Τέτοιες ημέρες δημοσιεύονται απολογισμοί δραστηριοτήτων για τον χρόνο που τελειώνει, καθώς και προγραμματισμοί και προσδοκίες για τον ερχόμενο. Ο λήγων επετειακός έδωσε την ευκαιρία στους αναθεωρητές της αληθούς ιστορίας να καταθέσουν για μιαν ακόμη φορά την ιδεολογικά φορτισμένη άποψή τους στα γεγονότα της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Εκείνο που τους χαρακτηρίζει είναι υπερφύαλος εγωισμός, που δεν τους επιτρέπει να κάνουν την αυτοκριτική τους και να δουν καθαρά τα γεγονότα. Αυτοκριτική που έκαμαν οι Αγωνιστές του 1821.
Ο Γεώργιος Τερτσέτης στην ομιλία του στο αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, το 1846, κατά την παρουσίαση των Απομνημονευμάτων του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, που του τα είχε υπαγορεύσει, είπε μεταξύ άλλων: «Έμπειροι από τα παθήματά μας γνωρίζομεν και τα αίτια των κακών... αδυνάτισε ο φόβος του Θεού, έλειψε ο έρως της πατρίδος, με την φυγήν των δύο στοιχείων λείπει και η συνοδεία τους, η καλή ομόνοια, το φιλότιμο, αλήθεια και μεγαλείο».
Ο ίδιος ο Γέρος του Μοριά το 1838 μιλώντας στους μαθητές του Α΄ Γυμνασίου της Αθήνας αναγνώρισε τα λάθη που συνέβησαν κατά την Επανάσταση: «Εις τον πρώτον χρόνο της Επαναστάσεως είχαμε μεγάλη ομόνοια και όλοι τρέχαμε σύμφωνοι... Και εάν αυτή η ομόνοια εβαστούσε ακόμη δύο χρόνους, ηθέλαμε κυριεύσει και την Θεσσαλία, και την Μακεδονία και ίσως εφθάναμεν και έως την Κωνσταντινούπολη. Τόσον τρομάξαμε τους Τούρκους, οπού άκουγαν Έλληνα και έφευγαν χίλια μίλια μακριά... Αλλά δεν εβαστάξαμε. Ήλθαν μερικοί και ηθέλησαν να γίνουν μπαρμπέρηδες εις του κασίδη το κεφάλι... Από τότε άρχισε η διχόνοια και εχάθη η πρώτη προθυμία και ομόνοια... Και επειδή είμεθα εις τέτοια κατάσταση, εξ αιτίας της διχόνοιας, έπεσε η Τουρκιά επάνω μας και κοντέψαμε να χαθούμε και εις τους στερνούς επτά χρόνους δεν κατορθώσαμε μεγάλα πράγματα...».
Ο Μακρυγιάννης, ήρωας και αυτός που, όπως ο Κολοκοτρώνης, δεν αρέσει στους ιδεολόγους αναθεωρητές της Ιστορίας μας, προκάλεσε στα «Απομνημονεύματά» του τους Μεταξά, Κωλέττη και Μαυροκορδάτο αν έγραψε κάποιο ψέμα να το αναιρέσουν. Παράλληλα κάνει την αυτοκριτική του: «Μπορεί ως άνθρωπος αγράμματος κι απλός νάκαμα περισσότερα (λάθη) και δεν το αισθάνομαι, ή δεν μπορώ να δικάσω του λόγου μου μόνος μου. Κάθε άνθρωπος εις τον εαυτό του κάνει τον συνήγορο...».
Μεγάλο πράγμα η αυτοκριτική, αλλά δύσκολα κατορθωτό. Θέλει καθαρή ψυχή. Θέλει πνεύμα ελευθερίας και ανεξαρτησίας από κάθε υλιστική έλξη. Θέλει δύναμη ψυχής. Θέλει διάθεση εξουδετέρωσης αδυναμιών και επανόρθωσης λαθών. Η φιλοσοφική εμπειρία διδάσκει ότι μόνο με την αυτοκριτική προσεγγίζεται η αυτογνωσία. Ο Πυθαγόρας με το «Πή παρέβην;...», ο Ηράκλειτος με το «Αναζήτησα τον εαυτό μου», ο Σωκράτης με το «Γνώθι σαυτόν», ο Μάρκος Αυρήλιος με «Ένδον σκάπτε...» αποτελούν απτά παραδείγματα. Προ πάντων ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός δίδαξε πως η σωτηρία του ανθρώπου βασίζεται στην ταπείνωση, στη μετάνοια, στην παιδική ψυχική αθωότητα. Άρχοντες και αρχόμενοι μακάρι να αποκτήσουμε αυτογνωσία, για να έχει σκοπό η ζωή μας. ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ.
Πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται και ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.
ΑπάντησηΔιαγραφήκατά Λουκάν (ιδ’ 11)
Αγάπη και ταπείνωσις ιερά σύζευξις. Η μεν γαρ υψοί, η δε τους υψωθέντας κρατούσα ουδέποτε πίπτει.
Ιωάννης της Κλίμακος, 525-600, Ασκητής
Η ταπεινοφροσύνη είναι η στέρεη βάση για όλες τις αρετές.
Κομφούκιος, 551-479 π.X., Κινέζος φιλόσοφος
Ποτέ μη δείχνεις πιο σοφός ή πιο μορφωμένος απ’ αυτούς που είναι μαζί σου. Να φοράς τη μόρφωσή σου όπως το ρολόι σου, σε μια εσωτερική τσέπη. Μην τη βγάζεις έξω και μην την επιδεικνύεις, απλώς για να δείξεις ότι έχεις.
Λόρδος Τσέστερφηλντ, 1694-1773, Άγγλος πολιτικός & συγγραφέας
Ένδον σκάπτε, ένδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτεις.
– Σκάβε μέσα σου· μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς.
Μάρκος Αυρήλιος, 121-180 μ.Χ., Ρωμαίος Αυτοκράτωρ (“Τα εις εαυτόν” ζ’ 59)
Τι βλέπεις το κάρφος το εν τω οφθαλμώ του αδελφού σου, την δε εν τω σω οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς;
κατά Λουκάν (στ’)
Γνώθι σαυτόν.
Αρχαίο ρητό αποδιδόμενο σε διάφορους φιλοσόφους
(επιγραφή στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς)
Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις —το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα ‘ναι πολύ αργά.
Νίκος Καζαντζάκης, 1883-1957, Έλληνας συγγραφέας
Οι πολλοί των ανθρώπων, των μεν ιδίων αμαρτημάτων συνήγοροι γίνονται, των δε αλλοτρίων κατήγοροι.
Απολλώνιος ο Τυανεύς, 1ος αιών μ.Χ., Νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος
Κρέσσον τα οικήια ελέγχειν αμαρτήματα ή τα οθνεία.
– Είναι προτιμότερο να εξετάζεις τα δικά σου λάθη παρά των άλλων.
Δημόκριτος, 470-370 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος
Εν ω γαρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, και εν ω μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν.
κατά Ματθαίον (ζ’ 2)