Σπύρος Κολονίκης Καραμπίνας – ο θρυλικός οπλαρχηγός του ΕΔΕΣ

Αναδημοσίευση από τα Ιστορικά Χρονικά 

 

άρθρο του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου

ιστορικού

 

Ο Σπυρίδων Κολονίκης γεννήθηκε το 1881 στο Κλειδί του Ραδοβυζίου της Άρτας. Το ψευδώνυμο Καραμπίνας καθιερώθηκε αργότερα λόγω της άνετης και επιδέξιας χρήσης του κυνηγετικού όπλου. Πολέμησε εθελοντικά στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα αλλά και στους Βαλκανικούς. Εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς του ΕΔΕΣ, αλλά ξεκίνησε την αντιστασιακή του δράση αμέσως μετά την κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα.  

 

Μαζί με τους αδερφούς του Κωνσταντίνο, Δημήτριο και Νικόλαο φρόντιζε να μαζεύει με διάφορους τρόπους όπλα για να τα χρησιμοποιήσει κατά των κατακτητών. Ο ίδιος ήταν αγρότης και πουλούσε ζώα του με τα χρήματα των οποίων αγόραζε μυστικά όπλα. Παράλληλα με την βοήθεια των αδερφών του έκλεβε όπλα και πυρομαχικά του Ελληνικού Στρατού από αποθήκες που φρουρούσαν Ιταλοί στην περιφέρεια της Άρτας.  

 

Με αυτόν τον τρόπο είχε κατορθώσει να περισυλλέξει 19 μάνλιχερ και μάουζερ όπλα, 450 χειροβομβίδες καθώς και αρκετές χιλιάδες φυσιγγίων. Για τις κλοπές από τους Ιταλούς, ο Καραμπίνας είχε επικηρυχθεί με το ποσό των 500 χιλιάδων δραχμών.

 

Τον πρώτο καιρό που ο Ζέρβας είχε βγει στο βουνό και δεχόταν απειλές από κατοίκους του Βάλτου να εγκαταλείψει την περιοχή τους αλλιώς θα τον παρέδιδαν στους Ιταλούς, ήρθε σε επαφή με τον Καραμπίνα. Στην περιοχή Σβάρνας-Πατιοπούλου του Βάλτου συναντήθηκαν για πρώτη φορά και μετά από εξηγήσεις αποφασίστηκε η προσχώρηση του Καραμπίνα στο αντάρτικο του ΕΔΕΣ. Οπωσδήποτε, η ενέργεια αυτή βοήθησε τα μέγιστα την οργάνωση του Ζέρβα ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια του ένοπλου αγώνα αλλά και στη συνέχεια, όπως θα δούμε.

 

Ο Ζέρβας θα γράψει στα Απομνημονεύματά του για τη σημασία της ένταξης του Καραμπίνα στις Εθνικές Ομάδες του ΕΔΕΣ:

 

Ο Καραμπίνας ήταν το πρώτο στήριγμά μου. Αυτός συγκρότησε την πρώτη μου ανταρτική ομάδα. Με δικά του όπλα και από δικούς του ανθρώπους, συγγενείς και φίλους του, όλους Κλειδιώτες: τον Θόδωρο Τσάφη, τον Μήτσο Κολονίκη, τον Γιάννη Κολονίκη, τον Μήτσο Γώγο, τον Στέφανο Κατσαρό, τον Βασίλη Μανιφάβα, τον Κώστα Κελεπούρη, τον Γιάννη Μανιφάβα.

 

Πράγματι, ο Καραμπίνας παρέδωσε στον Ζέρβα 5 τυφέκια, πυρομαχικά και χειροβομβίδες ενώ η μεταφορά του Αρχηγείου του Ζέρβα από τον Βάλτο στην Μεγαλόχαρη έγινε και με την παρότρυνση του Καραμπίνα: “Πάμε να φύγωμε προς την Ήπειρο, γιατί οι Ηπειρώτες δεν είναι προδότες”.  

 

Στις 18 Σεπτεμβρίου 1942, ο Καραμπίνας με την ομάδα του ορκίστηκε στο Ιερό Ευαγγέλιο πως θα αγωνιστούν για την απελευθέρωση της χώρας από τις Αξονικές δυνάμεις. Την επόμενη ημέρα, αναχώρησαν για τη γενέτειρα του οπλαρχηγού, όπου υπήρξε η έδρα της ομάδας του.  

 

Η προσχώρηση του στον ΕΔΕΣ οδήγησε τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού στην οργάνωση καθώς η επιρροή του Καραμπίνα στο Κλειδί ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Μαζί με τον ίδιο διακρίθηκε και σύζυγός του, την οποία ο Ζέρβας αποκαλούσε “Γριά Τζαβέλλαινα”. Η ίδια πολεμούσε δίπλα στο πλευρό του άντρα της, ο οποίος την είχε εκπαιδεύσει άριστα στην σκοποβολή. Φρόντιζε ασταμάτητα για το συσσίτιο των ανταρτών αλλά και για τη μεταφορά πυρομαχικών στους μαχόμενους αντάρτες.

 

Ο Καραμπίνας με τη σύζυγό του. Φωτογραφία από το βιβλίο του Στέφανου Παππά, Η Εθνική Αντίστασις ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, 1941-1944 Νομού Άρτης.  

 

Κατά τις μάχες με τους Ιταλούς στα τέλη Οκτωβρίου του 1942, ο Καραμπίνας με την ομάδα του διακρίθηκε. Ο εξαιρετικός σκοπευτής και ατρόμητος κυριολεκτικά οπλαρχηγός κέρδισε την εμπιστοσύνη του Στρατηγού από την πρώτη στιγμή. Μάλιστα όταν ο Ζέρβας χρειάστηκε να αφήσει την πολυήμερη μάχη με τους Ιταλούς για να πραγματοποιήσει την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, εμπιστεύθηκε την ηγεσία των μαχόμενων τμημάτων του ΕΔΕΣ στον Καραμπίνα.

 

Ο Ζέρβας όταν στις 23 Οκτωβρίου ’42, 7 ιταλικά Τάγματα της 37ης Μεραρχίας Modenna, ξεκίνησαν με σκοπό την εξόντωση του ιδίου και των ανταρτών του στον ορεινό όγκο του Γαυρόβου, εξέδωσε προκήρυξη προς τους άντρες του:

 

 Ήλθε η ώρα να νοιώσει όλος ο κόσμος πως η ελληνική ψυχή είναι άφθαστη σε ηρωισμό.  

Εμπρός συσπειρωθείτε κάτω από την σημαίαν μας, που κυματίζει περήφανα πάνω στις κορυφές της αιματοβαμμένης χώρας μας.  

Εμπρός όλοι για την λευτεριά.  

Εμπρός όλοι μαζί για να ζήσουμε μιας ώρας ελεύθερη ζωή ή να βρούμε ένα δοξασμένο θάνατο.   

 

Ο Καραμπίνας από την πρώτη στιγμή που οι Ιταλοί επιτέθηκαν μοίρασε τις δυνάμεις του από τις δύο πλευρές του ορεινού διαδρόμου που οδηγούσε από το Κομπότι στη Σκουληκαριά και έτσι νέκρωσε την επικοινωνία των Ιταλικών δυνάμεων με τη βάση τους. Στη μάχη της Κορώρας μόνο, ο Καραμπίνας μάζεψε μεγάλες ποσότητες από τον ιταλικό στρατό, που υπολογίζονται σε 50 χειροβομβίδες, 100 όπλα, πυρομαχικά, φαρμακευτικό υλικό κλπ.  

 

Στη μάχη αυτή ξεχώρισε και ο ίδιος ο Στρατηγός, στον οποίο οι Ιταλοί έστειλαν προτάσεις του Στρατηγού Τζελόζο, που παρά την ήττα τους ζητούσαν από τον Ζέρβα να παραδοθεί ή να αντιμετωπίσει τους ίδιος σε μάχη εκ παρατάξεως! Η απάντηση του Ζέρβα αποτελούσε ένα σύγχρονο Μολών Λαβέ (βλέπε για τις μάχες εκείνες το βιβλίο μου Στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας, ιστορική βιογραφία 1891-1957, Πελαγός, 2020, σ.σ. 139-145).

 

Στη μάχη της Φλωριάδας, αρχές Νοεμβρίου, σκοτώθηκε ο αδερφός του Καραμπίνα, Δημήτριος Κολονίκης. Την περίοδο αυτή ο Ζέρβας μετέβαινε προς συνάντηση του Γουντχάουζ. Όλο το βάρος των συγκρούσεων ήταν στους ώμους του Καραμπίνα. Οι μέρες περνούσαν και οι Ιταλοί άκρη δεν έβγαζαν. Στέλνουν αντιπροσωπεία στον Καραμπίνα με σκοπό τη συνθηκολόγηση. Στις διαπραγματεύσεις ο Καραμπίνας είπε πως θα ενημερώσει τον Ζέρβα για να θέσει αυτός τους όρους.

 

Οι όροι ήταν ταπεινωτικοί για τους Ιταλούς. Στην πρεσβεία ο Καραμπίνας ανέφερε:

 

Συνεννοήθηκα με τον Αρχηγό. Δέχεται να τους αφήσει να φύγουν, δεν πρέπει όμως να πάρουν τίποτε από ό,τι είχαν αρπάξει από τα χωριά. Θα περάσουν όλοι από τον ίδιο δρόμο για να κατέβουν στο Κομπότι.  

Αξιωματικοί και φαντάροι θα περάσουν ο ένας πίσω από τον άλλο, με τα όπλα κρεμασμένα στον ώμο και τις κάννες προς τα κάτω. Κανένας δεν θα κοιτάζει δεξιά ή αριστερά. Αν αυτά όλα δεν γίνουν όπως τα λέω, θα τους χτυπήσω.  

 

Ο ΕΔΕΣ άντεξε και νίκησε σε αυτές τις 22 μέρες τους Ιταλούς. Μετά τον Γοργοπόταμο, τον Δεκέμβριο του ’42 οι Ιταλοί επανήλθαν και πάλι ηττήθηκαν. Μέχρι την επιχείρηση Animals πραγματοποιήθηκαν πολλές συγκρούσεις, στις περισσότερες των οποίων ο ΕΔΕΣ επικράτησε. Ο Καραμπίνας πρωταγωνίστησε σε αρκετές από αυτές. Ήταν σκληρός μαχητής όχι μόνο κατά των κατακτητών αλλά και στις εμφύλιες μάχες με τον ΕΛΑΣ.

 

Κατά τη διάρκεια της επίθεσης του Οκτωβρίου του ’43 ο ΕΔΕΣ άντεξε σε κάποιες περιοχές ενώ σε άλλες είτε υποχώρησε είτε ηττήθηκε ολοσχερώς. Ο Καραμπίνας και οι δυνάμεις του στο Κλειδί αν και υπέστησαν σφοδρές επιθέσεις κράτησαν για αρκετό καιρό. Ενδεικτική της αποφασιστικότητας του Καραμπίνα είναι η επιστολή του με ημερομηνία 5 Νοεμβρίου 1943 -λίγες μέρες μετά τη μάχη της Νεράιδας- σταλμένη προς τον Ζέρβα που στο τέλος τονίζει:  

 

[…] Να είσθε βέβαιος ότι όπως απ’ εδώ εδημιουργήθη η οργάνωσις έτσι και πάλι θα αναδιοργανωθεί απ’ εδώ -στείλατε πυρομαχικά και χρήματα. Θα πολεμήσουμε μέχρις ενός.

 

Από τον Νοέμβριο του 1943 μέχρι τις πρώτες ημέρες Φεβρουαρίου 1944 ο Καραμπίνας με 200 αντάρτες του αποκομμένος ουσιαστικά από τις άλλες δυνάμεις του Ζέρβα, κρατούσε απόρθητο το Κλειδί και την Σκουληκαριά. Ο ΕΛΑΣ με υπέρτερες δυνάμεις υπό την διοίκηση των καπετάνιων Μπελή, Κόζιακα, Βελουχιώτη και του Στρατηγού Αυγερόπουλου επιτέθηκε κατά του Καραμπίνα. Τελικά στις 2 Φεβρουαρίου του ’44, ο Καραμπίνας και οι αντάρτες του εντελώς αποκομμένοι από τις λοιπές δυνάμεις του ΕΔΕΣ αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από τις κορυφογραμμές της Σκουληκαριάς και του Κλειδίου και να μεταφερθούν στη δεξιά πλευρά του Αράχθου, που μετά τη συμφωνία Μυροφύλλου-Πλάκας αποτέλεσε το όριο των εδαφών υπό την κυριαρχία του ΕΔΕΣ.

 

Μετά τον Φεβρουάριο, οι οργανώσεις προέβησαν σε αναδιοργάνωση των δυνάμεών τους, με στόχο να είναι έτοιμες για την επιχείρηση Κιβωτός του Νώε, όταν οι σύμμαχοι θα τους καλούσαν να συμμετάσχουν. Ο Ζέρβας ίδρυσε νέες Μεραρχίες, Τάγματα και Λόχους. Τα μέχρι τότε Αρχηγεία και Υπαρχηγεία ενετάχθησαν σε αυτές. Τον Μάρτιο του 1943 ο Καραμπίνας υπαγόταν στο Υπαρχηγείο Σκουληκαριάς. Τον ίδιο μήνα του επόμενου έτους ανέλαβε διοικητής του Λόχου Κλειδίου, που πλέον υπαγόταν στην Ιη Ταξιαρχία του ΕΔΕΣ, την οποία διοικούσε ο Αντισυνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος.

 

Το τμήμα του οπλαρχηγού Καραμπίνα ωστόσο συμμετείχε στη μάχη κατά των αποχωρούντων Γερμανών στον Άγιο Γεώργιο Φιλιππιάδος. Οι δυνάμεις του Καραμπίνα προξένησαν σημαντικές απώλειες στους Γερμανούς, οι οποίοι αιφνιδιάστηκαν από τις νάρκες και την ορμή των ανταρτών. Ακολούθως, οι δυνάμεις του Καραμπίνα ήταν από τις πρώτες που εισήλθαν στην ελέυθερη Άρτα το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.  

 

Κατά τα Δεκεμβριανά της Ηπείρου, ο Λόχος του Καραμπίνα είχε αναλάβει τη φύλαξη του λόφου της Περάνθης στα Β.Α. Η κατάληψη του λόφου θα οδηγούσε στην κατάληψη όλης της πόλης και θα κατέρρε το Μέτωπο της Ηπείρου καθώς ο έλεγχος της Άρτας θα εξασφάλιζε και τον έλεγχο της δημοσίας οδού Άρτας-Πρέβεζας-Ιωαννίνων. Η αιματηρή μάχη της Άρτας ξεκίνησε στις 22 Δεκεμβρίου και κράτησε δύο ημέρες. Οι απώλειες του ΕΔΕΣ ήταν σημαντικές όπως και του ΕΛΑΣ. Η οπισθοχώρηση των δυνάμεων του Ζέρβα στην Πρέβεζα και ακολούθως στην Κέρκυρα οδήγησε στην απόλυτη κυριαρχία του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο. Ειδικά στην Άρτα, ο ΕΛΑΣ προέβη σε βασανιστήρια και εκτελέσεις αμάχων επειδή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους ανήκε στον ΕΔΕΣ.

 

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, ο Καραμπίνας με το τμήμα του συμμετείχε στην καταδίωξη του απομονωμένου και από το κόμμα του Άρη Βελουχιώτη. Ενώ το 1947, έτος που ο Ζέρβας ήταν υπουργός Δημοσίας Τάξεως, υπηρέτησε Χωροφύλακας άνευ θητείας κατά του Δημοκρατικού Στρατού στα Τζουμέρκα.

 

Κατά τον Ζέρβα ο οπλαρχηγός Σπύρος Κολονίκης Καραμπίνας ήταν “η ωραιότερη μορφή του Αγώνος Αντιστάσεως, ο κατ΄ εξοχήν καπετάνιος, γνήσιος εθνικός ήρως”.  

 

Πηγές:  

Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος, Στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας, ιστορική βιογραφία 1891-1957, Πελασγός, 2020. 

Βαγγέλης Τζούκας, Οι οπλαρχηγοί του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο 1942-44, Εστία, 2013. 

Βαγγέλης Τζούκας, Οπλαρχηγοί και Καπετάνιοι στη δεκαετία 1940-1950. Η περίπτωση της Ηπείρου στο Νίκος Μαραντζίδης, Οι άλλοι Καπετάνιοι, Εστία 2007

Ναπολέων Ζέρβας, Απομνημονεύματα Στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα, Μέτρον, 2000. 

Στέφανος Παππάς, Η Εθνική Αντίστασις ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, 1941-1944 Νομού Άρτης, 1970.  

 

Πηγή: Ιστορικά Χρονικά 

ΑΒΕΡΩΦ