Νεότερα δεδομένα στη θεραπεία της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας

Γράφει ο Γεώργιος Νικ. Μπαλαμούτσος
Νευρολόγος
Κέντρο Πολλαπλής Σκλήρυνσης
Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης

Η Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣκΠ), επίσης γνωστή ως Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ), είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης νόσος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ), αποτελώντας μία από τις συχνότερες αιτίες νευρολογικής αναπηρίας σε ανθρώπους νεαρής και μέσης ηλικίας και προσβάλλει συχνότερα το γυναικείο φύλο. Χαρακτηριστικό της νόσου είναι η εμφάνιση εστιών φλεγμονής στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, το συνολικό φορτίο των οποίων συσχετίζεται με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων της νόσου.

Η αιτιολογία της νόσου παραμένει άγνωστη μέχρι και σήμερα, αν και η ενεργοποίηση του μηχανισμού των βλαβών στην ΣκΠ φαίνεται να είναι αυτοάνοση. Tο ανοσοποιητικό σύστημα των ατόμων με Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΑμΠΣ) εκτρέπεται (ανοσιακή εκτροπή), πιθανότατα κάτω από την επίδραση κάποιου εξωγενούς παράγοντα, προκαλώντας τις χαρακτηριστικές απομυελινωτικές εστίες. Το αποτέλεσμα των βλαβών αυτών είναι να διαταράσσεται η μετάδοση των νευρικών ώσεων κατά μήκος του νευρικού συστήματος, οδηγώντας στην εμφάνιση ποικίλων συμπτωμάτων, ανάλογα με την εντόπιση και την έκτασή τους. Τα συχνότερα συμπτώματα που βιώνουν τα ΑμΠΣ έχουν σχέση με την κίνηση, την όραση, την αισθητικότητα, την ισορροπία, το συντονισμό των κινήσεων, τη λειτουργία της κύστης, το συναίσθημα και τη νόηση.

Η αντιμετώπιση της ΣκΠ, είναι πολυεπίπεδη και εξατομικευμένη και ξεκινάει πάντοτε από την έγκαιρη διάγνωση. Όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση, τόσο γρηγορότερα θα αρχίσει και η θεραπεία, μειώνοντας τον κίνδυνο μελλοντικής άθροισης αναπηρίας. Τα βασικότερα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στη διάγνωση της νόσου είναι οι νευροαπεικονιστικές εξετάσεις με Μαγνητική Τομογραφία, η Οσφυονωτιαία Παρακέντηση για εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, εξειδικευμένες ανοσολογικές εξετάσεις, τα Προκλητά Δυναμικά κα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ακόμα και σήμερα, η διάγνωση της νόσου παραμένει κλινική και στηρίζεται σε συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια.

Αφού τεθεί σωστά η διάγνωση, ακολουθεί η επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Βασικό κριτήριο επιλογής αποτελεί η ενεργότητα της νόσου, με κύριο στόχο τη μείωση της εμφάνισης νέων συμπτωμάτων, ώστε να περιοριστεί μακροπρόθεσμα ενδεχόμενη άθροιση αναπηρίας. Οι φαρμακευτικές θεραπείες για την αντιμετώπιση της ΣκΠ ονομάζονται ανοσοτροποποιητικές, καθώς επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα, τροποποιώντας τη λειτουργία του. Η χρήση τους τις τελευταίες δεκαετίες σαφώς και έχει μεταβάλει τη φυσική πορεία της νόσου, περιορίζοντας τις σοβαρές επιπτώσεις της στη ζωή των ΑμΠΣ, χαρίζοντάς τους καλύτερη ποιότητα ζωής. Τα πρώτα σκευάσματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν αυτοχορηγούμενα ενέσιμα, ενώ αργότερα εμφανίσθηκαν φάρμακα σε μορφή δισκίων και περιοδικών εγχύσεων. Ήδη στην κλινική πρακτική είναι διαθέσιμα πολλά φάρμακα, με διαφορετικό και στοχευμένο μηχανισμό δράσης το καθένα και συντόμως αναμένεται να είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα και νέα, καινοτόμα σκευάσματα.

Η αντιμετώπιση της νόσου είναι πολυεπίπεδη και σίγουρα δεν αφορά μόνο στο φάρμακο. Σπουδαία βοήθεια προσφέρουν τα εξειδικευμένα προγράμματα σωματικής άσκησης, που προσαρμόζονται στη λειτουργική δυνατότητα του κάθε ασθενούς, καθώς και προγράμματα φυσικοθεραπείας και νευροαποκατάστασης, σε κάθε στάδιο της νόσου, με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργικότητας των ΑμΠΣ.

Καθίσταται επομένως σαφές, ότι η θεραπευτική προσέγγιση είναι ανθρωποκεντρική και το ιδανικό είναι να επιτελείται σε απόλυτα εξειδικευμένα Κέντρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης. Στα κέντρα αυτά συνεργάζονται αρμονικά διάφοροι επαγγελματίες υγείας, καθένας από τους οποίους κατέχει συγκεκριμένο και διακριτό ρόλο και περιλαμβάνει νευρολόγο, ιατρό φυσικής αποκατάστασης, φυσικοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, εξειδικευμένο νοσηλευτή, γυμναστή, νευροψυχολόγο, ουρολόγο κα. Από τα αρχικά κιόλας στάδια της νόσου καθορίζεται ένα θεραπευτικό πλάνο, το οποίο δύναται κατά περίσταση να τροποποιηθεί, με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών των ΑμΠΣ.

Συμπερασματικά, ο κλινικός γιατρός διαθέτει πλέον στη φαρέτρα του μια πλειάδα φαρμακευτικών θεραπειών, για όλες τις μορφές της νόσου, με πολλά δεδομένα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας από το πρώτο κιόλας κλινικό επεισόδιο, ενώ δεκάδες άλλα μόρια και κυτταρικές θεραπείες, όπως είναι η μεταμόσχευση προγονικών κυττάρων (βλαστοκύτταρα), βρίσκονται επί του παρόντος σε φάση ερευνητικών Κλινικών Μελετών, γεμίζοντάς μας με ελπίδα για ακόμα καλύτερο έλεγχο της νόσου στο μέλλον.

πηγή