Φωτογραφικό οδοιπορικό στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Νάουσας.

Πηγή Κειμένου ΕΔΩ 

Φωτογραφίες Γιάννης Κατσέας

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΝΗΣ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΝΑΟΥΣΑΣ 

 

Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία 

 

Αν και η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία περί της υπάρξεως της Μονής ανάγεται στο έτος 1785, είναι βέβαιο πως η Ιερά Μονή προϋφίσταται της χρονολογίας αυτής, όπως υποδηλώνεται από απλές αναφορές παλαιότερων, αλλά και νεότερων μελετητών, από την ισχυρά παράδοση, καθώς και από τη χρησιμοποίηση υλικών παλαιότερων εποχών για την οικοδόμηση του Καθολικού της Μονής. Η εμφάνιση της οσιακής μορφής του Αγίου Θεοφάνους του εξ Ιωαννίνων (πολιούχου της Ναούσης) κατά τον 14ο αι. και η σύνδεσή του με την Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου της Σκήτης της Βεροίας αποτελεί ερέθισμα για πιθανή σχέση του και με την ίδρυση της ομώνυμης Μονής, στη Νάουσα.

 

Το ναΰδριο του Τιμίου Προδρόμου 

 

Μέσα στην πόλη της Ναούσης υπάρχει το ναΰδριο του Τιμίου Προδρόμου, το οποίο αρχικώς ήταν μετόχιο της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου. Η ανέγερσή του πιθανολογείται στο 1715, στοιχείο που υποδηλώνει την ακμή της Ιεράς Μονής προ της χρονολογίας αυτής. Από τη γραπτή μαρτυρία που προαναφέρθηκε (του έτους 1785), συνάγεται ότι η Ιερά Μονή βρισκόταν υπό την πνευματική δικαιοδοσία της επισκοπής Βοδενών, της αρχιεπισκοπής Αχρίδος μέχρι το έτος 1767. Με την κατάργηση της αρχιεπισκοπής το έτος 1767 και την προαγωγή των επισκοπών της σε Μητροπόλεις, οι οποίες υπήχθησαν απευθείας πλέον στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, καθορίζεται και η εκκλησιαστική επικράτειά τους, με την Ιερά Μονή να περιλαμβάνεται, πλέον, στην επικράτεια του Καζά (διοικητική διαίρεση) Βοδενών. 

 

Βαλκανικοί Πόλεμοι 

 

Στις αρχές του 19ου αι., στην περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, η Ιερά Μονή, όπως και όλη η περιοχή της Ναούσης, βρίσκεται στηδίνη των πολεμικών συγκρούσεων για την κυριαρχία των τουρκικών, βουλγαρικών ή ελληνικών δυνάμεων. Κατά την καταστροφή της πόλεως της Ναούσης το έτος 1822, το μετόχιο της Μονής στη Νάουσα διεσώθη, μαζί με αρκετά γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει μέσα σ΄ αυτό. Η ίδια η Μονή όμως δεν διέφυγε την πυρπόληση και καταστροφή το ίδιο έτος, καθώς και την απώλεια όλων των περιουσιακών της στοιχείων, μετά από κατάσχεση. Ανοικοδομήθηκε κατόπιν, υπέστη νέα καταστροφή από πυρκαγιά το έτος 1842 και ανοικοδομήθηκε πάλι το έτος 1844, όπως μαρτυρεί και η διασωθείσα σχετική επιγραφή. 

 

Μακεδονικοί Πόλεμοι 

 

Κατά τη διάρκεια των Μακεδονικών πολέμων, η Μονή είχε αυξημένη εθνική δραστηριότητα, εξαιτίας των οικονομικών δυνατοτήτων και της οχυρής τοποθεσίας στην οποία είναι χτισμένη. Στήριζε σημαντικά και με τακτικό τρόπο, με χρηματικές εισφορές από τα έσοδά της, τη λειτουργία της Ελληνικής Σχολής και του Παρθεναγωγείου στην Έδεσσα. Λειτούργησε ως σύνδεσμος για τους οπλαρχηγούς μεταξύ Εδέσσης και Ναούσης, ως χώρος αποθήκευσης, οπλισμού και εφοδίων και έγινε τόπος διεξαγωγής αρκετών συμπλοκών, ιδιαιτέρως κατά το έτος 1905, οπότε και πυρπολήθηκε, όχι όμως ολοκληρωτικώς. 

 

Απελευθέρωση Μακεδονίας 

 

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας κατά τα έτη 1912-1913, η Ιερά Μονή λειτούργησε ως «ενοριακή», πιθανώς χωρίς μοναχούς, υπό διαχειριστικές επιτροπές. Μαρτυρίες παρουσίας μοναχών υπάρχουν στα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1930, οπότε και εγκαταβιώνουν δύο μοναχοί, προερχόμενοι πιθανώς από την Ιερά Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Το έτος 1938 αναφέρεται η κουρά του μοναχού Μελετίου, ο οποίος αργότερα, για μεγάλο χρονικό διάστημα, είχε τη φροντίδα ενός άτυπου ορφανοτροφείου στη Νάουσα 

 

Γερμανική Κατοχή 

 

Η Ιερά Μονή υπέστη άλλη μία καταστροφή, από γερμανικές δυνάμεις αυτή τη φορά, κατά τα έτη 1942-1943. 

 

Μητρόπολη Βέροιας και Ναούσης 

 

Από το έτος 1950, η Ιερά Μονή περιέρχεται, πλέον, στη δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας και Ναούσης. 

 

Ναοδομία 

 

Το Καθολικό της Μονής είναι κτίσμα του 19ου αι. και ανήκει στον τύπο της τρικλίτου σχιστοπλακοσκεπούς θολοσκεπούς βασιλικής μετά τριών τρούλων, μιας παραλλαγής ενός τύπου διαδεδομένου στα χρόνια της τουρκοκρατίας σε πανελλήνια σχεδόν κλίμακα, ιδιαιτέρως δε στο χώρο της Μακεδονίας. Οριζοντιογραφικώς, διαμορφώνεται σε τρεις ιδιαίτερους χώρους, τον υπερυψωμένο κατά 1,35m νάρθηκα, τον κυρίως ναό και το Ιερό Βήμα. 

 

Η περιμετρική τοιχοποιία του ναού είναι πωρολιθοδομή πάχους 1m, εκτός του νάρθηκος, του οποίου το πάχος δεν υπερβαίνει τα 70cm. Μοναδική αψίδα που προεξέχει είναι αυτή του Ιερού Βήματος, η οποία εξωτερικώς κοσμείται με επτά περίτεχνα τυφλά αβαθή αψιδώματα. 

  

Επάνω από τη δυτική είσοδο δημιουργείται αβαθής κόγχη, στο τύμπανο της οποίας υπάρχει φορητή εικόνα της αποτομής της τιμίας κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Στην αντίστοιχη κόγχη της νότιας πλευράς, υπάρχει η σύγχρονη εικόνα της Βαπτίσεως του Χριστού.

Εξωτερικά διακρίνονται ανάγλυφες παραστάσεις σταυρού και ρόδακος (δυτική είσοδος), σταυρού και δικεφάλου (βορειοανατολική γωνία) και δικεφάλου (κόγχη Ιερού Βήματος). 

 

Ο Ναός έχει τρεις εισόδους με χαμηλά ανοίγματα, όπως συνηθιζόταν την εποχή εκείνη. Εσωτερικά, ο Ναός χωρίζεται σε τρία κλίτη με πέντε ζεύγη κιόνων και πεσσών και τα λιγοστά ανοίγματα αφήνουν λίγο φωτισμό, δημιουργώντας έτσι μία ιδιότυπη «μυστική» ατμόσφαιρα. 

 

Το μοναδικό σημείο του Καθολικού που βρέθηκε αγιογραφημένο ήταν η κόγχη της προσκομιδής με θέμα την «Άκρα Ταπείνωση», αλλά με επιγραφή «Επιτάφιος Θρήνος», με χρονολόγηση 18 Απριλίου 1861, γεγονός που αποτελεί ένδειξη ότι το Καθολικό ήταν ιστορημένο με μεταγενέστερη κάλυψη των αγιογραφιών.