Οι γερμανικές επανορθώσεις

Το συνέδριο του Πότσνταμ

 

Tου Παύλου Παπανότη, συνταξιούχου εκπαιδευτικού 

 

Την 8η Μαΐου 1945 ο Γερμανός στρατηγός Wilhelm Keitel υπέγραψε στο Βερολίνο τη συνθηκολόγηση με τους Σοβιετικούς, τους Αμερικανούς και τους Άγγλους, αναγνωρίζοντας την ήττα των Δυνάμεων του Άξονα. Το κείμενο της συνθήκης δεν περιλάμβανε παρά έναν ουσιαστικό όρο: την παράδοση της Γερμανίας άνευ όρων.

 

Επακολούθησαν πυρετώδεις συνομιλίες των ηγετών των νικητών, για να καθορίσουν το νομικό καθεστώς της ηττημένης Γερμανίας. Παράλληλα τους απασχόλησε και το θέμα των επανορθώσεων, τις οποίες έπρεπε να καταβάλουν οι Γερμανοί στις καταστραφείσες κατά τον πόλεμο χώρες.  

 

Κατά την τετραετία 1940 – 1944 οι βασικές υποδομές της Ελλάδας είχαν υποστεί πολλές καταστροφές. Ήταν φυσικό λοιπόν οι ελληνικές μεταπολεμικές κυβερνήσεις να διεκδικήσουν πολεμικές αποζημιώσεις από τους Γερμανούς (καθώς και από τους συμμάχους τους, Ιταλούς και Βούλγαρους), για να καταστεί δυνατή η ανασυγκρότηση της χώρας. Βάσει διεθνών συμφωνιών που υπογράφηκαν το 1945 – 1946 οι επανορθώσεις, τις οποίες έπρεπε να καταβάλει η Δυτική Γερμανία στο ελληνικό κράτος, ήταν ποικίλων μορφών:  

 

1. Εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων.  

 

Με τη συμφωνία του Πότσδαμ (2 Αυγούστου 1945) είχε καθοριστεί από τις νικήτριες δυνάμεις ότι, για να επιτευχθεί η μείωση της ικανότητας της Γερμανίας να εξαπολύσει κατά της ανθρωπότητας νέα επίθεση, η βιομηχανική παραγωγή της θα περιοριζόταν.  

 

Σε εκτέλεση της αρχής αυτής το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου της Γερμανίας καθόρισε με απόφασή του (το Μάρτιο του 1946) τα επιτρεπόμενα όρια παραγωγής των διάφορων κλάδων της γερμανικής βιομηχανίας. Οι πέραν των ορίων τούτων βιομηχανικές εγκαταστάσεις θα δίνονταν ως πολεμικές επανορθώσεις στις κατεστραμμένες από τα ναζιστικά στρατεύματα χώρες. Τα εργοστάσια, τα οποία σε εκτέλεση του προαναφερθέντος προγράμματος θα αφαιρούνταν από τη Γερμανία, υπολογίζονταν περίπου στα 2.000. Απ’ αυτά προβλεπόταν ότι θα κατακυρώνονταν στην Ελλάδα περί τα 100.  

 

Σύμφωνα με τη συμφωνία του Πότσδαμ προβλεπόταν ότι η μετεγκατάσταση των γερμανικών εργοστασίων που θα διετίθεντο για επανορθώσεις θα γινόταν εντός δύο ετών (από το Φεβρουάριο 1946 ως το Φεβρουάριο του 1948). Όμως η έναρξη του Ψυχρού πολέμου έκανε τους Άγγλους και τους Αμερικανούς να αναθεωρήσουν το 1947 τις αρχικές τους αποφάσεις. Στις συνομιλίες που έγιναν στο Λονδίνο καθορίστηκε ψηλότερο επίπεδο βιομηχανικής παραγωγής της Γερμανίας. Έτσι ο αριθμός των εργοστασίων που θα χορηγούνταν ως επανορθώσεις περιορίστηκε στα 682, από τα οποία προβλεπόταν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα περίπου 30 εργοστάσια. Πάντως λόγω γενικότερων διπλωματικών διενέξεων που δημιουργήθηκαν ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και στις δυο δυτικές δυνάμεις (Αγγλία και Η.Π.Α.) γύρω από το γερμανικό ζήτημα, ως το Σεπτέμβριο του 1947 τα διανεμηθέντα γερμανικά εργοστάσια ανήλθαν μόλις στα 120. Στην Ελλάδα έφθασε πολύ μικρό μέρος βιομηχανικού υλικού, όπως φαίνεται από έκθεση του τότε υπουργού Οικονομικών Δ. Χέλμη, δημοσιευθείσα στα τέλη Οκτωβρίου 1947 (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 31ης Οκτωβρίου 1947).  

 

2. Η ρευστοποίηση των υπό μεσεγγύηση γερμανικών περιουσιών στην Ελλάδα  

 

Δυνάμει του 6ου άρθρου της Συμφωνίας των Παρισίων του 1946 «Περί γερμανικών επανορθώσεων» η ελληνική κυβέρνηση είχε δεσμεύσει τις γερμανικές περιουσίες στην Ελλάδα, η αξία των οποίων ανερχόταν σε 2.420.000 δολάρια, σύμφωνα με έρευνα που είχε γίνει, τα αποτελέσματα της οποίας γνωστοποιήθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση στη Συμμαχική Επιτροπή Επανορθώσεων στις Βρυξέλλες.  

 

Οι περιουσίες αυτές ήταν κινητά αντικείμενα, αστικά (κυρίως) ακίνητα και επιχειρήσεις που λειτουργούσαν είτε ως ανώνυμες εταιρείες είτε ως προσωπικές επιχειρήσεις (π. χ. η ανώνυμη εταιρεία ηλεκτρικών λαμπτήρων OSRAM, η ανώνυμη ηλεκτροτεχνική εταιρεία SIEMENS κ.ά).   

 

Με βάσει στοιχεία από τον κατατεθέντα στη Βουλή προϋπολογισμό κατά το οικονομικό έτος 1946 – 1947 κανένα έσοδο δεν προήλθε από την εκποίηση των γερμανικών περιουσιών. Αλλά και αργότερα (δεκαετία του 1950) δεν αξιοποιήθηκαν οι περιουσίες αυτές. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις, εξυπηρετώντας διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες, δεν έφεραν στη Βουλή νομοσχέδιο για την κύρωση του «Περί γερμανικών επανορθώσεων» όρου της Συμφωνίας των Παρισίων. Μάλιστα, για την ενδυνάμωση της Ελληνογερμανικής φιλίας κατήργησαν τη μεσεγγύηση και απέδωσαν τις περιουσίες αυτές στους Γερμανούς ιδιοκτήτες τους.  

 

3. Μερίδιο από τις γερμανικές περιουσίες στο εξωτερικό  

 

Επειδή οι γερμανικές περιουσίες στην Ελλάδα ήταν μικρής αξίας, ενώ άλλες χώρες είχαν στο έδαφός τους περιουσίες των Γερμανών που υπερκάλυπταν τα δικαιώματά τους επί του είδους αυτού των επανορθώσεων, θα εκποιούνταν και ένα σημαντικό χρηματικό ποσό θα δινόταν στην Ελλάδα.  

 

Ο Έλληνας πρεσβευτής στο Λονδίνο Αθ. Αγνίδης σε συνέντευξή του σε συνεργάτη του πρακτορείου Ρόιτερ (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 23ης Ιανουαρίου 1947 ) τόνιζε: «Τα στοιχεία των γερμανικών επανορθώσεων πρέπει να περιλαμβάνουν τας γερμανικάς περιουσίας εν Ιταλία και Αυστρία και εις τας χώρας, αι οποίαι, μολονότι τυπικώς εισήλθον εις τον πόλεμον, δεν έχουν ουσιώδεις αξιώσεις έναντι της Γερμανίας, ως είναι η Τουρκία, η Αργεντινή κλπ.». Ακόμα ο υπουργός των Οικονομικών Δημ. Χέλμης στην έκθεσή του στον προϋπολογισμό του οικονομικού έτους 1946 – 1947 αναφερόταν στην αξία αυτού του είδους των επανορθώσεων: «θα μετάσχωμεν εις την διανομήν των γερμανικών περιουσιών των ουδετέρων χωρών κατά ποσοστόν μείζον του 2,7% του καθορισθέντος διά της Συμφωνίας των Παρισίων. Διά του είδους τούτου των επανορθώσεων εξασφαλίζονται μετρητά εις υγιά νομίσματα. Δεν είναι γνωστόν εισέτι πότε θα ενεργηθή διανομή επανορθώσεων του είδους τούτου. (Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 31ης Οκτωβρίου 1947).  

 

4. Μερίδιο από την ετήσια βιομηχανική και άλλη παραγωγή της Γερμανίας.  

 

Αν και προβλεπόταν από την προαναφερθείσα Συμφωνία των Παρισίων, οι Γερμανοί ποτέ δεν υλοποίησαν αυτή την υποχρέωσή τους. Σε έκθεση του ελληνικού υπουργείου των Οικονομικών υπογραμμίζεται : «Χορήγησις ειδών από την τρέχουσαν παραγωγήν της Γερμανίας δεν επραγματοποιήθη κατά το 1946 – 1947.  

 

Αργότερα στη διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών Η.Π.Α., Αγγλίας και Σοβιετικής Ένωσης (που έγινε στο Λονδίνο το Δεκέμβριο του 1947) με προτάσεις του Άγγλου υπουργού Εξωτερικών Μπέβιν και του Αμερικανού ομολόγου του Μάρσαλ η Δυτική Γερμανία πέτυχε αναστολή της υποχρέωσής της να καταβάλει πολεμικές επανορθώσεις αυτού του είδους. (Πρόταση του Μπέβιν: «Μέχρις ότου η Γερμανία επιτύχει ισοζύγιο στην εθνική της οικονομία, δεν θα κληθεί να καταβάλει επανορθώσεις εκ της τρεχούσης παραγωγής ή εκ των αποθεμάτων της». Πρόταση του Μάρσαλ: «Από της 1ης Ιανουαρίου 1948 ουδέν είδος θα μεταφέρεται εκτός της Γερμανίας, εκτός αν πρόκειται να ληφθεί κάτι ως αντιστάθμισμα εις χρήματα ή εμπορεύματα δυνάμενα να χρησιμοποιηθούν αμέσως προς συντήρηση της γερμανικής οικονομίας») (Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ φύλλο της 11ης Δεκεμβρίου 1947).

 

5. Παραχώρηση εμπορικών πλοίων.  

 

Η ελληνική ναυτιλία είχε πληγεί ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου από τη δράση της γερμανικής αεροπορίας. Γι’ αυτό στα πλαίσια των γερμανικών επανορθώσεων, οι οποίες καθορίστηκαν από τη Συμφωνία των Παρισίων (Ιανουάριος 1946), προβλεπόταν η παραχώρηση στην Ελλάδα εμπορικών πλοίων. Ακόμα η χώρα μας διεκδικούσε και πλοία εσωτερικής ναυσιπλοΐας λόγω των απωλειών ελληνικών ποταμόπλοιων στο Δούναβη. (Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 31ης Οκτωβρίου 1947).  

 

6. Επιπρόσθετα η Ελλάδα διεκδικούσε:  

 

α. «σχετικώς με τας εμπορικάς ανταλλαγάς μεταξύ των δύο χωρών, πρέπει να υποχρεωθή η Γερμανία να εξασφαλίση διά την Ελλάδα επί 20 έτη από της υπογραφής της συνθήκης μερίδα εις το εισαγωγικόν της εμπόριον ισοδύναμον προς τον μέσον όρον των εισαγωγών των ετών 1935 – 1939».  

 

β. «να επιδικασθούν εις αυτήν 3.000 ζώα, κατά προτίμησιν ίπποι, ως αποζημίωσις διά τα κτήνη του ελληνικού στρατού τα κατασχεθέντα υπό των Γερμανών».  

 

(Από τη συνέντευξη του Έλληνα πρεσβευτή στο Λονδίνο Αθ. Αγνίδη σε συνεργάτη του πρακτορείου Ρόιτερ, εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 23ης Ιανουαρίου 1947).  

 

ΤΙ ΚΑΤΕΒΑΛΑΝ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΩΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΕΙΣ;  

 

Τα ναζιστικά στρατεύματα κατά την περίοδο της Κατοχής:  

 

•Αιματοκύλησαν την Ελλάδα οδηγώντας στα εκτελεστικά αποσπάσματα χιλιάδες πατριώτες, πυρπολώντας ολόκληρα χωριά και εκτελώντας γυναικόπαιδα.  

•Έλαβαν από την Τράπεζα της Ελλάδος δάνεια πολλών εκατομμυρίων.  

•Δέσμευσαν όλα τα αγαθά, το φυσικό πλούτο και την παραγωγή. Τα τελωνεία, οι γενικές αποθήκες, οι αποθήκες συγκέντρωσης προϊόντων, τα εμπορικά και βιομηχανικά αποθέματα λεηλατήθηκαν για τις ανάγκες των στρατευμάτων κατοχής ή και για να σταλούν φορτία στη Γερμανία για τη διατροφή του πληθυσμού. (Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν περιληφθεί στο βιβλίο « Ιστορία της Αντίστασης 1940 – 1945», έκδοση Αυλός, τ. 1ος , σ.σ. 159 – 160 και που στηρίζονται σε επίσημες γερμανικές εκτιμήσεις, από την 1η Μαΐου έως τις 30 Σεπτεμβρίου 1941 στάλθηκαν στη Γερμανία πρώτες ύλες και τρόφιμα αξίας 38.812.100 γερμανικών μάρκων.)  

 

Για τα εγκλήματα αυτά που διαπράχτηκαν από τις γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις, οι μεταπολεμικές γερμανικές κυβερνήσεις κατέβαλαν στην Ελλάδα ψιχία. Της έδωσαν ποσότητες βιομηχανικού υλικού αξίας 10.255.000 μάρκων και ορισμένα εμπορικά πλοία αξίας 492.100 στερλινών (δηλαδή 7.500.000 μάρκων). (Έκθεση του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών τον Οκτώβριο του 1947). Έκτοτε και ως το 1961 δεν έστειλαν στην Ελλάδα ούτε ένα μάρκο, όπως δήλωσε στη Βουλή ο τότε υπουργός Εξωτερικών Ε. Αβέρωφ σε αγόρευσή του την 22α Μαρτίου 1961 (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ φύλλο της 23ης Μαρτίου 1961).  

 

Συμπερασματικά οι σημερινοί Γερμανοί πολιτικοί και το γερμανικό δημοσιογραφικό κατεστημένο αγνοούν ή τους συμφέρει να αγνοούν αυτή την ιστορική πραγματικότητα, ότι δηλαδή το γερμανικό κράτος οφείλει στην Ελλάδα πολλαπλάσια ποσά από τα οφειλόμενα σ’ αυτό. Παράλληλα από τη στάση που τηρούν απέναντι στο χειμαζόμενο σήμερα ελληνικό λαό φαίνεται πως αγνοούν και την επιχειρηματολογία με την οποία ο υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α. Μάρσαλ, στη διάσκεψη του Λονδίνου το Δεκέμβριο του 1947, προσπάθησε να πείσει το Ρώσο ομόλογό του Μολότοφ να συναινέσει και αυτός στην αναστολή καταβολής των γερμανικών επανορθώσεων, ώσπου να ορθοποδήσει οικονομικά η Δυτική Γερμανία: «Αν εμμείνουμε στην άμεση πληρωμή των γερμανικών αποζημιώσεων, θα μειωθεί το βιοτικό επίπεδο των Γερμανών σε τέτοιο σημείο, ώστε όχι μόνον θα καταστεί η Γερμανία κέντρο διαταραχής στην καρδιά της Ευρώπης, αλλά και θα επιβραδύνει η μείωση αυτή του επιπέδου ζωής τους επ’ αόριστον την αποκατάσταση της γερμανικής οικονομίας και επομένως την ανάρρωση της Ευρώπης» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, φύλλο της 11ης Δεκεμβρίου 1947).  

 

Πηγή: Χρονοντούλαπο

ΑΒΕΡΩΦ