ΕΠΕΤΕΙΟΛΟΓΙΟ ΕΟΚΑ 55-59 ΜΗΝΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ.

3/10/1958

Σε ενέδρα στο Ακρωτήρι εφονεύθησαν τρεις Αγγλοι στρατιώτες 

4/10/1955

Στο Λευκόνοικο ομάδα 5 ανδρών υπό τον Γρ. Αυξεντίου, επετέθηκαν στον αστυνομικό σταθμό και αφού απομόνωσαν τους αστυνομικούς, αφαίρεσαν οπλισμό. 

5/10/1958
Εφονεύθη στη Φασούλα κατα τη διάρκεια ενέδρας ο Νίκος Ευαγόρου 17 ετών εκ Παλώδιας.

6/10/1956
Εφονεύθη στη Βάσα Κοιλανίου ο Νικόλαος Ποταμίτης 

6/10/1956
Εφονεύθη κατά τη διάρκεια κατ οίκον περιορισμού, ενώ έβοσκε τα πρόβατα του ο Παναγιώτης Χαπέσιης από τη Χάρτζια. 

7/10/1957
Πλησίον της Γαλάτας ευρέθησαν φονευμένοι ο Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου 20 ετών από τον Κ. Αμίαντο και ο Χρύσανθος Μυλωνάς 22 ετών από τη Γαλάτα. Εντός του κρυσφυγέτου των ανευρέθη οπλισμός και πυρομαχικά. Τους φονευθέντας και το κρησφύγετο υπέδειξε ο προδότης *Μιχ. Ασσιώτη, όστις σύμφωνα με επίσημον ανακοίνωση “παρεδόθη εις τας αρχάς”

7/10/1958
Επεσε μαχόμενος στη τοποθεσία Μούττη του Σαράντη- Μαύρα Δάση της Μαδαρής, ο Χαράλαμπος Πετεμερίδης 28 ετών από την Καναβιού 

7/10/1958
Έπεσε μαχόμενος στο Άρσος , μετα από ενέδρα, ο Μιχαήλ Κουκής 38 ετών από τον Αγ. Μάμα. 9/10/1958
Εσυνελήφθη, εβασανίσθη και εφονεύθη υπό “δυνάμεων ασφαλείας” ο Νικόλαος Γιάγκου 27 ετών από τη Πάνω Ζώδια. 

11/10/1956 

Εφονεύθη από “δυνάμεις ασφαλείας” εις Λάπηθον ο κωφάλαλος Ανδρέας Λοϊζου 33 ετών από τη Λάπηθο, διότι δεν αντελήφθη ότι υπήρχε κατ οίκον περιορισμός. 

11/10/1956
Οι στρατιωτικές αρχές ανακοίνωσαν ότι έληξαν οι επιχειρήσεις του Πενταδακτύλου και οτι συνελήφθησαν 31 άνδρες της ΕΟΚΑ και ποσότητες όπλων και πυρομαχικών. Μεταξύ των συλληφθέντων είναι ο Θάσος Σοφοκλέους αρχηγός των ορεινών ομάδων Πενταδακτύλου, Φώτιος Χριστοφή αρχηγός ομάδας και Ανδρέας Χαραλάμπους επικηρυγμένος με ποσό 5.000 λιρών 

11/10/1958
Εφονεύθη από “δυνάμεις ασφαλείας” ο Χαράλαμπος Φιλιπίδης 19 ετών από τις Αρόδες 13/10/1958
Εφονεύθη στο Ριζοκάρπασο σε ενέδρα κατα ¨Αγγλων ο Παναγιώτης Κασπής 19 ετών από το Ριζοκάρπασο. 

13/10/1958
Εφονεύθη από ενεδρεύοντες Αγγλους στην “Κοκκινόγεια “ Λιμνάτι ενώ μετέφερε αντάρτες, ο Δημήτριος Χαραλάμπους 32 ετών από το Λιμνάτι. 

16/10/1958
Εφονεύθη από “δυνάμεις ασφαλείας” μετά τη σύλληψη του παρά τον Κεφαλόβρυσο, ο Σπύρος Χατζήγιακουμής 26 ετών από τη Κυθραία 

20/10/1955
Στη πόλη της Αμμοχώστου 8 αγωνιστές επέδραμαν σε στρατιωτικήν αποθήκη και αφαίρεσαν σημαντική ποσότητα οπλισμού. Αφησαν σημείωμα “ Η αξία των παραληφθέντων όπλων θα καταβληθή υπό του ΔΙΓΕΝΗ μετά την λήξιν του αγώνος” 

22/10/1958
Εφονεύθη σε ενέδρα κατά των Αγγλών κοντά στη Κακοπετριά ο Παναγιώτης Τουμάζος 19 ετών από την Αμμόχωστο. 

24/10/1958
Εφονεύθη στο Τρίκωμο κατα την τοποθέτηση ναρκών κατά στρατιωτικών οχημάτων, ο Νίκος Καραντώνης 24 ετών από το Τρίκωμο. 

24/10/1958
Εφονεύθη στο Τρίκωμο ενώ τοποθετούσε νάρκη για ενέδρα κατά Άγγλων, ο Ιωάννης Στυλ. Γιαννή 28 ετών από το Τρίκωμο. 

25/10/1958
Εφονεύθη από τ/κ στα Μαμώνια Πάφου, ο Γεώργιος Γεωργίου 70 ετών από το Αρσος Λεμεσού. 

 

26/10/1954 – 10/11/1954
Ο Γ. Γρίβας - Διγενής υπερνικά τους δισταγμούς του και στις 26 Οκτωβρίου 1954 αποχαιρετά τη σύζυγό του Κική και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στα απομνημονεύματα του “…με εφόδια μόνο την ΠΙΣΤΙΝ ανέλαβα το μεγαλύτερο εγχείρημα της ζωής μου, το οποίον, με την βοήθειαν του Θεού, απέδειξε τας υπερόχους εθνικάς αρετάς που κοσμούν τον Ελληνικόν Κυπριακόν Λαόν…” και παρακάτω σημειώνει “Το ημερολόγιον μου το έκλεισα με αυτήν την φράσιν “Ο Θεός βοηθός…. Αναχωρώ με πίστιν και θάρρος….”. Αναχωρεί ατμοπλοίκά από Πειραία προς Ρόδο. Εκεί επιβιβάζεται στο ιστιοφόρο “ΣΕΙΡΗΝ” και μετά από περιπετειώδες ταξίδι αποβιβάζεται νύκτα, στις ακτές της Χλώρακας, στις 10 Νοεμβρίου 1954, ὀπου τον ανέμενε ομάδα αγωνιστών. Περιγράφει το μέλος της ομάδας αγωνιστής Νικόλας Γ. Μαυρονικόλας:
“…….ειδαμε να κατεβάζουν βάρκα και να μπαίνουν μέσα ορισμένα άτομα. ….Η βάρκα έμεινε 3-4 μέτρα από την ξηρά. Εμείς προχωρήσαμε προς την βάρκα. Μπήκαμε μέσα στο νερό για να βοηθήσουμε τους επιβάτες να αποβιβαστούν. …Εγώ βοήθησα κάποιον να αποβιβαστεί. Τον επήρα στην αγκαλιά μου για να μην πατήσει μέσα στο νερό.
Το άτομο αυτό ήταν ο Διγενής…” και στη συνέχεια περιγράφει ένα εκπληκτικό περιστατικό.
“…….. Μπήκαμε σε μια περιοχή με δέντρα.
Σε μια στιγμή ο Διγενής μας είπε: ¨”Σταματήστε λίγο να ξεκουραστείτε”
Κάτσαμε κάτω από μια μεγάλη ελιά. Ο Διγενής πήρε το παγούρι του και ήπιε λίγο νερό. Στη συνέχεια μας πρότεινα να πιούμε, όποιος ήθελε νερό από την Ελλάδα. Πήραμε ένας – “ενας το παγούρι και ήπιαμε από λίγο νερό.. Σίγουρα δεν ήταν για να ξεδιψάσουμε, να σβήσουμε τη δίψα μας. Ήταν κάτι άλλο. Έμοιαζε σαν το μυστικό δείπνο, ήταν κάτι σαν θεία κοινωνία. Αυτό που νοιώσαμε ήταν ο πόθος μας για λευτεριά, για Ενωση της Κύπρου με την Ελλάδα…” (βλ. Νικόλα Γ. Μαυρονικόλα “Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΜΟΥ”) 

26/10/1958
Απεβίωσε από εγκαύματα που υπέστη κατα την ανατίναξη του αστυνομικού σταθμού Κάμπου, ο Κώστας Λοίζου 23 ετών από το Μαραθόβουνο. 

28/10/1958
Εφονεύθη από “δυνάμεις ασφαλείας” στη Μόρφου, κατά τη διάρκεια διαδήλωσης ο Γεώργιος Χαραλάμπους 25 ετών από τη Φλάσου. 

29/10/1958
Εφονεύθη από τ/κ εις Αργάκαν ο Ιάκωβος Κασπαρής 35 ετών από το Αναβαργός. 

30/10/1956
Εφονεύθη από έκρηξη βόμβας που μετέφερε ο Ανδρέας Γεωργίου 18 ετών από την Αναρίτα 30/10/1958
Εφονεύθη από “δυνάμεις ασφαλείας” στην Αμμόχωστο ο Παναγιώτης Χρυσοστόμου 50 ετών από την Αμμόχωστο. ( Όπου δυνάμεις ασφαλείας = Άγγλοι και Τούρκοι επικουρικοί.)
 

*Επειδή πιο πάνω αναφέρεται ένας μεγάλος προδότης του Απελευθερωτικού Αγώνα ο Μιχάλης Ασιώτης (7/10/57), ας θυμηθούμε και μερικούς άλλους προδότες εφιάλτες του Απελευθερωτικού αγώνα ΕΟΚΑ. 

(Αποσπασματικά) 

 

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ (ΕΟΚΑ 1955-1959)
 

ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΠΩΝΥΜΩΝ ΠΡΟΔΟΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ, ΠΟΥ ΔΙΕΦΥΓΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΤΙΜΩΡΗΘΗΚΑΝ ΠΟΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ. ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΛΑΒΑΝ ΝΑ ΦΥΓΟΥΝ ΕΚΤΕΛΕΣΘΗΚΑΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΟΚΑ. 

 

ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΤΣΕΚΟΥΡΙ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΕΝΟΥΣ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ 

ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ (ΚΕΡΑΥΝΟΣ), ΝΙΚΟΣ ΒΑΝΕΖΗΣ (ΤΣΟΥΚΑΣ), ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ, ΜΙΧΑΗΛ ΑΣΣΙΩΤΗΣ, ΛΕΥΚΙΟΣ ΠΑΤΣΑΛΙΔΗΣ, ΑΡΓΥΡΗΣ ΚΑΡΑΔΗΜΑΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΥ (ΠΙΠΙΝΟΣ), ΓΕΩΡΔΙΟΣ ΛΟΪΖΟΥ (ΑΠΟΣΤΡΑΤΟΣ), ΠΕΤΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ, *ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΑΓΟΔΟΝΤΗΣ κ.ά.  

 

Α) Ο Ανδρέας Αντωνιάδης Κεραυνός από το Φοινί ήταν μεταξύ των ανταρτών που πλαισίωναν τον αρχηγό Διγενή στα Σπήλια όταν τον Ιανουάριο του 1955, ο αρχηγός της ΕΟΚΑ και άλλοι αντάρτες θα διαφύγουν της σύλληψης μετά από τις αστραπιαίες κινήσεις του Γρηγόρη Αυξεντίου. Ο Κεραυνός συνελήφθη στο χωριό του και από τότε συντάχθηκε με τους Άγγλους. Ο Κεραυνός (μαζί με τον Τσούκας και τον Κυριάκου) και με τη συνοδεία μιας μικρής ομάδας Άγγλων και Τούρκων στρατιωτών πήγαν στην Ζωοπηγή να συλλάβουν τον Γρηγόρη Αυξεντίου. Στην μάχη που ακολούθησε έπεσε νεκρός ο αγωνιστή της ΕΟΚΑ Μάκης Γιωργάλλας. Ο Κεραυνός ζει στο Λονδίνο, από το 1958 και όπως αναφέρει ο Σπύρος Κέττηρος ασχολείται, λέει, με «δημόσιες σχέσεις» (Χαρτοπαίγνια – Λαθρεμπόριο)». 

 

Β) Ο Νίκος Βανέζης Τσούκας από τον Λιμνάτη είχε προσπαθήσει να εισχωρήσει στην ΕΟΚΑ. Έκανε επανειλημμένα νύξεις στον Δάφνη Παναγίδη, χωρίς αποτέλεσμα. Όταν ο Παναγίδης συνελήφθη, ο Τσούκας ήταν ένας από τους ανακριτές του. Εμφανιζόταν με στολή, μαζί με τους Άγγλους σε έρευνες και καταδιώξεις ανταρτών. Ζει στο Λονδίνο από το 1958. 

 

Γ) Ο Θεόδουλος Κυριάκου προσπάθησε να εισχωρήσει στην ΕΟΚΑ πλησιάζοντας χωριανούς του, που ζούσαν στη Λευκωσία και υποπτευόταν ότι ήταν μέλη της Οργάνωσης. Δεν το κατόρθωσε και σε λίγο κατέδωσε όλους όσους ήξερε. Φυγαδεύτηκε στο Λονδίνο, όπου ζει από το 1958. 

 

Δ) Ο Μιχαήλ Ασσιώτης από την Άσσια, συνελήφθη από τους Άγγλους και οδηγήθηκε στα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς από όπου και απέδρασε μαζί με τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη. Οι δύο τους έφτασαν ως την Παπούτσα και από εκεί οι δρόμοι τους χώρισαν. Ο Ασσιώτης πήγε στο χωριό Καλιάνα όπου υπήρχε έτοιμο κρησφύγετο που έφτιαξε ο Χρύσανθος Μυλωνάς. 

 

Το βράδυ της 7ης Οκτωβρίου 1957 ο Χρύσανθος Μυλωνάς, μαζί με συναγωνιστή του, ξεκίνησαν από το χωριό τους τη Γαλάτα μεταφέροντας την αλληλογραφία και τροφή για τους αντάρτες. Ο Μιχαήλ Ασσιώτης το ίδιο βράδυ είχε δολοφονήσει μέσα στο κρησφύγετο του, τον αγωνιστή Ευαγόρα Παπαχριστοφόρου και λίγο αργότερα τον Χρύσανθο Μυλωνά. Ο προδότης παραδόθηκε στους Άγγλους με τον οπλισμό του και συνέχισε το προδοτικό του έργο μέχρι τη φυγάδευσή του από τους Άγγλους στην Αγγλία. 

 

Ε) Ο Λεύκιος Πατσαλίδης ήταν αστυνομικός που είχε το ρόλο συνδέσμου με την οργάνωση. Πολλές φορές έπαιρνε αχρείαστες και επικίνδυνες πρωτοβουλίες. Όταν τελικά συνελήφθη από τους Άγγλους πρόδωσε το ψευδώνυμο του επίσης συλληφθέντα Ανδρέα Τσιάρτα Τομεάρχη Λευκωσίας όπως και πολλών άλλων συνεργατών του Τσιάρτα και των συνδέσμων του.

 

Στ) Ο Γιάννης Παύλου, Πιπίνος συλλαμβάνεται στις Πλάτρες στις 21 Ιανουαρίου 1957, ώρα 9 π.μ. και ομολογεί ότι ανταρτική ομάδα του Γιώργου Μάτση, που μένει στο σπίτι του ΠαπαΧαράλαμπου στα Καννάβια. Στα τέλη Φεβρουαρίου ο Μαχαιράς κατακλύζεται από
αγγλικά στρατεύματα. Ο Πιπίνος μαζί με τον φίλο του τον Απόστρατοι θα ηγηθούν έρευνας για τον εντοπισμό του Αυξεντίου ανακρίνοντας και τους μοναχούς. Στις 3 του Μάρτη ο Γρηγόρης Αυξεντίου θα γίνει ολοκαύτωμα από τις εμπρηστικές βόμβες των Άγγλων. 

 

Ζ) Ο Αργύρης Καραδήμας από την Λιβαδειά βρέθηκε μάλλον από σύμπτωση αντάρτης στο βουνό. Ήταν φυγόδικος στην Ελλάδα και κατέφυγε στη Ρόδο. Ο Καπετάνιος Κουταλιανός, είχε την εντολή να μεταφέρει και πάλι οπλισμό για την ΕΟΚΑ με το πλοιάριο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, τον Ιανουάριο του ’55 και μαζί του θα έπρεπε να πάρει και τον Καραδήμας. Μετά από ένα περιπετειώδες ταξίδι το πλοιάριο έφτασε τελικώς στην Κύπρο, οι Άγγλοι που παραμόνευαν συνέλαβαν όσους βρίσκονταν στην ακτή (πχ. Σωκράτης Λοϊζίδης που καταδικάστηκε σε 12 χρόνια φυλάκισης), το πλοιάριο, τον Καπετάνιο Κουταλιανό, τον Καραδήμα και τους ναύτες οι οποίοι πρόλαβαν και πέταξαν το φορτίο στην θάλασσα. Όλοι τους όμως φυλακίστηκαν. Αργότερα η ΕΟΚΑ είχε την πληροφορία ότι οι Άγγλοι θα έπαιρναν στο Νοσοκομείο Λευκωσίας τον Μιχαήλ Κουτσόφτα για ιατρικές εξετάσεις και έτσι άρχισε να ετοιμάζεται για την απόδραση του. Οι Άγγλοι πράγματι έφεραν ένα άνδρα στο Νοσοκομείο αλλά αυτός δεν ήταν ο Κουτσόφτας αλλά ο Καραδήμας, η επιχείρηση πέτυχε και έτσι ελευθερώθηκε ο Καραδήμας. Ο Καραδήμας μη μπορώντας να κάνει πλέον κάτι άλλο εντάχθηκε στην ανταρτική ομάδα του Γιώργου Μάτση και έμεναν στο κρησφύγετο στο σπίτι του Παπα-Χαράλαμπου στα Καννάβια. Οι Άγγλοι τους εντόπισαν και τους συνέλαβαν μετά την προδοσία του Πιπίνου, ο Καραδήμας όμως προτίμησε να σώσει και αυτός το τομάρι του. Έτσι σαν επικεφαλής πομπής αγγλικών στρατιωτικών οχημάτων, όδευε προς το Όμοδος. Εκεί συλλαμβάνονται οι αγωνιστές Νίκος Σπανός, Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, Γιώργος Παλαιολόγος, Αντώνης Κυριάκου και ο Γεώργιος Λοϊζίδης, ο γνωστός Απόστρατος, που είχε το ψευδώνυμο Φώκος. 

 

Η) Ο Γεώργιος Λοϊζίδης, Απόστρατος, που είχε το ψευδώνυμο Φώκος ήταν ο εκτελεστής στην Κυπερούντα του Μίτα, που είχε θεωρηθεί προδότης. Όταν συνελήφθη από τους Άγγλους στο Όμοδος άρχισε το προδοτικό του έργου. Μαζί με τον Πιπίνο θα οδηγήσουν τους Άγγλους στον Μαχαιρά και θα κάνουν τα πάντα για να συλλάβουν τον Αυξεντίου. Αργότερα στις Κεντρικές Φυλακές ο Απόστρατος φύλαγε ένα σακούλι γεμάτο χρυσαφικά. Ήταν η λεία του από σπίτια, όπου έκανε έρευνες μαζί με τους Άγγλους. Τον είδα αναφέρει ο Σπύρος Κέττηρος στο Λονδίνο, όπου φυγαδεύτηκε από τότε. Του είπε ότι οι Άγγλοι του έδωσαν 500 λίρες «μαζεμένες» και ύστερα 25 λίρες το μήνα ωσότου βρει απασχόληση σε ένα γαλατάδικο. Τον ρώτησε αν μετανιώνει για κάτι και μπήκε στη μέση η γυναίκα του φωνάζοντας πως ο άντρας της πήγε πέντε φορές στους Αγίους Τόπους και εξομολογήθηκε. 

 

Σημ. Τον Μάρτη του ΄57 οι Άγγλοι είχαν αποκλείσει τον Μαχαιρά ψάχνοντας τον Αυξεντίου. Πιπίνος και Απόστρατος εγνώριζαν ότι το κρησφύγετο του Αυξεντίου ήταν στα Κιόνια, δεν εγνώριζαν όμως ότι ο Αυξεντίου είχε διατάξει τους αντάρτες του να του φτιάξουν ένα καινούργιο που δεν θα εγνώρζε κανένας άλλος την ύπαρξη του. Ο μόνος που είδε τους αντάρτες να μεταφέρουν τα υλικά προς εκείνη την τοποθεσία ήταν ο Αγωγιάτης της Μονής Μαχαιρά ο Πέτρος Φιλίππου από το Γούρρι, Ήταν ένας αθώος χωρικός, αναλφάβητος. Δεν είχε μπει ποτέ σε αυτοκίνητο. Οι Άγγλοι τον έβαλαν μέσα στο Land Rover και άρχισαν να γυρίζουν τα βουνά. Ο Φιλίππου φοβήθηκε και έπαθε σαν αμόκ. Έτσι τους οδήγησε προς την τοποθεσία που ήταν το τελευταίο κρησφύγετο του Αυξεντίου. Ο Φιλίππου έφυγε από την Κύπρο και πήγε στην Αυστραλία χωρίς ποτέ να γυρίσει πίσω. Λέγεται ότι πέθανε περί το 2000 και σε μια συνέντευξη του είπε πως δεν έφταιγε εκείνος αλλά ο Πιπίνος και ο Απόστρατος. 

 

*Ο Γεώργιος Λαγοδόντης ήταν ο μοναδικός Ε/Κ αστυνομικός που δικαιούτο να οπλοφορεί. Ο ίδιος έπαιζε πάρα πολύ βρώμικο παιχνίδι, δίνοντας πληροφορίες και στην Οργάνωση, αλλά συγχρόνως και στους Άγγλους. Ήταν μέλος της Ιντελιτζεντ Σερβις. Δεν αποκαλύφθηκε όμως ο ρόλος του έτσι είχε τιμηθεί για την προσφορά του στον Αγώνα. Μετά την δημιουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας ο Λαγοδόντης μπήκε στην Κ.Υ.Π. (Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών) και από εκεί συνέχιζε να κατασκοπεύει και να προκαλεί μεγάλα προβλήματα. Ο Λαγοδόντης έφυγε από την Κύπρο το 1963 όταν το όνομα του μπλέχτηκε με άλλες υποθέσεις του υποκόσμου. Η αλήθεια για τον ρόλο του στην ΕΟΚΑ αποκαλύφθηκε όταν πέθανε και εκεί βρέθηκαν τιμητική διάκριση από τον Βρετανό Κυβερνήτη Σερ Χιου Φουτ για την αφοσίωσή του στο αποικιακό καθεστώς. 

 

Τέλος μία από τις πιο μαύρες και πιο μελανές στιγμές στην ιστορία του τόπου ήταν η στάση της ηγεσίας του ΑΚΕΛ απέναντι στον Απελευθερωτικό-Αντιαποικιακό Αγώνα της ΕΟΚΑ και τους Αγωνιστές της. Το αποκορύφωμα όμως, ήταν η άνανδρη δολοφονία του μέλους της ΕΟΚΑ Ανδρέα Επιφανίου από την Πηγή, ο οποίος στις 27 Δεκεμβρίου 1957, ενώ ο εκφωνούσε με τον τηλεβόα συνθήματα της ΕΟΚΑ, αναγνωρίστηκε η φωνή του και ομάδα αριστερών, του έστησαν καρτέρι έξω από το σπίτι του και τον σκότωσαν με μαχαίρι. Ο Αρχηγός θα γράψει σχετικά: 

 

«Οι κομμουνισταί της Πηγής ξεπέρασαν εις ενεργείας αίσχους και αποτροπιασμού, κάθε άλλην κοινότητα, δολοφονήσαντες εν ψυχρώ το επίλεκτον μέλος της Οργανώσεως Ανδρέα Επιφανίου, την 26.10.57, δια μαχαίρας». 

 

Υποσημείωση: Στον Κατάλογο θα μπορούσαν να μπουν και πολλοί άλλοι όμως τελικά θα αρκεστούμε προς το παρόν ως εδώ… 

 

Ενδεικτικά μια πράξη αυτοθυσίας και τόλμης …  

 

Η εκτέλεση από άνδρες της ΕΟΚΑ πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια ανοικτής διαδήλωσης του ΑΚΕΛ, την οποία παρακολουθούσε ο προδότης αστυνόμος Πουλλής. Τον πυροβόλησαν δημόσια αρκετές φορές. Κατά την προσπάθεια διαφυγής του, ο Καραολής καταδιώχθηκε από τους παρευρισκομένους και κάποιοι από αυτούς έφραξαν με το ποδήλατό του τον δρόμο του Καραολή, αναγκάζοντάς τον να το εγκαταλείψει…. Σαν αθλητής δρόμου κατάφερε να διαφύγει … μαζί με τους συναγωνιστές του Παναγιώτου και Ιωάννου. 

 

(Καραολής Μιχαλάκης. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο του Παλαιχωρίου και αποφοίτησε με υποτροφία από την Αγγλική Σχολή. Απόφοιτος καθώς ήταν έπιασε δουλειά στο Φόρο Εισοδήματος. Ήταν επίσης αθλητής δρόμου στην ομάδα του ΑΠΟΕΛ). 

 

Εν συντομία… 

 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ – 28 Αυγούστου 1955 

Ο Μιχαλάκης Καραολής, ο Ανδρέας Παναγιώτου και ο Γιώργος Ιωάννου παίρνουν μέρος σε μια από τις πιο εντυπωσιακές ενέργειες της ΕΟΚΑ – την εκτέλεση του «Έλληνα» αξιωματικού Αγγλικής αστυνομίας Ηρόδοτου Πουλλή, ο οποίος πρόδιδε τον αγώνα και συνεργαζόταν με τους Άγγλους.

 

Η εκτέλεση του Πουλλή πραγματοποιήθηκε καθώς παρακολουθούσε συγκέντρωση που οργάνωνε το ΑΚΕΛ, στη οδό Λήδρας στην καρδιά της Λευκωσίας κατά της ΕΟΚΑ. Παράλειψη θα ήταν αν δεν πρόσθετα ότι η πλειοψηφία των «απλών» αριστερών της Κύπρου, παρά τις οδηγίες της ηγεσίας τους, τότε συμμετείχε και σε διαδηλώσεις υπέρ ΕΟΚΑ, ΕΝΩΣΗΣ και κατά των Άγγλων. Προς ενημέρωση ίδετε google  

ΒΡΕ, ΠΩΣ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ….! - Olympia 

 

Προσέξτε, δύο αγωνιστές αψηφούν το εχθρικό περιβάλλον της συγκέντρωσης του ΑΚΕΛ κατά του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ και με αυτοθυσία εισέρχονται στο πλήθος για να εκτελέσουν ένα παριστάμενο προδότη. Από τους πυροβολισμούς των αγωνιστών προκλήθηκε χάος στη περιοχή. Ο Καραολής και ο Παναγιώτου, που χρησιμοποίησαν τα πιστόλια τους, ενώ έτρεχαν σε σημείο της Λήδρας για να πάρουν τα ποδήλατά τους και να διαφύγουν, παριστάμενοι Ακελίστες τους εμπόδισαν. Ο Παναγιώτου, κατάφερε να διαφύγει, ο Καραολής, όμως αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το ποδήλατο το οποίο κατά πληροφορίες του έριξαν στα πόδια οι διαδηλωτές και να απομακρυνθεί τρέχοντας. Για κακή του τύχη όμως η περιγραφή του από τους Ακελίστες και οι αριθμοί κατασκευής του ποδήλατου που παρέδωσαν τότε οι «διαδηλωτές» συμπατριώτες μας στην αγγλική αστυνομία, μαρτύρησαν την ταυτότητα του, και έτσι οι Άγγλοι βρήκαν στα αρχεία του Τμήματος Οδικών Μεταφορών ότι το ποδήλατο ανήκε στον Μιχαλάκη Καραολή. 

 

Σημ. Τραγικό λάθος, που θα αποβεί μοιραίο για την ζωή του. Οι Άγγλοι διατηρούσαν λεπτομερές αρχείο με τις άδειες κυκλοφορίας των ποδηλάτων στο Τμήμα Μεταφορών. Έτσι πολύ εύκολα θα μπορέσουν να ενοχοποιήσουν τον τραγικό μαχητή της ΕΟΚΑ. Σύντομα φθάνουν στα ίχνη του και τον καταζητούν. Η ΕΟΚΑ θα προσπαθήσει να τον φυγαδεύσει, δυστυχώς επί ματαίω. Τον βάζουν σε ένα αυτοκίνητο για να διαφύγει, αλλά μοίρα τραγική πέφτουν σε μπλόκο των Άγγλων. Ο Καραολής συλλαμβάνεται και παραπέμπεται σε δίκη. Οι Άγγλοι για να πάνε τα πράγματα εκεί που θέλουν, επιστρατεύουν και ψευδομάρτυρες και τον καταδικάζουν σε μια δίκη παρωδία στο έκτακτο κακουργιοδικείο Λευκωσίας, σε θάνατο. Όμως από την στιγμή που ο Καραολής είχε αφήσει το ποδήλατο, η τύχη του ήταν προδιαγεγραμμένη. Μέχρι να διενεργηθεί η δίκη η ΕΟΚΑ κάνει αλλεπάλληλες προσπάθειες να τον απελευθερώσει, αλλά είναι όλες αλυσιτελείς. Παράλληλα στο νομικό πεδίο ασκούνται και ένδικα μέσα για την απελευθέρωση, αλλά είναι και αυτά αναποτελεσματικά.

 

Το τραγικό μέλλον του νεομάρτυρα του κυπριακού αγώνα Μιχαλάκη Καραολή, είναι αναπότρεπτο. Υπομένει έτσι καρτερικά και με την στωικότητα που επιδεικνύει η αδούλωτη ελληνική ψυχή στο θάνατο, την εκτέλεσή του…. 

 

Η ΔΙΚΗ – 28 Οκτωβρίου 1955 Ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης προσπάθησε να καταστρέψει το ποδήλατο του Καραολή, ως ένα σημαντικό τεκμήριο εις βάρος του, τοποθετώντας βόμβα στις αποθήκες που βρισκόταν το ποδήλατο, χωρίς όμως αποτέλεσμα. 

 

Ο Καραολής στο δικαστήριο δέχεται την καταδίκη του με μεγάλη ψυχραιμία και χωρίς κανένα παράπονο, παρότι η σφαίρα που σκότωσε τον Ηρόδοτο Πουλλή προερχόταν από το όπλο του Ανδρέα Παναγιώτου. Ο Μιχαλάκης δεν αποκάλυψε το όνομα του συναγωνιστή του. Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος δέχεται τη ποινή του και ετοιμάζεται να ανέβει στο ικρίωμα της αγχόνης σαν ΩΡΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ μαζί με τον συναγωνιστή του Δημητρίου. 

 

Το ψυχικό σθένος και η ελληνική παλικαριά που επέδειξαν οι Μιχαλάκης Καραολής και *Ανδρέας Δημητρίου, ανεβαίνοντας απτόητοι στο ικρίωμα της αγχόνης, ανύψωσε το γόητρο της ΕΟΚΑ και δημιούργησε ηρωικό προηγούμενο για τους αγωνιστές. 

 

*Ανδρεας Δημητρίου. Μετά από απόπειρα του να εκτελέσει τον Άγγλο βασανιστή διαβόητο πράκτορα Τέυλορ, τον οποίο και τραυμάτισε, ο Ανδρέας βρέθηκε αντιμέτωπος με ένοπλους στρατιώτες που φρουρούσαν τον Τέυλορ. Πρόταξε εναντίον τους το όπλο του, το οποίο όμως έπαθε εμπλοκή και οι στρατιώτες τον συνέλαβαν, αφού τον πλήγωσαν. Καταδικάστηκε σε θάνατο και μαζί με το Μιχαλάκη Καραολή ήταν οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν. 

 

“Το μόνο που λυπούμαι είναι που δεν θα προλάβω να δω την Κύπρο μας ελεύθερη”, ήταν τα τελευταία του λόγια προς τη μάνα του, λίγες ώρες πριν από τον απαγχονισμό του. “Στο καλό, γιε μου και να έχεις θάρρος ως το τέλος”, ήταν η απάντησή της. 

 

Ο Καραολής επίσης έγραψε λίγα πατριωτικά ποιήματα, που σώθηκαν. Δίνουμε δείγμα της ποιητικής του εργασίας. Ποίημά του με τίτλο Ἀπ' τό βάρος τοῦ ζυγοῦ:
 

Φτωχή Κύπρος ἐκυρτώθης/ ἀπ' τό βάρος τοῦ ζυγοῦ,/ τῆς σκλαβιᾶς οἱ ἁλυσίδες/ σ' ἂνοιξαν πληγές παντοῦ./ Τοῦ ἐρέβους οἱ δυνάστες/ τά συχαμερά σκυλιά/ κτυποῦν ἄνανδρα στούς δρόμους/ τά ἀθῶα σου παιδιά. 

 

Οἱ καννίβαλοι Ἐγγλέζοι/ βασανίζουν τόν λαό/ τήν πολύπαθη τή γῆ σου/ τήν ἐκάναν μακελειό./ Τῆς δεινῆς στρατοκρατίας/ οἱ χυδαῖοι αρχηγοί/ πόσο ἀκόμα μέ τά ὅπλα/θά ματώσουνε τή γῆ; 

 

Τά Ἑλληνόπουλα δέν ξέρουν/ μόνο πῶς πρέπει νά ζοῦν./ Ξέρουν πῶς καί νά πεθαίνουν,/ τήν Πατρίδα νά τιμοῦν.  

 

Μαρία Ρ. Ερευνήτρια.
 

Απομνημονεύματα και αρχείο ιδρύματος Γεωργίου Γρίβα Διγενή, ΜΜΕ της τότε εποχής, Ιστορικά βιβλία Α. Αντωνά, με πρόσθετες πληροφορίες και σχόλια.