Ο κόσμος είναι ένα μπερδεμένο μέρος. Οι άνθρωποι κάνουν πράγματα που δεν έχουν νόημα, σκέφτονται πράγματα που δεν υποστηρίζονται από γεγονότα, υπομένουν πράγματα που δεν χρειάζεται να υπομείνουν και επιτίθενται βίαια σε όσους προσπαθούν να φέρουν αυτά τα πράγματα στην προσοχή τους.
Αν έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί, έχετε έρθει στο σωστό μέρος.
Οποιοσδήποτε περιστασιακός αναγνώστης του τοπίου των εναλλακτικών μέσων θα βρει τελικά μια αναφορά στον Stanley Milgram ή στον Philip Zimbardo, το “Asch Experiment” ή ίσως και τα τρία.
«Γνωστική ασυμφωνία», «Διάχυση ευθύνης» και «μαθημένη αδυναμία» είναι φράσεις που κάνουν τακτικά τον γύρο, αλλά από πού προέρχονται και τι σημαίνουν;
Λοιπόν, εδώ είναι τα σημαντικά ψυχο-κοινωνικά πειράματα που μας διδάσκουν για τον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι, αλλά περισσότερο από αυτό εξηγούν πραγματικά πώς λειτουργεί ο σύγχρονος κόσμος μας και πώς μπήκαμε σε αυτό το χάος.
Το Πείραμα: Ας ξεκινήσουμε με τα πιο διάσημα. Ξεκινώντας το 1963, ο ψυχολόγος του Γέιλ Στάνλεϊ Μίλγκραμ διεξήγαγε μια σειρά πειραμάτων που τώρα αναφέρονται ως Πειράματα Υπακοής του Μίλγκραμ.
Η ρύθμιση είναι απλή, ο υποκείμενος Α καλείται να πραγματοποιήσει ένα τεστ μνήμης στο θέμα Β και να κάνει ηλεκτροπληξία όταν κάνει λάθη. Φυσικά, το θέμα Β δεν υπάρχει, και οι ηλεκτροπληξίες δεν είναι πραγματικές. Αντίθετα, οι ηθοποιοί έκλαιγαν, ζητούσαν βοήθεια ή προσποιούνταν ότι δεν είχαν τις αισθήσεις τους, ενώ το Υποκείμενο Α θα ενθαρρύνονταν να συνεχίσει να χορηγεί τα σοκ.
Η συντριπτική πλειονότητα των υποκειμένων συνέχισε το τεστ και έδωσε τα σοκ, παρά την αγωνία του «Θέμα Β».
Το συμπέρασμα: Στην εργασία του σχετικά με αυτό το πείραμα, ο Stanley Milgram επινόησε τον όρο «διάχυση ευθύνης», περιγράφοντας την ψυχολογική διαδικασία με την οποία ένα άτομο μπορεί να δικαιολογήσει ή να δικαιολογήσει το να κάνει κακό σε κάποιον εάν πιστεύει ότι δεν είναι πραγματικά δικό του λάθος, δεν θα φταίει. ή δεν έχουν άλλη επιλογή.
Η εφαρμογή: Σχεδόν κυριολεκτικά ατελείωτη. Όλα τα θεσμικά όργανα μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτό το φαινόμενο για να πιέσουν τους ανθρώπους να ενεργήσουν ενάντια στον δικό τους ηθικό κώδικα. Ο στρατός, η αστυνομία, το προσωπικό του νοσοκομείου – οπουδήποτε υπάρχει ιεραρχία ή αντιληπτή εξουσία, οι άνθρωποι θα πέφτουν θύματα της διάχυσης της δικής τους ευθύνης.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Έκαναν μια αξιοπρεπή ταινία για τον Μίλγκραμ και την αντίδραση που προκάλεσαν τα πειράματά του με το όνομα Experimenter . Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια μεγάλη απώθηση σε αυτό το πείραμα, με άρθρα στο MSM να επιτίθενται στα ευρήματα και τη μεθοδολογία και νέους «ερευνητές» να ισχυρίζονται ότι «δεν αποδεικνύει αυτό που νομίζετε ότι κάνει».
Το Πείραμα: Ελάχιστα λιγότερο διάσημο από το έργο του Μίλγκραμ είναι το Πείραμα στη Φυλακή του Φίλιπ Ζιμπάρντο, που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ το 1971. Το πείραμα δημιούργησε μια εικονική φυλακή για μια εβδομάδα, με τη μία ομάδα υποκειμένων να ορίζονται «φύλακες» και η άλλη «κρατούμενοι».
Και στις δύο πλευρές δόθηκαν στολές και στους κρατούμενους δόθηκε ένας αριθμός. Οι φρουροί έλαβαν εντολή να απευθύνονται στους κρατούμενους μόνο με τον αριθμό τους και όχι με το όνομά τους.
Υπήρχαν διάφοροι άλλοι κανόνες και διαδικασίες, αναλυτικά εδώ.
Εν συντομία, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, οι φρουροί έγιναν όλο και πιο σαδιστές, επιβάλλοντας τιμωρίες σε ανυπάκουους κρατούμενους και επιβραβεύοντας τους «καλούς κρατούμενους» για να προσπαθήσουν να τους διχάσουν. Πολλοί από τους κρατούμενους απλώς δέχτηκαν την κακοποίηση και άρχισαν εσωτερικές διαμάχες μεταξύ «δημιουργών προβλημάτων» και «καλών κρατουμένων».
Αν και τεχνικά δεν είναι ένα «πείραμα» με την πιο καθαρή έννοια (δεν υπήρχε υπόθεση για δοκιμή και καμία ομάδα ελέγχου) και ίσως επηρεάστηκε από τα «χαρακτηριστικά ζήτησης», η μελέτη αποκαλύπτει ενδιαφέροντα πρότυπα συμπεριφοράς στα υποκείμενά της.
Το συμπέρασμα: Οι δεσμοφύλακες έγιναν σαδιστές. Οι κρατούμενοι έγιναν υπάκουοι. Όλα αυτά παρά την παραβίαση πραγματικών νόμων, καμία πραγματική νομική εξουσία και καμία πραγματική απαίτηση παραμονής. Αν δώσετε στους ανθρώπους εξουσία και απανθρωποποιήσετε αυτούς που βρίσκονται από κάτω τους, θα γίνουν σαδιστές. Αν βάλεις ανθρώπους στη φυλακή, θα συμπεριφέρονται σαν να είναι στη φυλακή.
Εν ολίγοις, οι άνθρωποι θα ενεργήσουν όπως τους φέρονται.
Η εφαρμογή: Και πάλι, ατελείωτη. Τα έχουμε δει όλα μέσω του Covid, αν αρχίσετε να αντιμετωπίζετε τους ανθρώπους με έναν συγκεκριμένο τρόπο, η πλειοψηφία θα το συμβιβάσει και θα κατηγορήσει τη μειοψηφία που αρνείται να συνεργαστεί. Εν τω μεταξύ, οι αστυνομικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο έλαβαν ξαφνικά νέες εξουσίες και τις έκαναν αμέσως κατάχρηση, επειδή οι χωρίς μάσκες και απαράδεκτοι είχαν απανθρωποποιηθεί στα μάτια τους. Αυτές οι αντιδράσεις ήταν σχεδιασμένες, όχι τυχαίες.
Το Πείραμα: Ένα άλλο πείραμα συμμόρφωσης, όχι τόσο βάναυσο όσο ο Milgram ή ο Zimbardo, αλλά ίσως πιο ανησυχητικό στα ευρήματά του.
Διευθύνθηκε για πρώτη φορά από τον Solomon Asch στη δεκαετία του 1950, η ρύθμιση είναι απλή. Συγκεντρώνεις ένα πάνελ θεμάτων, ένα πραγματικό θέμα και μια χούφτα ψεύτικα θέματα.
Ένα προς ένα τα υποκείμενα τίθενται σε μια σειρά από ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής στις οποίες η απάντηση είναι πάντα προφανής και όλα τα ψεύτικα θέματα θα λάβουν κάθε απάντηση λάθος . Το ερώτημα είναι εάν το πραγματικό υποκείμενο θα διατηρήσει τη δική του σωστή απάντηση ή θα αρχίσει να συμμορφώνεται με την ομάδα.
Το συμπέρασμα: Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι διατήρησαν τις σωστές απαντήσεις τους, το «ποσοστό σφάλματος» στην πειραματική ομάδα ήταν 37% έναντι λιγότερο από 1% στην ομάδα ελέγχου. Αυτό σημαίνει ότι το 36% των υποκειμένων άρχισαν τελικά να αλλάζουν τις απαντήσεις τους για να ευθυγραμμιστούν με τη συναίνεση, παρόλο που γνώριζαν ότι έκαναν λάθος.
Περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων είτε θα προσποιηθούν ότι αλλάζουν γνώμη για χάρη της συμμόρφωσης είτε, το πιο ανησυχητικό, θα αλλάξουν πραγματικά τις πεποιθήσεις τους εάν βρεθούν στη μειοψηφία.
Η εφαρμογή: Σταδιακές ή επινοημένες δημοσκοπήσεις, παραποιημένες καταμετρήσεις ψήφων στις εκλογές, λογαριασμοί bot στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εκστρατείες αστροτουρφ. Οι τίτλοι των μέσων ενημέρωσης διακηρύσσουν «όλοι ξέρουν το Χ» ή «μόνο το 1% των ανθρώπων πιστεύει ότι Υ».
Υπάρχουν πάρα πολλά εργαλεία που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να δημιουργήσετε την εντύπωση μιας ψεύτικης «συναίνεσης», μιας κατασκευασμένης «πλειοψηφίας».
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το πείραμα έχει γίνει ένα εκατομμύριο φορές σε δεκάδες παραλλαγές, αλλά ίσως το πιο ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι η τοποθέτηση μόνο ενός άλλου ατόμου στο πάνελ που συμφωνεί με το εξεταζόμενο φάνηκε να μειώνει τη συμμόρφωση κατά 87%. Ουσιαστικά, οι άνθρωποι μισούν να είναι μια μοναχική φωνή, αλλά θα ανεχθούν να είναι στη μειοψηφία εάν έχουν κάποια υποστήριξη. Καλό να ξέρω.
Το πείραμα: Το λιγότερο γνωστό πείραμα στη λίστα, αλλά κατά κάποιο τρόπο το πιο συναρπαστικό. Το 1954 ο Leon Festinger δημιούργησε ένα πείραμα για να αξιολογήσει το φαινόμενο της γνωστικής ασυμφωνίας, το στήσιμο του ήταν και πάλι αρκετά απλό.
Σε ένα θέμα δίνεται μια επαναλαμβανόμενη και βαρετή σωματική εργασία (αρχικά γυρίζοντας ξύλινα μανταλάκια, αλλά άλλες παραλλαγές χρησιμοποιούν άλλες εργασίες).
Μετά την ολοκλήρωση της εργασίας, το υποκείμενο λαμβάνει οδηγίες να πάει και να προετοιμάσει το επόμενο θέμα (στην πραγματικότητα έναν βοηθό εργαστηρίου) για την εργασία, λέγοντας ψέματα και λέγοντάς του πόσο ενδιαφέρουσα ήταν η εργασία.
Σε αυτό το σημείο τα θέματα χωρίζονται σε δύο ομάδες, στη μία ομάδα προσφέρονται $20 για να πει ψέματα, στην άλλη μόνο $1.
Αυτό είναι το πραγματικό πείραμα.
Αυτό είναι το πραγματικό πείραμα.
Το συμπέρασμα: Αφού είπαν ψέματα στα ψεύτικα άτομα και πληρωθούν τα χρήματά τους, τα πραγματικά υποκείμενα λαμβάνουν μέρος σε μια συνέντευξη μετά το πείραμα και καταγράφουν τις γνήσιες σκέψεις τους σχετικά με την εργασία.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα 20 δολάρια γενικά έλεγαν την αλήθεια, ότι βρήκαν το έργο βαρετό και επαναλαμβανόμενο. Ενώ η ομάδα του ενός δολαρίου, τις περισσότερες φορές, ισχυρίστηκε ότι απολάμβανε πραγματικά το έργο.
Αυτή είναι η γνωστική ασυμφωνία στη δράση.
Αυτή είναι η γνωστική ασυμφωνία στη δράση.
Ουσιαστικά, για την ομάδα των $20, τα χρήματα ήταν ένας καλός λόγος για να πουν ψέματα στον συνάδελφό τους και μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη δική τους συμπεριφορά στο κεφάλι τους. Όμως, για την ομάδα του $1, η πενιχρότητα της ανταμοιβής έκανε την ανεντιμότητα τους εσωτερικά αδικαιολόγητη, έτσι έπρεπε να δημιουργήσουν ασυνείδητα τη δική τους δικαιολογία πείθοντας τον εαυτό τους ότι δεν έλεγαν καθόλου ψέματα.
Συνοψίζοντας, αν προσφέρετε στους ανθρώπους μια μικρή ανταμοιβή για κάτι, θα προσποιηθούν ότι το απολαμβάνουν, ή θα επενδυθούν με άλλο τρόπο, για να δικαιολογήσουν μόνο ένα μικρό κέρδος.
Η Εφαρμογή: Τα καζίνο, τα παιχνίδια υπολογιστών και άλλα διαδραστικά μέσα χρησιμοποιούν αυτή την αρχή όλη την ώρα, προσφέροντας στους παίκτες πολύ μικρή απόδοση, γνωρίζοντας ότι θα πείσουν τους εαυτούς τους ότι απολαμβάνουν το παιχνίδι. Οι μεγάλες εταιρείες και οι εργοδότες μπορούν επίσης να βασιστούν σε αυτό το φαινόμενο για να κρατήσουν χαμηλούς μισθούς, γνωρίζοντας ότι οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι έχουν έναν ψυχολογικό μηχανισμό που μπορεί να τους πείσει ότι απολαμβάνουν τη δουλειά τους.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μια παραλλαγή σε αυτό το πείραμα εισάγει μια τρίτη ομάδα, η οποία δεν πληρώνεται για να πει ψέματα. Αυτή η ομάδα δεν επηρεάζεται από τη γνωστική ασυμφωνία και θα αξιολογήσει με ειλικρίνεια την εργασία όπως κάνει η καλά αμειβόμενη ομάδα.
Το Πείραμα: Τώρα αυτή είναι μια κάπως αμφιλεγόμενη προσθήκη στη λίστα, αλλά θα φτάσουμε σε αυτό αργότερα. Είναι ένα πολύ διάσημο πείραμα που πιθανότατα έχετε ακούσει να αναφέρεται δεκάδες φορές.
Στη δεκαετία του 1960, επιστήμονες στο Χάρβαρντ έβαλαν πέντε πιθήκους σε ένα κλουβί με μια σκάλα στη μέση. Στην κορυφή της σκάλας είναι ένα μάτσο μπανάνες, ωστόσο κάθε φορά που μια μαϊμού προσπαθεί να ανέβει τη σκάλα ψεκάζονται όλες με παγωμένο νερό. Τελικά, οι πίθηκοι μαθαίνουν να αποφεύγουν τη σκάλα.
Στη συνέχεια αφαιρείται ένας πίθηκος και εισάγεται ένας νέος πίθηκος. Φυσικά πηγαίνει κατευθείαν για τη σκάλα και τον βάζουν οι άλλοι τέσσερις πίθηκοι.
Στη συνέχεια ένας δεύτερος πίθηκος αφαιρείται και ένας άλλος νέος πίθηκος εισάγεται. Φυσικά πηγαίνει κατευθείαν για τη σκάλα και τον πάνε οι άλλοι τέσσερις πίθηκοι… συμπεριλαμβανομένου αυτού που δεν ψεκάστηκε ποτέ.
Συνεχίζουν να αντικαθιστούν κάθε μαϊμού με τη σειρά τους, έως ότου δεν υπάρχουν πίθηκοι που έχουν ψεκαστεί ποτέ με νερό, και όμως όλοι αρνούνται να πάνε κοντά στις σκάλες και να εμποδίσουν όλους τους νέους πιθήκους να το κάνουν.
Τώρα, το προφανές συμπέρασμα εδώ είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να εξαρτηθούν από το να ακολουθούν αλόγιστα κανόνες που δεν κατανοούν.
Το μόνο πρόβλημα με αυτό είναι ότι τίποτα από όλα αυτά δεν συνέβη ποτέ.
Ναι, αυτή είναι η διαμάχη που ανέφερα προηγουμένως. Παρόλο που βρίσκεται εύκολα σε κάθε γωνιά του Διαδικτύου, παρά τα άρθρα περιοδικών που το εξηγούν και κινούμενα σχέδια που το εξιστορούν… δεν συνέβη ποτέ. Το πείραμα φαίνεται να είναι εντελώς απόκρυφο.
Ούτε σκάλα, ούτε μαϊμούδες, ούτε κρύο νερό.
Έτσι, ενώ αυτό το υποτιθέμενο πείραμα δεν μας διδάσκει στην πραγματικότητα για τη νοοτροπία της αγέλης, εξηγεί τον σύγχρονο κόσμο, γιατί μας δείχνει πόσο εύκολα ένας μύθος μπορεί να μετατραπεί σε πραγματικότητα μέσω της απόλυτης επανάληψης.
Σωστά, δεν σταματά εκεί, υπάρχει μια άλλη ανατροπή.
Το National Geographic αναδημιουργούσε το φανταστικό πείραμα της σκάλας μαϊμού χρησιμοποιώντας ανθρώπους:
Ένα άτομο μπαίνει στην αίθουσα αναμονής ενός γιατρού γεμάτη με ψεύτικους ασθενείς. Όταν χτυπήσει ένα κουδούνι, όλοι οι ψεύτικοι ασθενείς σηκώνονται για ένα δευτερόλεπτο και μετά ξαναπαίρνουν τις θέσεις τους.
Αφού αυτή η διαδικασία επαναληφθεί μερικές φορές, οι ψεύτικοι ασθενείς απομακρύνονται σιγά-σιγά ένας προς έναν μέχρι να παραμείνει μόνο το αντικείμενο του πειράματος. Στη συνέχεια εισάγονται δευτερεύοντα πραγματικά θέματα ένα κάθε φορά.
Το πείραμα επιδιώκει να απαντήσει στις ακόλουθες ερωτήσεις:
α) Θα σηκωθεί το αρχικό θέμα στο κουδούνι χωρίς να ξέρει γιατί;
β) Θα συνεχίσουν να στέκονται όρθιοι όταν είναι μόνοι στο δωμάτιο;
γ) Θα διδάξουν στη συνέχεια αυτή τη συμπεριφορά στα νέα μαθήματα;
β) Θα συνεχίσουν να στέκονται όρθιοι όταν είναι μόνοι στο δωμάτιο;
γ) Θα διδάξουν στη συνέχεια αυτή τη συμπεριφορά στα νέα μαθήματα;
Η απάντηση και στα τρία φαίνεται να είναι «ναι».
Τώρα, ενώ είναι πολύ λιγότερο επιστημονικά από τα άλλα τέσσερα πειράματα, το συμπεριλαμβάνω εδώ για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο. Το παραπάνω βίντεο του πειράματος δεν καταγράφει απλώς τη συμμορφούμενη συμπεριφορά, αλλά την περιγράφει ως πιθανώς ευεργετική. Προσθέτοντας ότι η συμπεριφορά της αγέλης σώζει ζωές στην άγρια φύση και είναι «πώς μαθαίνουμε να κοινωνικοποιούμαστε».
Πολύ ενδιαφέρουσα άποψη, δεν νομίζετε;
Έτσι, ενώ το πείραμα των ψεύτικων πιθήκων που δεν έγινε ποτέ χρησιμοποιήθηκε για να μας διδάξει τους κινδύνους της νοοτροπίας της αγέλης, η ανυπαρξία του στην πραγματικότητα μας διδάσκει για τους κινδύνους των μη πρωταρχικών πηγών και την ικανότητα της ομαδικής συνείδησης να μπερδεύει.
Εν τω μεταξύ, το πείραμα του πραγματικού πιθήκου χρησιμοποιείται για να μας πουλήσει την ιδέα ότι η νοοτροπία της αγέλης υπάρχει αλλά είναι δυνητικά καλό. Αυξάνοντας την πιθανότητα ότι το όλο θέμα θα μπορούσε να είχε σκηνοθετηθεί, απλώς για να προωθηθεί η συμμόρφωση.
…Δεν είναι ο κόσμος ένα περίεργο και μπερδεμένο μέρος;
Λοιπόν, εκεί είναι. Πέντε από τα πιο κρίσιμα κομμάτια ψυχολογικής έρευνας που έχουν γίνει ποτέ, ελπίζουμε ότι στο μέλλον κανείς δεν θα μείνει στο σκοτάδι όταν αναφέρονται αυτές οι έννοιες ή τα πειράματα.
Αλλά ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι απλώς να κάνει εσάς, τον αναγνώστη, να κατανοήσετε αυτά τα πειράματα… έχει επίσης σκοπό να σας υπενθυμίσει ότι τα καταλαβαίνουν.
Οι ιθύνοντες, η ελίτ, το 1%, «Το Κόμμα». Οι δυνάμεις που είναι – ή δεν πρέπει να είναι – όπως θέλετε πείτε τις.
Ξέρουν αυτά τα πειράματα. Τα έχουν μελετήσει. Πιθανότατα τα έχουν αναπαραγάγει αμέτρητες φορές σε μεγάλη κλίμακα και με ανήθικους τρόπους που μετά βίας μπορούμε να φανταστούμε. Ποιος ξέρει ακριβώς τι διαδραματίζεται στα σκοτεινά μπουντρούμια της βαθιάς πολιτείας;
Απλά θυμηθείτε, ξέρουν πώς λειτουργεί το ανθρώπινο μυαλό. Ξέρουν ότι μπορούν να κάνουν τους ανθρώπους να κάνουν τα πάντα, αν τους διαβεβαιώσουν ότι δεν θα θεωρηθούν υπεύθυνοι.
Γνωρίζουν ότι μπορούν να βασίζονται στους ανθρώπους για να κάνουν κατάχρηση οποιασδήποτε εξουσίας τους δίνεται, Ή πιστεύουν ότι είναι ανίσχυροι εάν τους φέρονται με αυτόν τον τρόπο.
Γνωρίζουν ότι η πίεση των συνομηλίκων θα αλλάξει τη γνώμη πολλών ανθρώπων ακόμη και μπροστά στην αναμφισβήτητη πραγματικότητα, ειδικά αν τους κάνετε να νιώσουν εντελώς μόνοι.
Γνωρίζουν ότι αν προσφέρετε στους ανθρώπους μόνο μια μικρή ανταμοιβή για την ολοκλήρωση μιας εργασίας, θα δημιουργήσουν τη δική τους ψυχολογική δικαιολογία για την ανάληψη της.
Ξέρουν ότι οι άνθρωποι θα κάνουν ανόητα ό,τι κάνουν όλοι οι άλλοι χωρίς να ζητούν ποτέ λόγο.
Και ξέρουν ότι οι άνθρωποι θα πιστέψουν με χαρά κάτι που δεν συνέβη ποτέ, αν επαναλαμβάνεται αρκετά συχνά.
Τα ξέρουν όλα αυτά. Και χρησιμοποιούν αυτή τη γνώση όλη την ώρα.
Κάθε διαφήμιση που βλέπετε, κάθε άρθρο που διαβάζετε, κάθε ταινία που κυκλοφορούν, κάθε άρθρο στις ειδήσεις, κάθε «viral» ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κάθε trending hashtag.
Κάθε πόλεμος. Κάθε πανδημία. Κάθε τίτλος.
Κάθε πόλεμος. Κάθε πανδημία. Κάθε τίτλος.
Όλα είναι κατασκευασμένα με αυτές τις αρχές στο μυαλό για να προκαλέσουν συγκεκριμένες συναισθηματικές αντιδράσεις που κατευθύνουν τη συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις σας. Έτσι λειτουργούν τα ΜΜΕ, όχι για να σε ενημερώνουν, όχι για να σε διασκεδάζουν…αλλά για να σε ελέγχουν.
Και το έχουν ως επιστήμη. Να το θυμάσαι πάντα.
Και το έχουν ως επιστήμη. Να το θυμάσαι πάντα.
το είδαμε ΕΔΩ
...ἄραγε πόσοι θα πειστοῦμε,
ΑπάντησηΔιαγραφήπὼς το πείραμα μὲ τούς πέντε πιθήκους, δεν ἔγινε ποτέ
ἐπειδή ἁπλά, τὸ διαβάσαμε ἐδῶ... σὲ μίαν ἀνάρτηση στὸ ἴνερνετ...
πέρα ἀπὸ τὸ τί τελικά συνέβη πραγματικά
και ποιά πληροφορία εἶναι ἡ ἀληθής και ἡ ἔγκυρη...!