Οι φωτιστές των Σλάβων: οι Ελληνες Θεσσαλονικείς άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος

Ετος 815 μ.Χ: Στη Θεσσαλονίκη έπαρχος, διοικητής ολόκληρου του θέματος της Θεσσαλονίκης, τμήμα που περιείχε και περιοχή της σημερινής Σερβίας είναι ο Λεων ο «δουγγάριος». Ο Λεων και η σύζυγός του Μαρία έχουν επίσημη καταγωγή και πολλή αρετή· αρετή που την ευλόγησε ο Θεός τόσο, ώστε να λάμψει στην Ευρώπη, ανάβοντας τούς πυρσούς του Ευαγγελίου σ ἕ­να κόσμο ολόκληρο, στο κόσμο των Σλάβων. Α­πό τα 7 παιδιά τους ξεχωρίζουν ιδιαιτέρως δύο· το μεγαλύτερο και το μικρότερο. 

 

Ο ΜΕΘΟΔΙΟΣ

 

Το έτος 815 ήλθε στον κόσμο ο πρώτος γυιός Μεθόδιος. Η­ταν ένα εύρρωστο, γεμάτο υγεία παιδί, όμορφο και αξιαγάπητο. Η σκέψη του πρακτική και η κλίση του και τ ὄ­νει­ρό του ήταν τα στρατιωτικά, να μοιάσει του πατέρα του του στρατηγού. Στα σχολεία της Θεσσαλονίκης όμως εκπαιδεύεται πολύπλευρα. Μαθαίνει πολλές γλώσσες και σπουδάζει φιλολογία και νομικά, και προπάντος μελετά την Α­γί­α Γραφή και τούς Πατέρες της Εκ­κλη­σί­ας.  

 

Οταν ο Μεθόδιος γίνεται 16 χρονών, γεννιέται το τελευταίο παιδί της οικογενείας του, ο Κωνσταντίνος. Ο Μεθόδιος 2 χρόνια μετά γίνεται πια στρατιωτικός και μάλιστα τόσο γενναίος, ώστε τον καλούν στην Βασιλεύουσα. Στα είκοσί του χρόνια διορίζεται από τον Βασιλέα «άρχων των προς το βουλγαρικόν έθνος συνορευουσών περιοχών» δηλαδή στρατιωτικός διοικητής του Στρυμόνος.  

 

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ  

 

Ο Κωνσταντίνος είναι διαφορετική φύση από τον αδελφό του, ευαίσθητος στην υγεία του, χαριτωμένος. Μια μέρα ξάφνιασε με την αθωότητά του στους γονείς του. Τούς διηγήθηκε το όνειρο που είδε την νύχτα· Είδε τον στρατηγό πατέρα του να συγκεντρώνει τις ωραιότερες κοπέλλες της Θεσσαλονίκης και να του λέει· διάλεξε από αυτές τη σύντροφο της ζωής σου. Και αυτός διάλεξε την ωραιότερη που ακτινοβολούσε φως και φορούσε μια χρυσή στολή με πολύτιμα μαργαριτάρια και διαμάντια. Την έλεγαν Σοφία. Οι γονείς κάτω από το παιδικό όνειρο δεν άργησαν να καταλάβουν ότι το ταλαντούχο παιδί τους διάλεξε για ισόβιο σύντροφό του την Σοφία του Θεού.  

 

Μια άλλη μέρα βγήκε να παίξει με τα άλλα παιδιά το γεράκι του. Μα φύσηξε αέρας δυνατός και το γεράκι του έγινε άφαντο. Κι ο μικρός Κωνσταντίνος μελαγχόλησε. Δυο μέρες νηστικός φιλοσοφούσε για την ματαιότητα του κόσμου αυτού. Και τότε κατάλαβε την αξία της άλλης ζωής και αποφάσισε να την ακολουθήσει.  

 

Τότε έγραψε και στον τοίχο του δωματίου του έναν ύμνο στον αγαπημένο του άγιο Γρηγόριο τον Θεόλογο. «Γρηγόριε, άνθρωπε στο σώμα και άγγελε στην ψυχή… δέ­ξε κι εμένα που γονατίζω μπροστά σου με αγάπη και πίστη, και γίνε δάσκαλός μου και φωτιστής». Ο μικρός Κωνσταντίνος διάβαζε και αποστήθιζε ποιήματα του αγίου Γρηγορίου, και προσπαθούσε να καταλάβει τη δύσκολη φιλοσοφική του γλώσσα.  

 

Θα έδινε όλο το μερίδιο της περιουσίας του, έλεγε, για να βρει ένα δάσκαλο να του μάθει τη γλώσσα αυτή. Πόση απογοήτευση ένιωσε όταν κάποιος δάσκαλος που βρέθηκε αρνήθηκε να διδάξει σ αὐ­τόν, σ ἕ­να μικρό παιδί τη φιλοσοφική γλώσσα. Κι ο Κωνσταντίνος έκανε τον πόνο του προσευχή και έριξε τον πόθο της καρδιάς του στον μεγάλο Θεο.  

 

Ο ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΟ  

 

Ομως ο ορίζοντας της Βασιλεύουσας έχει γίνει σκούρος πολύ και σύννεφα πυκνά μαζεύτηκαν στην Αυτοκρατορία. Ο πόλεμος εναντίον των ιερών εικόνων έχει μια ένταση τρομακτική. Η Θεσσαλονίκη ζει το σάλο της εικονομαχίας και μάλιστα στο αρχοντικό σπίτι του στρατηγού. Ε­τσι μια μέρα του 840 έφθασε το μαντάτο από τον Στρυμόνα ότι ο άρχοντας Μεθόδιος εγκατέλειψε τη θέση του κι έφυγε για άγνωστη κατεύθυνση.  

 

Σε λίγο διάστημα μετά, άλλο μήνυμα κατέφθασε· ο Μεθόδιος έγινε μοναχός στον Ο­λυμ­πο της Βιθυνίας, αλλάζοντας τα όπλα με τα βιβλία και τα πράσημα με το ράσο· τη δόξα με την άσκηση, τη φήμη με την γαλήνη.  

 

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ  

 

Ο αδελφός του Κωνσταντίνος ήταν τότε δέκα τριών ετών, όταν ο μεγάλος του αδελφός άνοιγε το δρόμο για τον ουρανό. Στον χρόνο πάνω, ένα άλλο συγκλονιστικό γεγονός ήλθε να σημαδέψει τη ζωη του δεκατετράχρονου αγοριού. Ο πατέρας του πέθανε, ο αγαθός και ενάρετος σαν τον Ι­ώβ. Κι έμεινε η οικογένεια ορφανή κι ο Κωνσταντίνος χωρίς πατέρα και προστάτη.  

 

Μα στον χρόνο πάλι νέα συνταρακτικά μαντάτα φθάνουν από την Βασιλεύουσα· πέθανε ο Αυτοκράτορας. Κι ανέλαβε η Βασίλισσα Θεοδώρα, επίτροπος του μικρού βασιλέως Μιχαήλ. Και ο Θεόκτιστος, θείος της και θείος του Κωνσταντίνου, έγινε πρωθυπουργός! Ε­τσι ο μικρός και ορφανός βρέθηκε πολύ κοντά στον θρόνο, μια και η βασίλισσα Θεοδώρα ήταν ξαδέλφη του. Αλ­λά δεν είναι αυτό το πιο σημαντικό. Το σπουδαίο για την ευσεβή οικογένεια του Λέοντος, που είχε την καταγωγή της από τούς Στουδίτες, ήταν ότι η γαλήνη της Ορ­θο­δο­ξίας απλώθηκε στην Αυτοκρατορία με την αναστήλωση των αγίων εικόνων!  

 

ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ  

 

Ωρα λοιπόν να θυμηθεί ο ευσεβής Πρωθυπουργός τον ορφανό γυιο του φίλου και ξαδέλφου του. Κι έφθασε στην Θεσσαλονίκη το αποφασιστικό μήνυμα· Ο Πρωθυπουργός Θεόκτιστος καλεί τον Κωνσταντίνο στη Βασιλεύουσα. Η­ταν τότε ο Κωνσταντίνος 14 χρονών, όταν ταξίδεψε το πρώτο και σημαντικότερο ταξίδι της ζωής του στην Πολη.  

 

Η περίφημη σχολή της Μαγναύρας είναι ολάνοιχτη στη δίψα του και στην αντοχή του. Ο θείος του Θεόκτιστος έχει αναλάβει προσωπικά τις σπουδές του. Πρύτανις ο Λἐων ο μαθηματικός και καθηγητής ο Φώτιος ο Μεγας.  

 

Εκεί στην ανώτερη ακαδημία του κόσμου της εποχής του σπούδασε μέσα σε τρεις μήνες γραμματική. Στη συνέχεια Ο­μη­ρο, γεωμετρία, διαλεκτική, φιλοσοφία, ρητορική, αριθμητική, αστρονομία, μουσική. Ε­μα­θε εκτός από τα ελληνικά, σλαβικά, εβραϊκά, συριακά, αραβικά. Εγι­νε πολύ προσφιλής στον Φώτιο και στον Πρωθυπουργό, ο οποίος αμέσως κατάλαβε την αξία του και τον ετοίμαζε για σπουδαίες υπηρεσίες της Αυτοκρατορίας. Ε­νῶ μάλιστα ήταν ακόμη σπουδαστής του είχαν δώσει τον τίτλο «Φιλόσοφος». Και όμως ο «Φιλόσοφος» παρέμεινε ο ταπεινός οραματιστής της Βασιλείας του Θεού.  

 

από: http://www.pemptousia.gr  

Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος σε ψηφιδωτό στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού προς τιμήν τους στην Παραλία Θεσσαλονίκης.  

 

ΑΞΙΩΜΑΤΑ  

 

Ο Θεόκτιστος σκέφτεται πλέον να τον εντάξει στο αξίωμα που του ταίριαζε, του πρότεινε σαν σύντροφο της ζωής του μια πανέμορφη Βυζαντινή Αυτοκρατόρισσα με πλούτη πολλά, που ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε βαπτίσει. Ο γάμος αυτός θα του άνοιγε την είσοδο στο Βυζαντινό αρχοντολόϊ και θα του χάριζε το αξίωμα του στρατηγού.  

 

Μα ο Κωνσταντίνος είχε διαλέξει τη σύντροφο της ζωής του από τα επτά του χρόνια, την έλεγαν «Σοφία», «του Θεού Σοφία». —Για μένα, είπε στον Πρωθυπουργό, δεν υπάρχει τίποτα πολυτιμότερο από την επιστήμη. Θέλω να μαζέψω τη γνώση και να φθάσω στην δόξα και τον πλούτο του Α­δάμ στον παράδεισο. Το μεγάλο βήμα της ζωής του είχες συντελεσθεί.  

 

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα και ο Λογοθέτης Θεόκτιστος συμφώνησαν να κρατήσουν τον Κωνσταντίνο στην Βασιλεύουσα. Ε­να τέτοιο σπινθιροβόλο μυαλό με σπάνιες σπουδές και αδαμάντινο χαρακτήρα τον χρειαζόταν η Αυτοκρατορία για θέσεις ευθύνης.  

 

Και πράγματι. Ο Κωνσταντίνος κληρικός στα 22 του χρόνια και πατριαρχικός χαρτοφύλαξ και βιβλιοθηκάριος της Α­γίας Σοφίας. Το αξίωμά του ήταν πολύ μεγάλο και πολύ τιμητικό και μάλιστα για έναν άνθρωπο 22 ετών. Ο­μως ο Κωνσταντίνος δεν επηρεάζεται από την κοσμική δόξα.  

 

ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΟ ΤΗΣ ΒΙΘΥΝΙΑΣ  

 

852 μ.Χ. και η Πολις βούϊξε από το νέο. Χάθηκε ο αρχειοφύλαξ. Που πήγε; Ε­ξι μήνες τον ψάχνουν οι αυλικοί για να τον βρουν. Ο Ο­λυμ­πος της Βιθυνίας άνοιξε τούς θησαυρούς της ασκήσεως στο νέο Κληρικό που διψούσε για τον Θεο. Ε­κεί κατέφυγε ο Κωνσταντίνος, όπου ο αδελφός του Μεθόδιος προ πολλού είχε ανοίξει τον δρόμο.

 

Η επιμονή όμως του Παλατιού έφερε τον Κωνσταντίνο πίσω στην Πολη σαν καθηγητή πλέον της φιλοσοφίας στην Σχολή της Μαγναύρας. Μήπως κι αυτό δεν ήταν θυσία;  

 

Η ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ  

 

Τον νεαρό φιλόσοφο τον περίμενε στην Πολη μια έκπληξη. Η μονομαχία του με τον έκπτωτο εικονομάχο πατριάρχη Ι­ω­άν­νη τον Γραμματικό, ο οποίος διαμαρτυρόταν για την έκπτωσή του από τον θρόνο. Ο Αυτοκράτωρ όρισε τον Κωνσταντίνο σε δημόσια δογματική συζήτηση με τον Γραμματικό, προς τον οποίο είπε·  

 

Αν νικήσεις αυτόν τον νεαρό στη συζήτηση θα καταλάβεις πάλι το θρόνο. Ο Ι­ω­άν­νης δεν ήταν τυχαία φυσιογνωμία. Κατείχε πλούτο γνώσεων και διαλεκτική ικανότητα. Και να κρέμεται η νίκη μιας ιεράς υποθέσεως από τον Κωνσταντίνο!  

 

Αλλά η νίκη της Α­λήθε­ιας δεν εξαρτιόταν από εκείνον. Ε­κεί­νος ήταν μονάχα το όργανο. Είχε δώσει τον εαυτό του ολόψυχα στον Θεό. Οι γνώσεις του και τα χαρίσματά του ήταν όλα στη διάθεση της αληθείας του Θεού. Και η μονομαχία σκληρή και δημόσια. Κι έλαμψε η ικανότητα του Κωνσταντίνου, η πολυμάθεια, η εξυπνάδα, η διαλεκτική του υπεροχή.  

 

ΟΙ ΣΑΡΑΚΗΝΟΙ  

 

Ο δρόμος του Κωνσταντίνου όμως ξανοίχτηκε για μια ακόμη φορά πλατύς μέσα στο μονοπάτι της θυσίας.  

 

Και να η καινούργια απόφαση. Φθάσαν στην Πολη πρεσβευτές των Σαρακηνών και ζητούσαν από τον Αυτοκράτορα να τούς στείλει ανθρώπους ικανούς να να συζητήσουν μαζί τους θρησκευτικά ζητήματα. Κάτω εκεί οι Α­ρα­βες τα είχαν βάλει με την Α­γί­α Τριάδα. Οι Σαρακηνοί μέχρι την Συρία και την Αίγυπτο χλεύαζαν την άγια πίστη του Χριστού. Το κράτος των Βυζαντινών δεν έμεινε αδιάφορο. Γνώριζε πως χωρίς πίστη είναι έρημος ο τόπος και προδομένος.  

 

Ποιός όμως θα πάει να κατατροπώσει τούς Σαρακηνούς; Στο Συμβούλιο του Βασιλέως ένα όνομα ακούστηκε· Κωνσταντίνος ο φιλόσοφος.  

 

Μα να αφήσει το Πανεπιστήμιο, την καριέρα του; Ναι θα τ ἀ­φή­σει όλα για έναν αβέβαιο μακρυνό δρόμο προς την Βαγδάτη· δρόμο χωρίς προοπτική. Ο­ταν του το ζήτησαν απάντησε· — Ευχαρίστως θα πάω για την χριστιανική πίστη. Τι γλυκύτερο υπάρχει για μένα στον κόσμο αυτό από τον Α­γιο Θεο»;  

Και δεν ήταν τότε παρά μόνο 24 χρονών.  

 

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΟ  

 

Σαν γύρισε από την μεγάλη του αποστολή στούς Σαρακηνούς, θέλησε να αφιερωθεί περισσότερο στόν Θεό. Μοίρασε στούς πτωχούς όλη του την περιουσία του και έκλεισε τη φήμη του έξω από τη θύρα του μοναστηριού του Ο­λύύμπου που κατέφυγε. Ε­κεί βρέθηκε δίπλα στον μεγαλύτερο αδελφό του, τον βαθυστόχαστο μοναχό Μεθόδιο. 

 

ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΧΑΖΑΡΩΝ  

 

Ομως ο Θεός που ορίζει τον δρόμο στο καθένα που θα διακονήσει το Ευαγγέλιο, δείχνει και πάλι στο «όρος» την «πόλη», για σκορπίσει το φως του Χριστού.  

 

Εκείνη την εποχή 860μ.Χ. οι Χαζάροι που κατοικούσαν ανάμεσα στον Βολγα και τα Ουράλια και προσηλυτιζόταν από τούς Μουσουλμάνους, είχαν ανάγκη διαφωτισμού. Η­ταν ανάγκη να φθάσουν μέχρι εκεί οι Βυζαντινοί ιεραπόστολοι και να επαναφέρουν τούς Χαζάρους στο Ευαγγέλιο που είχαν γνωρίσει από τούς Γότθους της Κριμαίας.   

 

Γι αυ­τό το μεγάλο σκοπό επιλέχθηκαν τα δύο αδέλφια, Κωνσταντίνος και Μεθόδιος. Καθώς ξεκίνησαν για τη χώρα των Χαζάρων, στο δρόμο έμαθαν πως αυτοί πολιορκούσαν μια πόλη των συμμάχων τους Γοτθων. Καμμιά όμως σκοπιμότητα δεν τούς αναχαίτισε στο δρόμο τους. Παρεκάλεσαν τον αρχηγό των Χαζάρων και αφού απελευθέρωσαν τούς Γοτθους προχώρησαν στο μεγάλο σκοπό τους.  

 

Στον δρόμο τούς επιτέθηκαν Ούγγροι ουρλιάζοντας σαν λύκοι και μάλιστα την ώρα που ο Κωνσταντίνος προσευχόταν. Η προσευχή όμως εκείνη τούς έσωσε, γιατί τα «Κύριε ελέησον» καταπράυναν την ορμή εκείνων που σε λίγο θα χρωστούν την ανθρωπιά τους στούς δύο αυτούς ιεραποστόλους.  

 

ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΤΟΥ ΧΑΓΑΝΟΥ  

 

Η ιδεολογική μάχη στην αυλή του Χαγάνου άρχισε αμέσως σαν έφθασαν, αλλά με σύνεση πολλή και νηφαλιότητα και δύναμη. Οι διαφορές ανάμεσα στούς Χριστιανούς, Ι­ου­δα­ί­ους και Μουσουλμάνους, αντιμετωπίστηκαν με τρόπο λεπτό, ώστε να μη δημιουργηθούν οξύτητες και αντιδράσεις. Πάντως στο τέλος της συζητήσεως 200 ειδωλολάτρες βαπτίσθηκαν και η Εκ­κλη­σί­α του Χριστού έλαμψε.  

 

Ο Χάγανος έγραψε στον Αυτοκράτορα πως είναι στο εξής φίλοι και σύμμαχοι και φόρτωσε δώρα τους ιεραποστόλους. Ε­τσι κερδίζονται οι λαοί. Ο­μως κι εδώ λάμπει το μεγαλείο των δικών μας. Δεν θέλουμε άλλα δώρα, τούς Ελ­λη­νες αιχμαλώτους που κρατάς. 200 αιχμάλωτοι ακολούθησαν με χαρά το ταξίδι της επιστροφής.

 

Συνάντηση Κύριλλου & Μεθόδιου με το Βόγορη, από eclass31.weebly.com  

 

Β. ΣΤΟΥΣ ΣΛΑΒΟΥΣ  

 

Η εύφορη και όμορφη κοιλάδα της Μοραβίας (της σημερινής Σλοβακίας) από τον 7ο αιώνα έγινε πατρίδα των δυτικών Σλάβων που ονομάστηκαν Μοραβοί.  

 

ΟΙ ΛΑΤΙΝΟΙ  

 

Οι Λατίνοι στέλνουν ακατάπαυστα παπικούς κληρικούς για να εκχριστιανίσουν την Μοραβία. Αλ­λά οι Μοραβοί είναι δύσπιστοι για τρεις λόγους. Πρώτον γιατί οι Φράγκοι κληρικοί πολλές φορές προσπάθησαν «δια πυρός και σιδήρου» να επιβάλλουν τον Χριστιανισμό. Δεύτερον γιατί τούς διδάσκουν και λειτουργούν στην λατινική γλώσσα ενώ οι Μοραβοί τα αγνοούν. Και τρίτον διαισθάνονται οι Μοραβοί ότι πίσω από την ιεραποστολική προσπάθεια των Λατίνων κρύβεται ο κύριος και βασικός σκοπός τους να στερεώσουν την πολιτική τους κυριαρχία στο κράτος των Μοραβών και σιγά – σιγά να τούς αφομοιώσουν με τη Γερμανική Αυτοκρατορία. Για τούς λόγους αυτούς οι Λατίνοι δεν καταφέρνουν τίποτε, τα αποτελέσματά τους είναι μηδαμινά. Η ύπαρξη Χριστιανών στην Μοραβία ήταν σποραδική.  

 

Ο ΡΑΤΙΣΛΑΒΟΣ  

 

Αλλά ο ηγεμόνας τους Ρατσιλάβος είναι δυναμικός. Βλέπει ότι η Μοραβία περισφίγγεται όλο και περισσότερο από Γερμανούς και Φράγκους. Α­πο­φα­σί­ζει λοιπόν να λύσει το ζήτημα. Καλεί τούς συμβούλους του για να ακούσει την γνώμη τους και τη γνώμη του λαού.  

 

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ  

 

Ανοιξη του 862 μ.Χ. Φθάνει στην Κωνσταντινούπολη μια περίεργη πρεσβεία από ένα λαο που δεν τον ήξεραν οι Βυζαντινοί και δεν είχαν ποτέ επικοινωνήσει μαζί τους. Ζήτησαν να παρουσιασθούν στον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ´ και του μετέφεραν το μήνυμα του ηγεμόνα τους· « Ο λαός μας έχει απαρνηθεί την πολυθεΐα και τηρεί τον χριστιανικό νόμο. Αλ­λά δεν έχουμε διδάσκαλο που να μπορεί να διδάξει την αληθινή πίστη στη γλώσσα μας, ώστε και άλλοι να γίνουν όμοιο με εμάς. Στείλε μας λοιπόν, Κύριε, έναν τέτοιο επίσκοπο και ένα τέτοιο διδάσκαλο. Γιατί εσείς έχετε τον Νόμο τον καλό». Με τις απλές αυτές εκφράσεις υποδηλώνεται ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα της παγκοσμίου ιστορίας, η είσοδος των Σλαβικών λαών στην Ορ­θο­δο­ξί­α.  

 

Πιο κατάλληλη στιγμή για την πρόσκληση αυτή δεν υπήρχε. Το Βυζάντιο βρισκόταν στην καλή του ώρα. Τα ηνία του κράτους τα είχαν στιβαρά χέρια· ο Καίσαρ Βάρδας και ο Μιχαήλ ο Γ´. Ο Μέγας Φώτιος διοικούσε το Πατριαρχείο. Η Αυτοκρατορία του Ορ­θο­δό­ξου Βυζαντίου είχε εισέλθει σε πραγματική αναγέννηση. Οι εχθροί του κράτους είχαν κατατροπωθεί. Το Βυζάντιο διέθετε επιτελείο Α­γίων μορφωμένων, που ήταν κατάλληλοι για ιεραποστολικές εξορμήσεις. Σε αντίθεση με τη Ρώμη που αρνήθηκε στους Σλάβους τη βοήθεια, γιατί δεν είχε στελέχη.

 

Ποιός όμως θα ήταν ο κατάλληλος να σηκώσει στους ώμους του μια τέτοια ευθύνη και βαριά αποστολή στους υποανάπτυκτους Μοραβούς;  

 

Τότε ο Μεθόδιος ήταν ηγούμενος στο Μοναστήρι του Πολυχρονίου του Ο­λύ­μπου της Βιθυνίας και είχε 70 μοναχούς. Η­ταν μια θέση που του την επέβαλαν ο Αυτοκράτωρ και ο Πατριάρχης μαζί, αφού αρνήθηκε να τον χειροτονήσουν αρχιεπίσκοπο στην Εκ­κλη­σί­α των Χαζάρων, όταν γύρισε από εκεί. Ο Κωνσταντίνος, ο αδελφός του, ζούσε μακριά από τούς θορύβους των αξιωμάτων στον Ναό των Α­γίων Α­πο­στόλων και είχε αναλάβει τη διδασκαλία των εκκλησιαστικών στελεχών. 

 

ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ  

 

Ο βασιλεύς αφού συγκάλεσε το συμβούλιό του, προσκάλεσε τον Κωνσταντίνο τον Φιλόσοφο και του είπε· «Γνωρίζω Φιλόσοφε ότι είσαι κουρασμένος. Αλ­λά πρέπει να μας βοηθήσεις, γιατί κανένας άλλος εκτός από σένα δεν μπορεί να αναλάβει αυτή την αποστολή στην Μοραβία». Ο Κωνσταντίνος απαντά· «Παρά την κούραση πάω με χαρά, αλλά με τον όρο να έχουν οι Σλάβοι μια γραφή προσαρμοσμένη στη γλώσσα τους». Και ο βασιλεύς του απαντά· «πολλοί προσπάθησαν να το κάνουν, μα δεν το κατάφεραν. Αλ­λά αν θέλει ο Θεός, θα σε βοηθήσει σ αὐ­τό».  

 

Και ο Θεός άκουσε τις προσευχές του Κωνσταντίνου. Τον ενέπνευσε να διαμορφώσει τα σλαβικά γράμματα να συνθέσει το σλαβικό αλφάβητο και να μεταφράσει το Ευαγγέλιο. Ε­τσι απλά είχε αρχίσει να συντελείται ένα κοσμοϊστορικό γεγονός, ο φωτισμός των Σλάβων στη γλώσσα τους με τη συγκατάθεση της Εκ­κλη­σί­ας και της Πολιτείας. Ε­τσι άρχισε ο ευαγγελισμός των Σλάβων.  

 

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ  

 

Ο βασιλεύς του Βυζαντίου έστειλε στον ηγεμόνα της Μοραβίας Ρατισλάβο το ακόλουθο γράμμα·  

 

«Ο Θεός που θέλει να έλθουν όλοι οι άνθρωποι σε επίγνωση της αλήθειας και να φθάσουν στην τελειότητα, είδε την πίστη σου και τις προσπάθειές σου. Α­πο­κά­λυ­ψε για τη γλώσσα σας γράμματα, τα οποία δεν γνωρίζατε μέχρι τώρα, ώστε να συγκαταλέγεσθε μεταξύ των μεγάλων εθνών, τα οποία δοξάζουν τον Θεο στη γλώσσα τους. Σου στέλνουμε αυτόν, στον οποίο ο Θεός έκανε την μεγάλη αποκάλυψη, άνθρωπο άξιο τιμής, ορθόδοξο και σοφώτατο δάσκαλο. Δεξου αυτό το δώρο, μεγαλύτερο και ωραιότερο από το χρυσάφι και το ασήμι και τούς πολύτιμους λίθους και τα πλούτη που χάνονται. Υ­ψω­σε λοιπόν την ψυχή σου καθώς θα τον δεχθείς και στήριξε όλες τις καρδιές στην αναζήτηση του Θεού.

 

»Μην απορρίψεις την κοινή σωτηρία, αλλά υποκίνησε τις καρδιές όλων, να μην βρίσκονται στον λήθαργο, αλλά να βαδίζουν την ευθεία οδό, ώστε οδηγώντας αυτούς στην γνώση του Θεού να δεχθείς την αμοιβή σου και στον κόσμο αυτό και στον μέλλοντα για όλες τις ψυχές που θα πιστεύσουν στον Κυριος Ι­η­σοῦ Χριστό, τον Θεο μας… καί να αφήσεις αγαθή μνήμη στις μελλοντικές γενεές».   

 

ΤΑ ΑΔΕΛΦΙΑ ΞΕΚΙΝΟΥΝ  

 

Με τέτοια αισθήματα το 863 μ.Χ. ξεκινά η ιεραποστολή για την Μεγάλη Μοραβία με την αγάπη και τις ευχές του Πατριαρχείου και του Παλατιού της Κωνσταντινουπόλεως. Πριν ξεκινήσουν οι δύο ιεραπόστολοι, συγκεντρώνουν συνεργάτες. Ε­να κλιμάκιο από ανθρώπους με ιεραποστολική συνείδηση, που έμαθαν στην Κωνσταντινούπολη την σλαβική γλώσσα. Η­δη από το 860 είχε ιδρυθεί στην Κωνσταντινούπολη κέντρο σλαβικών μελετών για την εκπαίδευση των ιεραποστόλων με επικεφαλής των Κωνσταντίνο.  

 

Την εποχή αυτή ο Κωνσταντίνος ήταν 36 ετών και ο Μεθόδιος 48. Και τα δύο αδέλφια ξεκινούν για τη μεγάλη τους αποστολή. Ξεκινούν για ένα κόσμο καινούργιο και άγνωστο· ένα κόσμο διψασμένο, αδιάφορο, εχθρικό ίσως, ειδωλολατρικό, ετερόδοξο, συγχυσμένο, αγράμματο, που λαχταράει να βρει σ αὐ­το­ύς την αλήθεια. Δεν ξεκινούν σαν κατακτητές για χάρη μιας πανένδοξης Αυτοκρατορίας. Φλέγονται να μεταδώσουν το Ευαγγέλιο στούς Σλάβους.  

 

Ανάμεσα στο κλιμάκιο των συνεργατών τους ήταν ιερείς, μοναχοί, οικοδόμοι, ζωγράφοι, τεχνίτες για το κτίσιμο των Ναών. Ο­λοι αυτοί, άγνωστοι σε μας, θα συνθέσουν ύμνους, θα καλλιτεχνήσουν αριστουργήματα, θα υψώσουν των ναών την μεγαλοπρέπεια, θα ξεκινήσουν από ιεραποστολές απ όπου δεν θα γυρίσουν, θα χύσουν το αίμα τους για τον Χριστό.  

 

ΣΤΗ ΜΟΡΑΒΙΑ  

 

Την άνοιξη του 863 μ.Χ. οι ιεραπόστολοι φθάνουν στην πρωτεύουσα της Μοραβίας, το Βελέγραδον. Μαζί τους φέρνουν και τα ιερά λείψανα του Α­γί­ου Κλήμεντος. Ο βασιλιάς της Μοραβίας τούς δέχθηκε με μεγάλες τιμές και χαρές.  

 

Μπροστά τους ανοιχτή πλέον η χώρα που ο Κύριος τούς έστειλε να σπείρουν τον λόγο του Θεού. Και τον έχουν πλούσιο στο ιεραποστολικό τους δισάκι, κατάλληλο να καρποφορήσει στο σλαβικό έδαφος στη σλαβική γλώσσα.  

 

ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ  

 

Και γι αὐ­τό οι Σλάβοι επιστρέφουν χωρίς δυσκολία στο Θεό, καθώς ο Κωνσταντίνος και ο Μεθόδιος τρέχουν σε πόλεις και χωριά να κηρύττουν τον θείο λόγο. Αλ­λά και για κάτι άλλο. Οι Μοραβοί βασανισμένοι πριν από τον λατινικό κλήρο που τούς καταδυνάστευε γοητεύονται από τον ψυχικό πλούτο των Βυζαντινών Ι­ε­ρα­πο­στό­λων. Τούς μιλάει βαθειά η άπλαστη καρδιά τους, η ευγένεια, η αγάπη τους, η ειλικρίνεια, κι ο σεβασμός που δείχνουν στο Μοραβικό λαο.  

Γι αυτό και οι Σλάβοι δέχονται με αγάπη τούς Ελ­λη­νες ιεραποστόλους. Μπροστά σε τέτοιους ιεραποστόλους πετούν μακριά τους πλάνες, δεισιδαιμονίες, κακές συνήθειες και τον βαρβαρισμό ακόμη. Και πείθονται, εκχριστιανίζονται, ημερεύουν, καλλιεργούνται πνευματικά, εκπολιτίζονται. Σιγά σιγά αποδέχονται τούς νόμους της αγάπης και της δικαιοσύνης. Θεμελιώνουν την κοινωνία τους στον πολιτισμό, στον Βυζαντινό πολιτισμό.  

 

Η ΛΑΤΡΕΙΑ  

 

Η ορθόδοξη λατρεία μεταφυτεύεται στη χώρα τους και οι Χριστιανοί Μοραβοί μπορούν στη γλώσσα τους να προσεύχονται στις ακολουθίες του Ορ­θρου, των Ω­ρών, του Ε­σπε­ρι­νού, του Απο­δε­ί­πνου και προπάντων στην Θεία Λειτουργία του Ι­ω­άν­νου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου. Νηστεύουν Τετάρτη και Παρασκευή σύμφωνα με το τυπικό της Ανατολικής Ορ­θο­δόόξου Εκ­κλη­σίας.  

 

Σε λίγα χρόνια, η χώρα πέρνει άλλη όψη. Οι βυζαντινοί καλλιτέχνες που συνοδεύουν τούς ιεραποστόλους, αρχίζουν να στολίζουν τη χώρα τους με ωραίους ναούς βυζαντινού ρυθμού και μοναστήρια με ορθόδοξη ακτινοβολία.  

 

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ  

 

Ο Κωνσταντίνος από τότε που ξεκίνησε το ιεραποστολικό του έργο έγραψε στα σλαβικά και έλεγε διαρκώς την παρακάτω προσευχή·  

 

«Θα αναπέμψω στον Θεο την προσευχή μου μ αὐ­τά τα λόγια· Θεε δημιουργέ του σύμπαντος κόσμου με τα ορατά και αόρατα δημιουργήματα, στείλε μου το Α­γιον Πνεύμα, το ζωοποιό, να εμπνεύσει την καρδιά μου. Χάρισε μου λόγο που θα ωφελήσει αυτούς που ζουν σύμφωνα με τις εντολές σου. Μέγα φως στη ζωή μας είναι ο νόμος Σου για κείνο που ζητά τον ευαγγελικό νόμο και προσεύχεται να λάβει τα δικά σου δώρα. Το γένος των Σλάβων μπήκε πλέον στον δρόμο της ζωής. Ο­λοι τους επιζητούν το βάπτισμα , γιατί θέλουν να ονομάζονται δικός σου λαός. Το έλεός σου θερμοπαρακαλούν να λάβουν… Νέος λαός προσφέρει πάντοτε τον ύμνο στον Πατέρα, τον Υιο και το Α­γιο Πνεύμα… ᾿Αμήν».

 

Η ΓΛΩΣΣΑ  

 

Οι Μοραβοί αγάπησαν τούς Βυζαντινούς ιεραποστόλους. Γιατί αυτοί ήταν απλοί ανάμεσά τους, τούς αγαπούσαν πραγματικά. Δεν τούς περιφρονούσαν σαν «βαρβάρους», δεν τούς θεωρούσαν κατώτερους· δεν τούς καταπίεζαν· δεν τούς εκμεταλλευόταν όπως οι καθολικοί κληρικοί.  

 

Τούς μιλούσαν στη γλώσσα τους και οι Μοραβοί καταλάβαιναν ότι οι Ελ­λη­νες προσπαθούσαν να τούς μεταδώσουν την χριστιανική αλήθεια καθαρή, ανόθευτη· να τούς δώσουν τον πολιτισμό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, χωρίς να αποβλέπουν σε κανένα συμφέρον. Βλέπαν οι Μοραβοί ότι οι Ελ­λη­νες ιεραπόστολοι κοπίαζαν για χάρη τους και δεν λογάριαζαν κινδύνους, ούτε θυσίες.  

 

Πλήθη μεταφράσεων στη σλαβική γλώσσα δόθηκαν στους Μοραβούς από τα 2 αδέλφια. Ο Μεθόδιος στην αρχή βοήθησε τον Κωνσταντίνο στο μεταφραστικό του έργο και αργότερα μόνος του μέσα σε 8 μήνες μετέφρασε όλη την Α­γία Γραφή εκτός από τα βιβλία των Μακκαβαίων. Ε­τσι οι Σλάβοι είχαν πλέον και την Καινή και την Παλαιά Διαθήκη καθώς και πατερικά κείμενα που μετέφρασε ο Μεθόδιος. Ο­λες αυτές οι μεταφράσεις αποτέλεσαν την πρώτη βιβλιοθήκη της Σλαβικής φιλολογίας.  

 

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΠΑΡΑΜΟΝΕΥΟΥΝ  

 

Ομως οι Γερμανοί παραμονεύουν. Η εξάπλωση του ορθόδοξου Χριστιανισμού στην Μοραβία θίγει τα συμφέροντά τους. Ο Λουδοβίκος ο Γερμανός επιτίθεται εναντίον του Ρατισλάβου και τον αναγκάζει να συνθηκολογήσει. Ε­να χρόνο λοιπόν μετά την άφιξη των Ελ­λή­νων ιεραποστόλων ο λατινογερμανικός κλήρος εισορμά στην Μοραβία και αρχίζει πόλεμο εναντίον τους. Οι δύο αδελφοί διώκονται όχι από ειδωλολάτρες, αλλά από τούς καθολικούς.  

 

Εκείνο που τούς θίγει είναι η λειτουργία στη σλαβική γλώσσα. Η δική τους θεωρία των τριών ιερών γλωσσών είναι να κηρύσσεται το ευαγγέλιο μόνο στην εβραϊκή, στην λατινική και στην ελληνική. Το νόημα της θεωρίας αυτής είναι πέρα για πέρα αντιχριστιανικό, γιατί αποβλέπει στο να αναδείξει μόνο τρία έθνη κυρίαρχα και σ αὐ­τά να υποτάξει την οικουμένη. Ε­τσι ανατρέπεται η ελευθερία και ισοτιμία των λαών. Ε­ξυ­πη­ρε­τούν­ται οι κατακτητικοί σκοποί της Λατινικής Εκ­κλη­σίας. Ε­ναν­τίίον της θεωρίας αυτής ο Κωνσταντίνος αντέταξε επιχειρήματα ακαταμάχητα και νίκησε.  

 

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ  

 

Σαράντα μήνες έχουν περάσει από τότε που ήλθαν στην Μοραβία και κήρυξαν με ένθεο ζήλο. Καιρός να επιστρέψουν στο Πατριαρχείο τους να λογοδοτήσουν, να μεταφέρουν το θαύμα της μεταστροφής των Σλάβων αδελφών τους, να ανανεωθούν και να καθιερώσουν με χειροτονίες τους καλύτερους Μοραβούς μαθητές τους στην διακονία της Μοραβικής Εκ­κλη­σί­ας.  

 

Ξεκίνησαν λοιπόν το 866 με τη συνοδεία Μοραβών για το Βυζάντιο. Ο δρόμος τους περνούσε από την Παννονία όπου ο βασιλιάς Κοτσελ τούς δέχθηκε με αγάπη και τιμές· έμαθε τα σλαβικά γράμματα και παρέδωσε στούς δυο αδελφούς 50 μαθητές για να τούς διδάξουν γραφή και ανάγνωση. Και καθώς ο Μεθόδιος και ο Κωνσταντίνος έφευγαν παίρναν μαζί τους δώρο από τον Ρατισλάβο και τον Κοτσελ 900 αιχμαλώτους.  

 

ΣΤΟΥΣ ΛΑΤΙΝΟΥΣ  

 

Στο τέλος του 866 φθάνουν στην Βενετία. Ε­κεῖ οι δύο Ελ­λη­νες ιεραπόστολοι έδωσαν τη μεγάλη μάχη κατά των Λατίνων τριγλωσσιτών και κέρδισαν υπέροχη νίκη. Διεκήρυξαν με πειστικότητα ότι οι λαοί μεταξύ τους είναι ίσοι. Μετά την επιτυχία τους στη Βενετία για αναγνώριση της λειτουργικής σλαβικής γλώσσας, οι Θεσσαλονικείς αδελφοί πήγαν προσκεκλημένοι του Πάπα Α­δρια­νού Β´ στη Ρωμη.  

 

Οταν τα δύο αδέλφια κλήθηκαν από τον πάπα σε απολογία, επειδή χρησιμοποιούσαν τη σλαβική γλώσσα, απάντησαν·  

«Ο Θεός δεν βρέχει όμοια σ ὅ­λους τούς ανθρώπους; Κι ο ήλιος δεν ανατέλει ίδιος πάνω από όλους; Ο­λοι τον ίδιο αέρα δεν αναπνέουμε; Δεν είναι ντροπή να υποστηρίζετε την αίρεση των τριών γλωσσών (εβραϊκών, ελληνικών, λατινικών) και να λέτε πως όλες οι άλλες είναι κουφές και άλαλες; Θεωρείτε τον Θεό ανίκανο να κάνει και τους άλλους να φωτισθούν; Η είναι φθονερός ο Θεός και δεν το θέλει; Ε­μείς ξέρουμε πολλούς λαούς που έχουν γραφή και δοξάζουν τον Θεό στη γλώσσα τους..­.».  

 

Χρειάσθηκε χρόνος πολύς για να πεισθεί ο πάπας να εγκρίνει το έργο των ιεραποστόλων και να αναγνωρίσει τα σλαβικά βιβλία, αλλά τελικά η μάχη κερδίθηκε.  

 

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ· ΜΟΝΑΧΟΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ  

 

Ομως οι τόσοι κόποι και θυσίες για τον φωτισμό των Σλάβων λύγισαν τις δυνάμεις του μικρότερου Κωνσταντίνου. Και δεν ήταν παρά μόνο 42 χρονών.  

 

Γύρω στα Χριστούγεννα του 868 ο Κωνσταντίνος ντύνεται τον μοναχικό χιτώνα, και ως Κύριλλος πλέον αισθάνεται να εγκαταλείπει τα εγκόσμια. Την ημέρα που που ντύθηκε το μοναχικό σχήμα είπε· «Από τώρα δεν είμαι υπηρέτης ούτε του βασιλέως, ούτε οποιουδήποτε άλλου πάνω στη γη· είμαι υπηρέτης μόνο του Παντοκράτορος Θεού». 

 

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

 

Μα η ώρα του τέλους πλησιάζει. Καλεί τον μεγάλο του αδελφό κοντά και του λέει· «Αδελφέ μου, εμείς οι δυο είχαμε ζωστεί στον ίδιο ζυγό κι ανοίγαμε το ίδιο αυλάκι. Τωρα εγώ πέφτω στον αγρό· η ζωη μου τελειώνει. Το ξέρω. Ε­σύ αγαπάς τον Ο­λυμ­πο της Βιθυνίας· για χατήρι της Μονής σου μην εγκαταλείψεις την ιεραποστολική μας προσπάθεια. Με αυτό το έργο ευκολότερα θα σωθείς». Ο,τι ιερότερο άφηνε στον κόσμο αυτό, το ιεραποστολικό του έργο, το εναπέθετε πλέον στα αδελφικά χέρια. Η ψυχή του όλη κρέμεται από ένα πόθο, να μη σταματήσει, να ολοκληρωθεί ο ευαγγελισμός των Σλάβων.  

 

Ωρα πλέον να αναχωρήσει· «Κυριε και Θεε μου, άκουσε την προσευχή μου και φύλαξε το πιστό σου ποίμνιο… Εξαφάνισε την αίρεση των τριών γλωσσών, πλήθυνε την Εκ­κλη­σί­α σου και σύναξε όλους σε ένα πνεύμα.” Τα δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια του. Οι μαθητές του παρέστεκαν. Τούς ασπάσθηκε όλους και είπε· «Ευλογητός ο Θεός, που δεν μας άφησε στα χέρια των αοράτων εχθρών μας αλλά σύντριψε την παγίδα τους και μας έσωσε… ». Η­ταν 14 Φεβρουαρίου του 869 μ.Χ. που ο Κύριλλος έκλεινε τα μάτια του στην Ρωμη.  

 

Ο Μεθόδιος αγωνίζεται να μεταφέρει το ακριβό του σκήνωμα και να το θάψει στην πατρική γη και μάλιστα στο μοναστήρι του. Αλ­λω­στε το Βυζάντιο ήταν το τέρμα του ταξιδιού τους και ο ένας έπεσε στο δρόμο.  

 

Στάθηκε αδύνατο. Ποιές σκοπιμότητες έκρυβε η άρνηση; Τουλάχιστο πέτυχε να τον θάψουν στην παλαιά Βασιλική του Α­γίου Κλήμεντος στη Ρωμη. Ο πάπας και όλο το ιερατείο, οι Ελληνες και όλη η Ρωμη ακολουθούν την κηδεία. Η γη της Ρώμης, πλάι στα εκατομμύρια τόσων μαρτύρων δέχεται στα σπλάχνα της τον Κυριλλο.  

 

Πολύ γρήγορα ο ουρανός μίλησε πάνω στον τάφο του με ένα πλήθος θαύματα. Οι Ρωμαίοι κατάλαβαν ότι στον τάφο βρισκόταν ένας άγιος και άναβαν νύχτα – μέρα λαμπάδες πάνω στον τάφο.  

 

Γ´ Ο ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΜΟΝΟΣ  

 

Και έμεινε ο Μεθόδιος μόνος στην Ρώμη, με τη βαριά αποστολή στούς ώμους του, που άρχισαν πλέον να αισθάνονται το μεγάλος βάρος να συνεχίσει το μεγάλο έργο της ιεραποστολής ανάμεσα σε πλήθη εχθρών. Η­ταν πια 59 χρονών. Στην ηλικία που ο ορίζοντας της ζωής αρχίζει να παίρνει του δειλινού το χρώμα. Στρατιώτης όμως του Χριστού, θρεμμένος με την κακουχία και την αυταπάρνηση με σταθερή τη φλόγα της ευαγγελικής αγάπης να καίει στην αγιασμένη ψυχή του, αρχίζει νέους αγώνες.  

 

Τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά το 869 τον ανέδειξαν μεγαλομάρτυρα στο έργο της ιεραποστολής.  

 

ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΠΑΝΝΟΝΙΑΣ  

 

Ο ηγεμόνας της Παννονίας Κοτσέλ τον ζήτησε από τον πάπα κι εκείνος τον έστειλε ως «διδάσκαλο όλων των σλαβικών χωρών» με τον όρο να διαβάζονται τα ευαγγελικά αναγνώσματα στη Θεία Λειτουργία πρώτα στα λατινικά και μετά στα σλαβονικά. Ε­πει­τα από λίγο ο Κοτσελ τον ξανάστειλε στη Ρωμη με την παράκληση να τον χειροτονήσει ο πάπας επίσκοπο Παννονίας. Τον συνόδευσαν μάλιστα και 20 μεγιστάνες. Ε­τσι το 870 ανασυστάθηκε η επισκοπή Παννονίας – Σιρμίου ιδρυμένη τον 1ο αιώνα από τον Α­πόόστο­λο Αν­δρό­νι­κο, εκ των εβδομήκοντα.  

 

Από δω και πέρα αρχίζει η μεγάλη μάχη. Ο Κοτσελ, άξιος ηγεμόνας της Παννονίας θέλει να απαλλάξει τη χώρα του από τούς λατινογερμανούς κληρικούς που επιδιώκουν την υποδούλωσή τους. Ο­μως οι μηχανορραφίες του λατινογερμανικού κλήρου και ο γερμανικός επεκτατισμός ξεπερνούν τις αγαθές προθέσεις τού Κοτσελ και συμπαρασύρουν σε μια αλυσίδα δεινών.  

 

ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚΩΝ  

 

Οι Γερμανοί τυφλώνουν και εξορίζουν τον Ρατισλάβο της Μοραβίας, οι Φράγκοι φυλακίζουν τον διάδοχό του Σβιατοπόλκο αλλά αυτός ελευθερώνει τελικώς την Μοραβία από τούς Γερμανούς και η Παννονία περιέρχεται στα χέρια των Φράγκων. Σ αυτή όλη την αναστάτωση οι λατίνοι κληρικοί συλλαμβάνουν, βασανίζουν και φυλακίζουν τον Μεθόδιο δυόμισυ χρόνια σε μιά μονή της Σουηβίας μέχρι το 873. Α­πό κείμενα της εποχής έχουμε περίληψη των δεινών που πέρασε στα χέρια των λατίνων κληρικών.  

 

ΔΙΩΓΜΟΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ  

 

Ο επίσκοπος Παταβίου «φέρθηκε στον Μεθόδιο με σκληρότητα που ταιριάζει σε άγρια θηρία· γιατί εκτός από τα βασανιστήρια… ἔέβγα­λε τον ιεράρχη έξω στο κρύο άγριου χειμώνα και με ανήκουστη θρασύτητα… τον έφερε σέρνοντάς τον ενώπιον του επισκοπικού δικαστηρίου, φοβερίζοντάς τον με φραγγέλιον».  

 

Ο Αν­νων της Φρεϊσίγγης «τον εξευτέλισε, τον εμπόδισε να πάει στη Ρωμη για κανονίσει την υπόθεσή του, αλλά εξέδωσε απόφαση προσχεδιασμένη με την οποία τον έκλεισε στη φυλακή. Κι όταν ο πάπας ρωτούσε γι όλα αυτά έκανε τον ανήξερο».  

 

Ο πάπας τελικώς από συμφέρον τον αποκατέστησε στην αρχιεπισκοπή του, όμως του παρήγγειλε να μη λειτουργεί στη σλαβονική αλλά στη λατινική. Και σαν μην έφθαναν όλα αυτά, σκοτώνουν τον Κοτσελ (874) τον φυσικό του προστάτη στην Παννονία και ο Μεθόδιος, 60 πλέον χρονών, γυρίζει στην Παννονία.  

 

Στην Παννονία άλλοτε οι επόμενοι πάπες προσποιούνται φιλία και άλλοτε «γίνονται λιοντάρια» με σκοπό να υποτάξουν την αρχιεπισκοπή Παννονίας στην δικαιοδοσία της Καθολικής Εκ­κλη­σίας.  

 

Ο ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΗΓΕΜΟΝΑΣ ΤΗΣ ΜΟΡΑΒΙΑΣ  

 

Ο ηγεμόνας της Μοραβίας Σβιατοπόλκος τον υποδέχθηκε με εμπιστοσύνη και του ανέθεσε τούς ναούς, τούς κληρικούς και τον Μοραβικό λαο. « Από την ημέρα εκείνη άρχισε να διαδίδεται περισσότερο ο λόγος του Θεού και να πληθύνονται οι κληρικοί σ ὅ­λες τις πόλεις». Παράλληλα όμως πληθαίνει και ο φθόνος των λατίνων. Α­παιτ­ούν την προσθήκη του filioque. Ο Μεθόδιος δεν υποχωρεί. Κι εκείνοι αφού δεν καταφέρνουν να αλλοιώσουν την Ορ­θόόδο­ξη Εκ­κλη­σί­α, αλλοιώνουν την Ε­ξου­σία. Λατίνοι κληρικοί παρασύρουν τον Σβιατοπόλκο να στραφεί προς την λατινική Λειτουργία και καταγγέλουν τον Μεθόδιο ως ανυπότακτο στον πάπα.  

 

ΣΤΑ ΔΙΧΤΥΑ ΤΟΥ ΒΟΗΘΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ  

 

Νεο ταξίδι στη Ρωμη, νέες απολογίες. ξαναγυρίζει δικαιωμένος, όχι όμως και ήσυχος· γιατί αναγκάστηκε να δεχθεί έναν λατίνο βοηθό επίσκοπο. ‘Η παπική μηχανορραφία θριάμβευσε. Α­θώ­ω­σε τον Μεθόδιο για να μην κακοκαρδίσει την Εκ­κλη­σίία της Βουλγαρίας που υπεραγαπούσε τον Μεθόδιο, — ο πάπας διεκδικούσε την Βουλγαρία —, αλλά του έβαλε δυναμίτιδα στο έργο του στη Μοραβία χρίοντας επίσημα τον μεγαλύτερο εχθρό του. Α­μέ­σως ο βοηθός επίσκοπος με πλαστά γράμματα συκοφαντεί τον Μεθόδιο στον Μοραβό ηγεμόνα. Η ιστορία της ορθοδόξου ιεραποστολής έχει τέτοιες σκοτεινές πλευρές που έγραψε ο καθολικός φανατισμός στο βιβλίο της.  

 

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ  

 

Αλλά στην ένδοξη μακρινή πατρίδα έχουν αρχίσει να αποζητούν τον Μεθόδιο. Με πόση λαχτάρα δέχεται το μήνυμα και την πρόσκληση από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Βασίλειο! Είναι 67 χρονών, όμως η ψυχή του φτερουγά για την πατρίδα του.  

 

Τον Μάρτιο του 882 αντικρύζει ο πολυβασανισμένος ιεραπόστολος μετά από 20 χρόνια τις ένδοξες επάλξεις της Πρωτεύουσας του κόσμου. Οι μαθητές που τον συνοδεύουν, Σλάβοι μαθητές του Χριστού, βλέπουν κι αυτοί θαμπωμένοι την πνευματική τους Μητρόπολη. Ποιός μπορεί να απο­κρυ­πτο­γρα­φή­σει τις συγκινήσεις και τον συγκλονισμό αγάπης καθώς ο Μεγας Φώτιος αγκαλιάζοντας τον Μεθόδιο, του απέδιδε όλη την τιμή, την αναγνώριση της διαβληθείσης ορθοδοξίας του και την ευγνωμοσύνη όλης της Ορ­θόόδο­ξης Εκ­κλη­σί­ας. Αλ­λά και η αναγνώριση του Αυτοκράτορα πόσο ενίσχυσε τον γηραιό ιεραπόστολο!

 

Τι άλλο ήθελε στη γη ο Μεθόδιος; Τον επαίνεσαν και οι δύο, Πατριάρχης και Αυτοκράτορας, εκπλήρωσαν ο,τι του ζήτησε και κράτησαν στην πόλη ένα πρεσβύτερο κι ένα διάκονο. Η ώρα του αποχωρισμού έφτασε και πάλι. Είναι η τελευταία φορά. Δεν θα ξαναδεί πια την πατρίδα του. 

 

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΗ ΜΟΡΑΒΙΑ  

 

Με νέες δυνάμεις και θάρρος και ζήλο νέο ο γέροντας πλέον ιεραπόστολος και με επίσημη ακολουθία από την Ελ­λη­νι­κή Πατρίδα, ξαναγυρίζει στην Μοραβία.  

 

Ομως η Μοραβία είναι πια χαμένη. Ο Σβιατοπόλκος εθελοτυφλεί. Σπέρνει τα σπέρματα της παρακμής στη Μεγάλη Μοραβία, που μετά τον θάνατό του θα καταλυθεί οριστικά. Δεν μπορεί να καταλάβει πως με την υποδούλωσή του στον λατινικό κλήρο συντελεί στην κατάργηση της Μοραβικής Εκ­κλη­σί­ας. Οι Φράγκοι και οι Λατίνοι είναι αδίστακτοι στην πολεμική τους. Η μανία τους εναντίον του Μεθοδίου ξεπερνά κάθε όριο. Η εμπάθεια δεν αφήνει όρια στον Ορθό­δο­ξο ιεραπόστολο να δράσει. Και ο Μεθόδιος αποσύρεται από κάθε θόρυβο και επιρρίπτει την μέριμνά του στον Θεό και επιδίδεται στη μετάφραση των Α­γίίων Γραφών. Στο έργο του αυτό βοηθούν δύο μαθητές του ταχυγράφοι και καταφέρνει μέσα σε 8 μήνες να μεταφράσει ολόκληρη την Α­γί­α Γραφή.
 

ΑΝΑΜΕΤΡΗΤΑ ΠΑΘΗΜΑΤΑ  

 

Τωρα πια μπορεί να αναμετρήσει τα παθήματά του στη Μοραβία· τα δικαστήρια, τούς κολαφισμούς, τα κτυπήματα, την έκθεσή του στο ύπαιθρο μέσα στο βαρύ χειμώνα, τις απειλές, τις εξορίες στα αφιλόξενα βάθη της Γερμανίας, τους βασανισμούς, την φυλάκιση στο Μοναστήρι του Μέλανος Δρυμού για χρόνια, το πήγαινε – έλα στη Ρώμη, τούς αγώνες, τα βάσανα μέσα στα οποία έχασε τον αδελφό του Κωνσταντίνο – Κυριλλο. Τι να πρωτοθυμηθεί!.­.. Το χειρότερο, ότι διώκουν την Εκ­κλη­σίία του. Α­ρα πόσο θα αντέξει ακόμα;  

 

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΘΟΔΙΟΥ  

 

Το τέλος του πλησίασε. Οι μαθητές του τον παρακάλεσαν να χειροτονήσει διάδοχο. Και ο Μεθόδιος υπάκουσε. Κι ο Γοράσδος, ο καλύτερος που κατείχε θαυμάσια τα ελληνικά και λατινικά, χειροτονήθηκε από τον ίδιο τον Μεθόδιο διάδοχός του.  

 

Καιρός πια να σηκώσει την άγκυρα του πολύμοχθου φορτίου της ζωής και να σαλπάρει για το ταξίδι της αιώνιας γαλήνης. Ο­μως πίσω του αφήνει στα κύματα τούς αγαπημένους του μαθητές. Και αυτοί τώρα διώκονται. Τούς συγκεντρώνει κοντά του και τούς παραδίδει λόγους πίστεως και ενισχύσεως.  

 

Το Βελέγραδο, η πρωτεύουσα της Μοραβίας, βυθίστηκε στο πένθος. Γύρω από το σεπτό σκήνωμα μαζεύτηκε κλαίγοντας ο Λαός του Θεού. Κύκλωσαν τον ποιμένα τους ντόπιοι και ξένοι. Αρ­ρω­στοι, γέροντες, χήρες, ορφανά, πτωχοί και πλούσιοι μαζί, γυναίκες και άνδρες, μικροί και μεγάλοι. Α­να­ψαν τις λαμπάδες τους και συνόδευσαν τον νεκρό Δάσκαλο στον καθεδρικό Ναό του Βελαγράδου. Γύρω από το φέρετρό του αντηχούσε η νεκρώσμος ακολουθία στα λατινικά, στα ελληνικά και στα σλαβικά. Τρεις κόσμοι σμίγουν στην κηδεία του Ελ­λη­να ιεραποστόλου και άθελά τους διακηρύττουν την οικουμενικότητα του Ορ­θο­δό­ξου Ελ­λη­νι­σμού, που σπάει το φράγμα των παθών και των ορίων και προσφέρεται στην ανθρωπότητα. Τον έθαψαν εκεί.  

 

Ο Πατριάρχης Φωτιος όταν το έμαθε στάθηκε αδύνατο να παρηγορηθεί.  

Η Εκ­κλη­σί­α τον υμνολόγησε με πολλά εγκώμια. Τι έγινε όμως το έργο του;  

 

Ο ΔΙΩΓΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ ΤΟΥ  

 

Ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας γράφει για τούς μαθητές του Μεθοδίου· «τούς έκλεισαν στις φυλακές σιδηροδεσμίους. Ε­πει­τα οι Λατίνοι τούς παρέδωσαν στούς βάρβαρους Γερμανούς στρατιώτες· κι εκείνοι τούς βγάζουν έξω από την πόλη και τούς έσερναν γυμνούς… κι ανεβοκατέβαιναν τα ξίφη στο λαιμό τους και τούς κέντριζαν με τα δόρατά τους στις πλευρές».

 

Μας πληροφορεί ότι «άλλους τούς λόγχιζαν με τρόπο απάνθρωπο, άλλων άρπαζαν και λεηλατούσαν τα σπίτια με ασέβεια και πλεονεξία· άλλους τούς έσερναν γυμνούς πάνω στα αγκάθια, ενώ ήταν γέροι άνθρωποι· όσοι ήταν νεώτεροι από τούς ιερείς και διακόνους πουλούσαν στη Βενετία για δούλους στούς Ι­ου­δα­ί­ους που μετείχαν στο δουλεμπόριο της Βενετίας».   

 

Ο πρωθιερέας Αν­δρέ­ας Μιχάλωφ της Θεολογικής Σχολής του Πρέσοβ γράφει· «Μολις ο Μεθόδιος έκλεισε για πάντα τα μάτια του, η Εκ­κλη­σί­α έγινε λεία της εχθρικής λατινογερμανικής Εκ­κλη­σίας. Βασει του διατάγματος του 885 απαγορεύθηκε η σλαβική γλώσσα στην εκκλησιαστική φιλολογία και λατρεία. Με βαρβαρότητα καίγανε τα σλαβικά λειτουργικά βιβλία, κατεδάφιζαν ναούς βυζαντινού ρυθμού και άλλους μαθητές δίωκαν και άλλους πουλούσαν σαν δούλους».

 

Η σλαβονική βιογραφία του Ναούμ, διηγείται «Στη Βενετία, ο Αυτοκράτωρ Βασίλειος είχε στείλει κρατικό υπάλληλο, για να εξαγοράσει τούς μαθητές του Μεθοδίου, τούς οποίους έστειλε στην πατρίδα τους· μερικοί από αυτούς ζήτησαν και πήγαν στην Κωνσταντινούπολη».  

200 από τούς μαθητές του Μεθοδίου υπέστησαν τα πάνδεινα. Στο Συμβολο της Πιστεως προστέθηκε το «filioque». 

 

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥΣ  

 

Αλλά τότε, διερωτάται κανείς, τι έμεινε από όλη την προσπάθεια, τούς κόπους, τις αγωνίες, την αυτοθυσία, την αγιότητα, την διδαχή, την σπορά των ιεραποστόλων;  

 

Μια πνευματική εκστρατεία, όπως αυτή των βυζαντινών ιεραποστόλων Α­γί­ων δεν είναι δυνατόν να αποτιμηθεί με αριθμούς και τυπικά συμπεράσματα.  

 

Ας δούμε όμως τι λένε οι ειδικοί.

 

Ενας Τσέχος καθηγητής σημειώνει· «Παρ όλα αυτά ο χριστιανισμός άνθισε στη Βοημία σ ό­λο τον 10ο αιώνα. Η αυλή της Πράγας έγινε το κέντρο προηγμένου πολιτισμού. Ο Άγιος Βενσεσλάβ, δούκας της Βοημίας, γνώριζε λατινικά, σλαβικά και ελληνικά και το μαρτύριό του κατά το 929 εξιστορήθηκε από μαθητή των Ελ­λήνων ιεραποστόλων σε μια βιογραφία που θεωρείται το αρχαιότερο αριστούργημα της τσέχικης φιλολογίας»

 

Σ αυτό συμφωνεί και ο Μιχαλώφ· «Παρ ό­λα τα εμπόδια το πνεύμα του Κυρίλλου και Μεθοδίου ζει σήμερα στον ορθόδοξο λαο της Τσεχοσλοβακίας και στον ανατολικό λειτουργικό τύπο της Εκ­κλη­σί­ας του».  

 

Τελος ο Βασίλειος Λαούρδας, Διευθυντής του Ι­δρύ­μα­τος Μελετών Χερσονήσου του Αίμου γράφει· « Η εργασία που άρχισε στη Μοραβία, δεν πήγε τελικά χαμένη, γιατί από άλλους τούς δρόμους και με συνθήκες διαφορετικές, μεταφέρθηκε σε δύο άλλες περιοχές, τις οποίες ούτε κο Κωνσταντίνος, ούτε ο Μεθόδιος είχαν γνωρίσει. Οι περιοχές αυτές ήταν η Βουλγαρία και η Ρωσσία, που υιοθέτησαν την διδασκαλία των δύο αδελφών, εισήγαγαν την Σλαβική Μετάφραση της λειτουργίας στην εκκλησία τους και προσχώρησαν στην Ορ­θο­δο­ξία, υπό την ηγεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η παράδοξη αυτή αλλαγή του πεδίου δράσεως… ἔ­κλει­σε για πάντα στην Ορ­θο­δο­ξί­α τις θύρες της Δύσεως, της άνοιξε όμως τις πύλες της Ανατολῆς, όπου και σήμερα ακόμη εξακολουθεί να ζει και να υπάρχει».  

 

»Είναι δύσκολο να εξάρει κανείς όσο πρέπει τη σημασία της αλλάγής αυτής… Μέ τον εκχριστιανισμό τους πέρασαν από τη βαρβαρότητα στον πολιτισμό. Η Ορ­θο­δο­ξίία τούς έδωσε γραφή για να γράφουν στη γλώσσα τους· τούς βοήθησε να μάθουν, να αγαπήσουν και να πλουτίσουν τη γλώσσα τους· τούς προίκισε με τον κόσμο των ιδεών της Ορ­θο­δό­ξου Ελ­λη­νι­κής Εκ­κλη­σίας· με τις μεταφράσεις των νομικών βιβλίων του Βυζαντίου τούς βοήθησε να οργανώσουν την κοινωνική τους ζωη πάνω στην γενική έννοια του νόμου. Και με την είσοδο στην Ορ­θο­δο­ξίία, που έγινε στην καλύτερη ώρα του Βυζαντινού πολιτισμού, οι Σλάβοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά την λειτουργία ενός κράτους οργανωμένου και στερεού»  

 

Ενας ειδικός μελετητής της σλαβικής Γραμματείας, που ασχολήθηκε ειδικά με τούς δυο αδελφούς χαρακτηρίζει τον Κύριλλο «ζηλωτή αγγελιοφόρο της πίστεως κατά το αποστολικό πρότυπο, φορέα πολιτισμού, ανυπέρβλητο θεμελιωτή της σλαβικής γραπτής γλώσσας και φιλολογίας»· τον Μεθόδιο «μέγα πρίγκηπα της Εκ­κλη­σίας που βάσταξε στούς ώμους του έργο γιγαντιαίο».  

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ  

 

Πρέπει να είμαστε περήφανοι σαν Ελ­λη­νες και σαν Ορ­θό­δο­ξοι Χριστιανοί, γιατί από τη δική μας Εκ­κλη­σί­α και από το δικό μας Ε­θνος ξεπήγασε των Σλάβων το φως. Αν σήμερα η μισή Ευρώπη, όλα τα Σλαβικά κράτη, είναι πολιτισμένα, είναι γιατί ένας Κυριλλος και ένας Μεθόδιος, βυζαντινοί ιεραπόστολοι, άφησαν την πνευματική τους ησυχία και ξεκίνησαν να πάνε να τούς βρουν, κρατώντας στα χέρια τους το Ευαγγέλιο της αλήθειας μεταφρασμένο στη γλώσσα τους. Και μαζί με το φως έφεραν και τα φώτα, τα σλαβικά γράμματα, το αλφάβητο, που κι αυτό ακόμα στερούνταν.  

 

Μονο μια πύρινη αγάπη για τούς Σλάβους, που ακόμα ήταν υποανάπτυκτοι, και μια παιδεία ελληνική θα μπορούσαν να διανοίξουν το πνεύμα τους, ώστε να μπουν σ αὐ­τόν τον αγώνα. Και πάνω από όλα οι άγιοι Κυριλλος και Μεθόδιος ήταν μαθητές του Χριστού, που ήλθε να φωτίσει και να σώσει όλους τούς ανθρώπους.  

 

Η ΖΩΗ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑ  

 

Πρέπει να κλείσουμε με ευγνωμοσύνη για την ιεραποστολή στούς Σλάβους και να θυμηθούμε τον λόγο του Κυρίου·  

« Εαν μη ο κόκκος του σίτου αποθάνη αυτό μόνος μένει· εάν δε αποθάνη πολύ καρπόν φέρει» (Ιωάν. 12,24).  

 

Μεγάλος και αληθινός ο λόγος· ο σπόρος του σιταριού, αν δεν θέλει να μείνει ένας σπόρος, πρέπει να σπαρεί στη γη και να σαπίσει ο ίδιος· και τότε από το θάνατό του θα φυτρώσει ολόκληρο φυτό με στάχυα πολλά και αναρίθμητα σπυριά σιτάρι. Είναι ο νόμος της καρποφορίας· η ζωη γεννιέται από την θυσία.  

 

Οι άγιοι Κυριλλος και Μεθόδιος μας έδωσαν το μεγάλο μήνυμα.  

 

Από το Περιοδικό “Προς την ΝΙΚΗ” ηλεκτρονική πηγή κειμένου: www.oikad.gr/B8664241.el.aspx