Τα Ίμια και πώς χάσαμε τον ψυχολογικό πόλεμο

Γράφει ο Δημήτρης Ευθυμάκης 

Θα σας διηγηθώ μια παρεμπίπτουσα ιστορία από την βραδιά των Ιμίων που έζησα πριν είκοσι τέσσερα χρόνια. Την θυμάμαι τακτικά, κάθε φορά που βλέπω στην τηλεόραση στρατηγούς, πτεράρχους και ναυάρχους εν αποστρατεία να κάνουν ό,τι δεν έκαναν όσα χρόνια ήταν εν ενεργεία. Να νικούν τους Τούρκους σε στεριά, θάλασσα και αέρα.

Το φοβερό εικοσιτετράωρο των Ιμίων είχα βάρδια σε κάποιο από τα τότε μεγάλα κανάλια. Δεν έψαχνα ειδήσεις ούτε τις μετέδιδα, παραγωγή έκανα. Τι σημαίνει «κάνω παραγωγή»; Σημαίνει ότι φροντίζω ώστε να οπτικοποιείται η κάθε είδηση που φτάνει στο κανάλι. Η τηλεόραση δεν είναι ούτε εφημερίδα να αρκείται στον γραπτό λόγο, ούτε ραδιόφωνο να της φτάνει η προφορική μετάδοση. Χρειάζεται απελπισμένα εικόνα, πλάνα. Επίσης χρειάζεται χάρτες, γραφικά, προσομοιώσεις και διάφορα δευτερεύοντα, αλλά βασικά χρειάζεται εικόνα. Δίχως αυτήν, απλώς δεν είναι τηλεόραση.

Από νωρίς το μεσημέρι που η όξυνση ανέβαινε μέχρι το μεταμεσονύκτιο αποκορύφωμά της και την εκτόνωση τα ξημερώματα, ένα βασικό πράγμα έλειπε από όλα τα ελληνικά κανάλια. Η ελληνική εικόνα. Τι σημαίνει «ελληνική» εικόνα; Μα η εικόνα του στρατού μας, του ναυτικού μας, της αεροπορίας μας που ετοιμαζόταν να πολεμήσει ή ίσως ήδη πολεμούσε. Διότι εκτός απ’ αυτούς που πολεμούν στο μέτωπο, υπάρχει επίσης ένας ολόκληρος λαός πίσω που στυλώνεται μπροστά στις τηλεοράσεις του (το internet τότε δεν υπήρχε) και με γουρλωμένα τα μάτια προσπαθεί να μάθει τι γίνεται. Αλλά κυρίως ψάχνει να βρει μια πηγή τόνωσης του εθνικού του φρονήματος. Είναι ο περιβόητος (όσο και κρίσιμος) ψυχολογικός πόλεμος, αν έχετε ακουστά…

Εκείνο το φρικτό εικοσιτετράωρο του 1996 λοιπόν, πόλεμο μεταδίδαμε και πόλεμο δεν είχαμε να δείξουμε. «Και πώς να δείχνατε;» θα αντιτείνετε. «Θα στήνατε κάμερες πάνω στα Ίμια ή πάνω στις φρεγάτες που ήταν έτοιμες να εμπλακούν σε φονικές ναυμαχίες;» Δεν θέλω να σας κακοκαρδίσω λέγοντας ότι αυτά έχουν γίνει πολλές φορές έκτοτε, αλλά ας συμφωνήσουμε ότι το 1996 η Ελλάδα δεν διέθετε τις επικοινωνιακές ικανότητες που είχαν οι ΗΠΑ στις επεμβάσεις τους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Το κακό όμως ήταν ότι το 1996 η Τουρκία τις διέθετε ήδη αυτές τις ικανότητες. Από το μεσημέρι της κρίσης που άρχισε να συνεδριάζει το ΚΥΣΕΑ στην Βουλή ενώ στα Ίμια άρχισαν να συγκεντρώνονται ναυτικές δυνάμεις, η Τουρκία ξεκίνησε ξάφνου να τροφοδοτεί τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία με τηλεοπτική εικόνα από τις κινήσεις των ενόπλων της δυνάμεων. Πρώτα η τουρκική τηλεόραση και στην συνέχεια το Associated Press, το Reuters και άλλα παγκόσμιας εμβέλειας πρακτορεία έπηξαν από εικόνες που έδιναν οι Τούρκοι, υποτίθεται από το σημείο της κρίσης.

Εμείς, στα ελληνικά καναλάκια, πάθαμε σοκ. Βλέπαμε τα διεθνή πρακτορεία και όλα τα μεγάλα κανάλια του εξωτερικού να κατακλύζονται από «τουρκικές» εικόνες. Φρεγάτες σε πλήρη σχηματισμό, κανόνια να υψώνονται, μοίρες αεροπλάνων να εφορμούν, φαντάροι και ναύτες με πλήρη εξάρτυση να ακροβολίζονται, κομάντος με βαμμένα μούτρα να κωπηλατούν μέσα σε πλοιάρια, περήφανα βλέμματα, σμιχτά φρύδια και αποφασισμένα πρόσωπα με την τούρκικη σημαία παντού. Στα σκάφη τους, στα φτερά τους, στα μπράτσα τους, στα πέτα τους, στις πλώρες και στις πρύμνες τους.

Δεν ήταν πλάνα από ασκήσεις ή παρελάσεις ή επιδείξεις, ήταν εικόνες που ταίριαζαν απόλυτα με τις πληροφορίες που έφθαναν από το σημείο του επεισοδίου. Έδειχναν Τούρκους σε κανονικό πόλεμο. Όταν έγινε γνωστό ότι κάτω από την μύτη των δικών μας πλοίων κατελήφθη η μικρή Ιμια, λάβαμε εμβρόντητοι πλάνα τούρκων κομάντος να μπαίνουν από πλοίο σε φουσκωτές βάρκες και να κωπηλατούν μέσα στην νύχτα σε φουρτουνιασμένη θάλασσα με μπογιαντισμένα τα πρόσωπα τους.

Ηταν πραγματικά πλάνα; Ηταν γυρισμένα εκείνη την στιγμή από συνεργεία του τουρκικού στρατού και μονταρισμένα εντός ελαχίστων λεπτών; Μέσα στο βαρκάκι που έκανε απόβαση στη μικρή Ίμια υπήρχε οπερατέρ που τραβούσε; Ήταν σκηνές που είχαν γυριστεί παλιότερα με επαγγελματικό τρόπο, φτιαγμένα πλάνα για κάθε πιθανή στιγμή που τα έστελναν εκείνη την κρίσιμη ώρα ως πραγματικά; Κανένας δεν μπορούσε να απαντήσει, κανένας δεν μπορούσε να διακριβώσει και, σε τελευταία ανάλυση, κανένας δεν είχε διάθεση να ρωτήσει. Παίρναμε μασημένη και πολύτιμη τροφή.

Η αδηφάγα τηλεόραση έβρισκε οπτικό υλικό ακριβώς την στιγμή που το χρειαζόταν και το «μπουμπούνιζε» αυτομάτως κατά την τηλεοπτική ορολογία. Αποτέλεσμα ήταν να μιλούν τα ελληνικά κανάλια για τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις που υπεράσπιζαν την πατρίδα και οι Έλληνες στα σπίτια τους να βλέπουν τούρκους φαντάρους να αλαλάζουν και τούρκικες σημαίες να ανεμίζουν. «Να μην τις μεταδίδατε αυτές τις εικόνες» θα πείτε. Αμ δεν παίζεται έτσι το παιχνίδι. Θα είχαμε ζωντανό πρόγραμμα για πόλεμο σε εξέλιξη, αλλά θα δείχναμε κουστουμαρισμένους παρουσιαστές από τα στούντιο να διαβάζουν ανακοινώσεις; Αστεία πράγματα.

Προσπαθήσαμε εκείνο το εικοσιτετράωρο να επικοινωνήσουμε με την στρατιωτική και πολιτική ηγεσία ψάχνοντας απεγνωσμένα για οπτικό υλικό από την ελληνική πλευρά. Είτε να μας έδινε το ίδιο το υπουργείο, είτε να επέτρεπαν στις δικές μας κάμερες να πλησιάσουν στο θέατρο των επιχειρήσεων. Αν βρίσκαμε μέσα στον χαμό κάποιον να ακούσει το αίτημα, μας αντιμετώπιζε ως παράφρονες που μπερδευόμασταν στα πόδια του. Και δικαίως. Εκείνη την ώρα δεν γίνονται τέτοια πράγματα. Έχουν προετοιμαστεί από προηγουμένως. Με υπευθύνους, προσωπικό και σχέδιο Συνεπώς, τον ψυχολογικό πόλεμο τον είχαμε χάσει ευθύς εξ αρχής.

Την εικοσιπενταετία που πέρασε τα έχω πει αυτά ουκ ολίγες φορές σε στρατιωτικούς επιτελείς και υπουργούς. Κουνούσαν τα κεφάλια τους εντυπωσιασμένοι, αλλά ποτέ δεν είδα να έχουν συγκεκριμένες απορίες για το πώς θα μπορούσε να οργανωθεί κάτι τέτοιο. Εύχομαι να μην πήρα εγώ χαμπάρι τις ενέργειες τους και η χώρα να είναι πλέον προετοιμασμένη και σ’ αυτόν τον κρίσιμο τομέα. Ελπίζω επίσης να διδαχθήκαμε, αν όχι από το δικό μας επεισόδιο των Ιμίων, έστω από την δράση στον ψυχολογικό τομέα όλων των δυτικών χωρών που ενεπλάκησαν σε στρατιωτικές περιπέτειες.

Θα πείτε βέβαια «μακάρι να μην γκρίζαραν τα Ιμια κι ας είχαμε ηττηθεί στον ψυχολογικό πόλεμο εκείνης της βραδιάς». Αμ έλα που αυτά πάνε μαζί. Όταν οι Τούρκοι είχαν οργανωθεί τόσο πολύ σε αυτό το συμπληρωματικό κομμάτι της σύγκρουσης, μπορούμε να φανταστούμε πόσο είχαν προετοιμαστεί στο καθ’ αυτό πολεμικό. Και το ακριβώς ανάποδο για μας… 

Protagon 
το είδαμε ΕΔΩ