγε, ο ζωγράφος και ο καθαριστής του μύστακος είναι δύο συγκεκριμένα πρόσωπα που βγαίνουν στον δρόμο εναλλάξ για να προσθέσουν και, αντιστοίχως, να σβήσουν το χιτλερικό μουστάκι ή πρόκειται για διαφορετικά κάθε φορά πρόσωπα που επεμβαίνουν αυθόρμητα, καθώς περνούν από το σημείο της επίμαχης στάσης;
Η ανώδυνη εκδοχή είναι η δεύτερη:
Σε μια κοινωνία που πολώθηκε και πωρώθηκε όσο ποτέ άλλοτε, βρίσκονται κάποιοι περαστικοί, οι οποίοι, αντί να μαυρίσουν ή να ψηφίσουν δαγκωτό τον Ε.Δ., σχηματίζουν με μαύρο μαρκαδόρο το χιτλερικό μουστάκι του ή το σβήνουν με οινόπνευμα ή υγρό μαντηλάκι.
Άλλωστε, σε άλλο σημείο της Αθήνας, στην οδό Βουλιαγμένης, απέναντι από το κατάστημα ΚΩΣΤΟΒΟΛΟΣ της Ηλιουπόλεως, η ίδια αφίσα παραμένει σταθερά αλλοιωμένη επί πολλές ημέρες, χωρίς πάντως ο δολιοφθορέας να έχει ζωγραφίσει χιτλερικό μουστάκι. Η αλλοίωση συνίσταται σε μουντζούρωμα των ματιών και του άνω χείλους του πρωθυπούργου Ε.Δ.
Σε ό,τι αφορά την αφίσα με το χιτλερικό μουστάκι, όποιος εποπτεύσει με προσοχή τον περιβάλλοντα χώρο της επίμαχης στάσης λεωφορείων, θα εντοπίσει ένα σύνθημα που είναι γραμμένο και πάλι με μαύρο μαρκαδόρο στο κοντινό περίπτερο, στο οποίο πωλούνται και παλαιά-μεταχειρισμένα βιβλία:
Ψόφα Μητσοτάκη!
Αν, όμως, οι δύο αντίπαλοι που επεμβαίνουν ο ένας χλευαστικά και ο άλλος πυροσβεστικά πάνω στην εικόνα του Ε.Δ. ενεργούν σκοπίμως και όχι αυθορμήτως, τότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε σφόδρα, στην περίπτωση που ισχύει η εκδοχή ότι ο μυστακοκαθαριστής εκτελεί εντολή η οποία του έχει δοθεί από την κυβέρνηση, προκειμένου να φροντίζει για την αποκατάσταση των στιγματιστικών δολιοφθορών που εντοπίζει σε βάρος της εικόνας του Ε.Δ.
Αιτία της ανησυχίας η εξής σκέψη:
Ένα καθεστώς που δείχνει μηδενική ανοχή στην σάτιρα, επειδή τρέμει ότι η προσθήκη του χιτλερικού μύστακος1 στην εικόνα του Ε.Δ. ενδέχεται να λειτουργήσει ως διανοητική επιδημία που θα δοκιμάσει την αντοχή του «ανοσοποιητικού συστήματος» του καθεστώτος, δεν χωρεί αμφιβολία ότι ενσαρκώνει μια τεράστια απειλή για τις ελευθερίες του πολίτη.
Αρκεί, λοιπόν, μια αυτοσχέδια ζωγραφιά που γίνεται με χρήση μαρκαδόρου, για να μετατρέψει την φιλοκαθεστωτική προπαγάνδα σε αντικαθεστωτική και, αντιστοίχως, τον αόρατο ζωγράφο σε επικίνδυνο εχθρό (και, ταυτοχρόνως σε ασύμμετρη απειλή) της έξυπνης δικτατορίας.
Σημειωτέον ότι τον Μάιο του 2022, σε εξωτερικό τοίχο των εγκταστάσεων της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, δίπλα στο κυλικείο που βρίσκεται απέναντι από την κεντρική βιβλιοθήκη, υπήρχε γραμμένο το ανυπόγραφο σύνθημα «Η ΝΕΑ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ μυρίζει… ΦΑΣΙΣΜΟ». Λίγο καιρό μετά, το υπέροχο αυτό σύνθημα είχε σβηστεί, προφανώς από κάποιους που δεν αντέχουν να καθρεπτίζονται τα χαρακτηρολογικά τους γνωρίσματα σε έναν τοίχο. Ευτυχώς, ο γράφων είχε προλάβει να το απαθανατίσει.
Ιδιαιτέρως επίκαιρη είναι η ακόλουθη επισήμανση του Γάλλου μυθιστοριογράφου, ιστορικού, δοκιμιογράφου και δικηγόρου Μωρίς Γκαρσόν (Maurice Garçon) από το βιβλίο του «Ο Δικηγόρος και η Ηθική»2:
«Πολλά ολοκληρωτικά καθεστώτα κατέφεραν βαρειά πλήγματα εναντίον του δικαιώματος της ελευθέρας εκφράσεως και συνεπώς κατά της υπερασπίσεως. Υπό το καθεστώς της παλινορθώσεως πολλές υπήρξαν οι κυρώσεις κατά δικηγόρων, διότι δήθεν εστράφησαν κατά των κειμένων νόμων ή γιατί εχλεύασαν πράγματα και πρόσωπα ή τη θρησκεία του κράτους. Ήταν η εποχή που ζητούσαν από τον δικηγόρο όρκο πίστεως στο καθεστώς. Η εποχή αυτή ευτυχώς ανήκει στο παρελθόν. Σε μια παληά απόφαση του 1828 του Συμβουλίου του Σώματος βρίσκεται μια λαμπρή φόρμα η οποία δίνει την απάντηση στο πρόβλημα που μας απασχολεί. “Η ελευθερία της υπερασπίσεως έχει σαν όριο τον επιβεβλημένο σεβασμό προς καθετί που οι νόμοι και η ευπρέπεια μάς παραγγέλλουν να τα σεβόμαστε”».
Δυστυχώς, είναι αρκετά τα σημάδια που δείχνουν ότι, σε αντίθεση με την διαπίστωση του Γκαρσόν, δεν ανήκει στο παρελθόν, αλλά έχει επιστρέψει, εν μέρει καμουφλαρισμένη, η εποχή των ολοκληρωτικών καθεστώτων που πάσχουν από δυσανεξία στην κριτική.
Ιδίως η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει κατ’ επανάληψιν καταπνίξει διά της βίας ειρηνικές διαμαρτυρίες που εκφράσθηκαν είτε συλλογικά (όπως στην περίπτωση των εν αναστολή υγειονομικών που είχαν διαδηλώσει κάτω από το σπίτι του) είτε ατομικά (βλ. προσφάτως την περίπτωση της Ευδοκίας Τσαγκλή που κατήγγειλε ότι άτομα της φρουράς Μητσοτάκη την πήραν σηκωτή όταν σε ομιλία του τελευταίου φώναξε «όπως στα τρένα»3).
Αν η σπουδή για την αφαίρεση του χιτλερικού μύστακος από την επίμαχη αφίσα του πρωθυπούργου συνδέεται με εκτέλεση κυβερνητικής εντολής, τότε πρόκειται για μία ακόμη ένδειξη ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας συμπεριφέρεται ως κυβέρνηση Νέας Δικτατορίας. Αλλά και, αντιστοίχως, ότι το 40,55% των ψηφισάντων κρύβει μέσα του έναν μικρό δικτάτορα!
Δεν είναι τυχαίο ότι, μετά την επανεκλογή του Ε.Δ., στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί η φωτογραφία του Χίτλερ με μια πιπεράτη λεζάντα…
Πρέπει να επισημανθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που ο πρωθυπούργος Ε.Δ. συσχετίζεται με τον Χίτλερ:
Διαρκούσης της υγειονομικής δικτατορίας, είχε κυκλοφορήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια φωτογραφία του, στην οποία, με την βοήθεια προγράμματος φωτογραφικής επεξεργασίας, εκτός από χιτλερικό μουστάκι, του είχε προστεθεί και χιτλερική φράντζα!
Υπάρχει, όμως, και μια ελαφρώς επεξεργασμένη φωτογραφία του Ε.Δ., τραβηγμένη κατά την διάρκεια ομιλίας του στην Βουλή, στην οποία εικονίζεται με το δεξί του χέρι αυταρχικά υψωμένο και με μια ελαφρά σκίαση κάτω από την μύτη του, η οποία δημιουργεί την εντύπωση ότι φέρει χιτλερικό μουστάκι.
Σε άλλη, όμως, παρόμοια φωτογραφία, το χιτλερικό μουστάκι του Ε.Δ. είναι ξεκάθαρα ζωγραφισμένο4.
Αλλά και τον Μάρτιο του 2021, μετά τα επεισόδια στη Νέα Σμύρνη, ο υποψήφιος βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Μιχάλης Χαιρετάκης είχε αναρτήσει στην προσωπική του σελίδα ένα σκίτσο στο οποίο ο Ε.Δ. εικονιζόταν με χιτλερικό μουστάκι, ενώ το κυβερνών κόμμα έχει μετονομαστεί σε «Νέα Δικτατορία»5.
Για κυβέρνηση-παλιάτσο με χιτλερικό μουστάκι είχα μιλήσει για πρώτη φορά ο ίδιος σε συνέντευξη που είχα παραχωρήσει τον Νοέμβριο του 2021 στον δημοσιογράφο του ραδιοφωνικού σταθμού Focus Στ. Δαμιανίδη6.
Επιπλέον, στο άρθρο μου με τίτλο «Ο Μητσοτάκης δικτάτωρ»7, πέραν του σχετικού φωτογραφικού υλικού, αναφέρθηκα στις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στην χιτλερική διακυβέρνηση του 1933 και την μητσοτακική διακυβέρνηση των ετών 2019-2023, η οποία στηρίχθηκε, μεταξύ άλλων, στους δύο πυλώνες της ναζιστικής επιβολής: από την μια πλευρά στον έλεγχο του Τύπου και, από την άλλη πλευρά, στην ακουστική παρακολούθηση των πολιτών.
Ειδικότερα, στο άρθρο αυτό έγραφα, μεταξύ άλλων, ότι:
Κάθε ενδιαφερόμενος να δει καθαρά ποιος δικτάτωρ μας κυβερνά φορώντας την μάσκα του δημοκράτη, θα αρκούσε να επισκοπήσει τα πρωτοσέλιδα των μεγαλύτερων σε κυκλοφορία εφημερίδων, για να διαπιστώσει ότι, ακόμη και οι εφημερίδες που στο παρελθόν ανήκαν παραδοσιακά σε αντίπαλο κομματικό στρατόπεδο, όπως π.χ. ΤΟ ΒΗΜΑ και ΤΑ ΝΕΑ, ή εφημερίδες που παραδοσιακά ασκούσαν κριτική στην κυβέρνηση, αναδεικνύοντας διάφορα σκάνδαλα, όπως το ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ (γνωστό και ως «ΠΡΩΤΟ ΨΕΜΑ»), τώρα λιβανίζουν νυχθημερόν τον «γαλάζιο ηγεμόνα».
Aπό τους σύγχρονους Έλληνες πρωθυπούργους με χιτλερικό μουστάκι έχει απεικονισθεί και ο Αλ. Τσίπρας. Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του LIFO:8 «Πριν από τις εκλογές που τον ανέδειξαν πανηγυρικά νικητή, ο Τσίπρας γινόταν γκράφιτι στους τοίχους της Αθήνας ως νέος Χριστός. Λίγους μήνες μετά, και αφού άρχισε να εφαρμόζει το επονείδιστο μνημόνιο που ως Μεσσίας θα έσκιζε, νέα γκράφιτι [στα οποία απεικονιζόταν με μορφή Χίτλερ] εμφανίστηκαν, για να αποκαταστήσουν την διαψευσμένη ελπίδα».
Σε ό,τι αφορά την χιτλερική απεικόνιση των ξένων ηγετών, αξίζει να σημειωθεί ότι στην νότια Τουρκία είχε συλληφθεί και οδηγηθεί στην φυλακή ένας δεκαεξάχρονος από τη Μερσίνα επειδή ζωγράφισε χιτλερικό μουστάκι σε προεκλογική αφίσα του Ερντογάν9.
Είναι, επίσης, αξιομνημόνευτο ένα άσχημο παιχνίδι που το 2014 είχε παίξει ο φωτογραφικός φακός στην τότε καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, όταν σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον ομόλογό της Μπέντζαμιν Νετανιάχου, η σκιά που άθελά του έκανε με το δάχτυλό του στο πρόσωπό της ο δεύτερος παρέπεμπε σε χιτλερικό μουστάκι!10
Όσον ούπω, η αφίσα του Ε.Δ. θα αποσυρθεί, επιτέλους, από τις στάσεις των λεωφορείων και έτσι το σίριαλ με τον νοερό τίτλο «βάζε-βγάζε το χιτλερικό μουστάκι του Κυριάκου Μητσοτάκη» θα τελειώσει.
Δεν θα τελειώσουν, όμως, τα έργα της έξυπνης δικτατορίας υπό την καθοδήγηση του πρωθυπούργου που μας έλαχε, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν της πλειοψηφίας η οποία τον ψήφισε. Οιονεί, βεβαίως, πλειοψηφία, δεδομένου ότι η αποχή αυτήν την φορά εκτοξεύθηκε στο 47,17% (στις πρώτες εκλογές ήταν 38,9%), ποσοστό-ρεκόρ για την τελευταία εικοσαετία.
Αν η κυβέρνηση του πρωθυπούργου Ε.Δ. κυβερνήσει και αυτήν την φορά με χιτλερικά μουστάκια και ναζιστικές μπότες που θα συνθλίψουν τα πρόσωπα της συντριπτικής πλειοψηφίας η οποία ΔΕΝ τον ψήφισε, τότε κάθε άλλο παρά απίθανο είναι να τερματισθεί ο βίος της άδοξα.
Μια έξυπνη, εκλογική δικτατορία11 που μετρά μόνο φακελάκια, μπορεί να μετρά και μέρες ήδη λίγο μετά την επανεκλογή της!
Όποιοι ενστερνίζονται την θέση του γράφοντος που έχει γίνει προσπάθεια να τεκμηριωθεί με κάθε λεπτομέρεια εδώ και μια τριετία, δηλ. ότι έχει εγκαθιδρυθεί πλέον μια ελληνική και παγκόσμια (έξυπνη) δικτατορία12, τότε δεν θα ήταν άστοχο να παραλλάξει τον τίτλο του βιβλίου του Timur Vermes «Κοίτα ποιος ήρθε πάλι», γράφοντας στην θέση του «ήρθε» το ρήμα «εξελέγη».
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για να σταματήσει η λασπολογία σε βάρος των θιασωτών της συνειδητής-μαζικής αποχής, αξίζει να ρίξει κανείς μια ματιά σε πρόσφατο άρθρο της νεοταξίτικης και άκρως φιλοκυβερνητικής εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ“13, όπου αναλύεται το ποιοι ωφελήθηκαν και ποιοι ζημιώθηκαν από το περίφημο… «κόμμα της αποχής», το οποίο «έλαβε» περίπου 800.000 ψήφους!
Αξίζει, επίσης, να διαβάσει συνδυαστικά το άρθρο που δημοσίευσε στο SPORtime ο Ελευθέριος Ανδρώνης με τίτλο «Εκλογές 2023: Κι όμως, έχουμε τον πρωθυπουργό που αξίζουμε – Έχουμε τον λαό που αξίζει αυτόν τον πρωθυπουργό»14. Ο εν λόγω αρθρογράφος αφ’ ενός επικρίνει συλλήβδην τους θιασώτες της αποχής, τσουβαλιάζοντάς τους στην ίδια χωματερή, είτε πρόκειται για συνειδητώς απέχοντες που αρνούνται να επικυρώσουν τον μηχανισμό του ολοκληρωτικού καθεστώτος είτε πρόκειται για αδιάφορους παραλιολάτρες («Χιλιάδες συμπολίτες μας, έκριναν ότι μερικές ώρες στην παραλία είναι πιο σημαντικές από το να πάρουν υπεύθυνη θέση για τα επόμενα 4 χρόνια διακυβέρνησης του τόπου»), αφ’ ετέρου πιθηκίζει φράσεις και συλλογισμούς που έχουν παγιώσει στα κείμενά τους κάποιοι θεωρητικοί στυλοβάτες της αποχής, χωρίς όμως να τους αναφέρει («ο Μητσοτάκης σήμερα δρέπει τους καρπούς, από τα πολιτικά “ήθη και έθιμα” που έσπειρε κατά την περίοδο της πανδημίας. Εκείνο τον καιρό δημιουργήθηκαν οι πρώτες μαζικές “στρατιές” άβουλων, τρομοκρατημένων και βρεφοποιημένων ανθρώπων που προθύμως αντάλλαξαν τις ελευθερίες τους με μία “προνομιακή” θέση στον υγειονομικό φασισμό που επιβλήθηκε»).
Σημειώσεις
2 Μτφ.: Γ. Πανάγος, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 99. 19 Ιαν
11 O όρος “εκλογική δικτατορία“ αποτελεί παράφραση του όρου “δημοκρατία εκλογών“ που χρησιμοποιεί ο John Keane, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, στο βιβλίο του «Σύντομη ιστορία της δημοκρατίας» (μτφ.: Γ. Μαραγκός, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2022, σελ. 95 επ.). Μεταφέροντας την θέση του Τόμας Τζέφερσον γράφει: «Σε αντίθεση με τη μοναρχία και τον δεσποτισμό, η δημοκρατία απαιτεί καθοδήγηση, έμπνευση και στήριξη από τους λαϊκούς ηγέτες κατά τον χειρισμό περίπλοκων πολιτικών ζητημάτων. Οι πραγματικοί ηγέτες ηγούνται επειδή πείθουν τους άλλους να τους θαυμάζουν, όχι επειδή τους τραβούν από τ’ αυτιά. Πρόσθεσε όμως ευθύς ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία κρατάει τους ηγέτες προσγειωμένους. Τους δίνει την εξουσία να κυβερνούν, αλλά τους βάζει και δοκιμασίες, τους κοροϊδεύει, κάνει αστεία εις βάρος τους και απειλεί τους κατεργάρηδες με απώλεια του αξιώματός τους. Δίνει στους πολίτες τρόπο να ξεφορτώνονται φρικτούς ηγέτες που λένε ψέματα, κλέβουν, εξαπατούν, υπόσχονται θαύματα ή φέρονται σαν δημαγωγοί. Σε αντίθεση με τους μη εκλεγμένους μονάρχες και τους διψασμένους για εξουσία τυράννους και δεσπότες, οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι έχουν το αξίωμα μόνο προσωρινά. Η αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση είναι λοιπόν μια εξαιρετική συνταγή για ειρήνη, ένας τρόπος να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος δημιουργώντας χώρο για πολιτικές διαφωνίες και προσφέροντας στους ηττημένους κλάδο ελαίας: της ελπίδας ότι μπορούν να κατέβουν ξανά στις εκλογές, της διαβεβαίωσης ότι δεν υπάρχουν παρίες στο πολίτευμα».
Όποιος νουνεχής πολίτης αντιπαραβάλλει το χωρίο αυτό με ό,τι συνέβη στην Ελλάδα την τελευταία τετραετία καθώς και με το αποτέλεσμα των εκλογών, θα αντιληφθεί γιατί ζούμε υπό καθεστώς εκλογικής δικτατορίας αλλά και γιατί δεν είναι απίθανο να ξεσπάσει ένας εμφύλιος πόλεμος!
