Θεόφιλος, ο «Αχμάκης»
Χρειάζεται τολμηρή αισιοδοξία για να ασχοληθεί ένας συγγραφέας με έναν καλλιτέχνη που δεν διαθέτει μια φασαριόζικα άδεια προσωπικότητα. Τύποι που η τέχνη τους είναι μέτρια ή κακή επιδεικνύονται υπερβολικά από τα σύγχρονα σημερινά μέσα προβολής. Ο συγγραφέας και ζωγράφος Βαγγέλης Παππάς επιχείρησε λοιπόν να γράψει για τον φουστανελά Θεόφιλο, τον λαϊκό ζωγράφο που στον τόπο και τον χρόνο, όπου έζησε και δημιούργησε, θεωρήθηκε μισότρελος. Παραδόξως η Δύση τον εκτίμησε και τον ανύψωσε ως μεγάλο τεχνίτη. Τότε ξέχασαν οι δικοί μας τα “Κουσούρια” που του πρόσαπταν κι από τότε τον Θεόφιλο τον καμαρώνουμε πια ως έναν δικό μας που μεγαλούργησε, και εκτιμήθηκε δικαίως απ’ όλο τον κόσμο.
Αυτή η ζωή απασχόλησε και κέντρισε τον συγγραφέα Βαγγέλη Παππά με τον οποίο κάναμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Ο Βαγγέλης Παππάς γεννήθηκε στον Πειραιά, σπούδασε στην σχολή Καλών Τεχνών αλλά μαθήτευσε και την Βυζαντινή Τέχνη κοντά στους μεγαλύτερους εν ζωή δασκάλους. Κατά την διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας δημιούργησε το περίφημο Μουσείο του Ρούπελ στο Πετρίτσι Σερρών. Στην συνέχεια έλαβε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και μέχρι σήμερα έχει στήσει 9 ατομικές εκθέσεις, με έργα του σε Ελλάδα κι εξωτερικό.
Το 2014 δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο: Το συναξάρι του Μεγαλομάρτυρα Αθανάσιου Διάκου, από τις εκδόσεις Παρρησία. Τον Νοέμβριο του 2018 εκδόθηκε το νέο του βιβλίο, από τις εκδόσεις Εν Πλω, Ο Αχμάκης, μια μυθιστορηματική βιογραφία του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. Στην συζήτηση για το εγχείρημά του ειπώθηκαν τα ακόλουθα:
Εδώ και πολύ καιρό, ένιωθα μια ανάγκη να κάνω λόγο για την χαμένη μας ελληνικότητα, για αυτό που εννοούμε ως ταυτότητα και την οποία μάλλον έχουμε πλέον απωλέσει, φέρνοντας μοιραία στη γενιά μας μια αφόρητη αμηχανία, κι έναν ακατανόητο φόβο. Επέλεξα τον Θεόφιλο γιατί συνέδεσε μοναδικά μέσα στην τέχνη του, ακόμα και μέσα στην ίδια του την ζωή, υπαρξιακά, όλη την εξέλιξη της παράδοσής μας, από τον μύθο και τον ήρωα του αρχαίου ιστορικού κόσμου, έως το Βυζάντιο και την νεότερη εποχή. Ο Μέγας Αλέξανδρος δηλαδή βρέθηκε ξαφνικά αγκαζέ με τον Ανδρούτσο και ο Ιάσωνας με τον Άγιο Γεώργιο!
Η λέξη Αχμάκης είναι τούρκικης προέλευσης. Σημαίνει ο αφελής. Ο ηλίθιος. Και είναι αλήθεια πως, κάπως έτσι αποκαλούσαν τον Θεόφιλο στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Μυτιλήνη. Βέβαια αυτό το «παράσημο» το μετέφερε μαζί του διαρκώς, σε όλα τα ταξίδια του… Οι πάντες τον έλουζαν μ’ αυτό, ή με διάφορα άλλα χαρακτηριστικά επίθετα που δήλωναν την τρέλα του, ή την αδυναμία του να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο. Τον έβλεπαν να φορά την φουστανέλα του, σε μια εποχή που κάτι τέτοιο ήταν απίθανο, και ξεσπούσαν στα γέλια. Αλλά αυτός φορούσε σιωπηλά την φουστανέλα, όχι για κανέναν άλλον λόγο παρά μονάχα για να δηλώσει την έννοια του χαμένου συμβόλου!
Ποιο μήνυμα ήθελε να περάσει στους Έλληνες;
Ήθελε δηλαδή να υπενθυμίζει στους Έλληνες της εποχής του, που γοητεύονταν απ’ οτιδήποτε εφάμιλλο των ευρωπαϊκών, πως ο πλούτος της ελληνικότητας είναι συγκλονιστικός, πάντα ζωντανός, κι έτοιμος να γεννήσει νέες μορφές ιδεών. Διότι η ελληνικότητα δεν είναι κάποια ιδέα, ή μάλλον χειρότερα, μια εθνικιστική ιδέα, αλλά μια παγκόσμια μήτρα. Και για να γίνει αυτό γνωστό ταπεινώθηκε ο ένας, για να αφυπνιστούν οι πολλοί. Ταπεινώθηκε θα πει, πως αυτός δέχτηκε όλον τον εμπαιγμό, γνωρίζοντας βέβαια πως το απόσταγμα της ζωής του θα αφήσει κάποτε την γεύση της αληθινής εμπειρίας. Κι αυτό φυσικά συνέβη. Συνέβη ελάχιστα χρόνια μετά τον θάνατό του όταν δοξάστηκε στο Παρίσι και η τέχνη του χαρακτηρίστηκε μεγαλειώδης σ’ ολόκληρη τη Δύση.
Ο Θεόφιλος γεννήθηκε στη Λέσβο περίπου στα 1870, και είχε το ταλέντο της ζωγραφικής ήδη από πολύ μικρός, αν και οι πάντες διέκριναν επάνω του ένα παράξενο και ιδιότροπο χαρακτήρα. Με τα χρόνια απέκτησε τον τίτλο του «τρελού» εφόσον ήταν μοναχικός και παραδομένος στα όνειρα των ηρώων του και μιας Ελλάδας που τον συγκινούσε βαθιά. Τρελός διότι αυτή η φωτεινή κι άδολη Ελλάδα των προσωπικών του εικόνων ήταν ξένη με την σύγχρονη Ελλάδα της εποχής του. Τότε (και δεν ξέρω αν έχει τελικά αλλάξει τίποτα από κείνη την εποχή) οι πάντες θεωρούσαν το οτιδήποτε ελληνικό ως επαρχιώτικο, αν βέβαια αντιληφθούμε το εύρος της ξενομανίας που ερέθιζε τους Έλληνες, οι οποίοι αναζητούσαν μονάχα ό,τι είναι εφάμιλλο των… ευρωπαϊκών. Σε κόντρα όλων αυτών, εκείνος φορούσε μια φουστανέλα και ζωγράφιζε μονάχα την Ελλάδα του, τους ήρωές του, τα τοπία που αντίκριζε μαγεμένος, το θεσπέσιο ελληνικό φως, ενώ ποτέ δεν ξεχνούσε και τους αιώνιους ερωτευμένους της δημοτικής και ευρωπαϊκής ποίησης.
Ήταν ταπεινός, ήσυχος, ανεξίκακος, ταξίδεψε στην Σμύρνη, το Πήλιο και τέλος κατέληξε γέροντας, με την λερωμένη φουστανέλα του ξανά πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Άγνωστος, αδιάφορος για αναγνώριση, πάμφτωχος, εφόσον η μόνη πληρωμή που ζητούσε ήταν λίγο φαγητό, ένα κρεμμυδάκι και τίποτ’ άλλο. Αυτό που τον ένοιαζε ήταν μονάχα η δόξα της ελληνικότητας, ψιθύριζε δημοτικά τραγούδια, έλεγε ιστορίες και παραμύθια, και έγινε δίχως να το καταλάβει ένας ιεραπόστολος της ελληνικής ψυχής. Βέβαια οι άνθρωποι όπου κι αν έζησε τον κυνήγησαν, τον εξευτέλιζαν, τον χτυπούσαν, αλλά εκείνος όλους τους συχωρούσε. Και φυσικά, κάπου εκεί στο τέλος της ζωής του, ήρθε και η αναγνώριση. Μια αναπάντεχη αναγνώριση που συντάραξε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, ακόμα δε και το ίδιο το Παρίσι.
Ο Θεόφιλος έγινε διάσημος μέσω ενός Έλληνα τεχνοκριτικού που ζούσε στη Γαλλία. Οι σπουδαιότεροι καλλιτέχνες της δύσεως τον παραδέχτηκαν ως κάτι ανεπανάληπτο, το Λούβρο άνοιξε μονομιάς τις πύλες του, η δυτική διανόηση τον αποθέωσε, και σαν του πρότειναν να πετάξει την φουστανέλα του και να έλθει στο Λούβρο για να εκθέσει τα έργα του, εκείνος τους απάντησε μ’ ένα χαρακτηριστικό χαμόγελο: «Αν είναι να βγάλω την φουστανέλα μου, μη σώσω και πάω!»
______________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 25.09.2019
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.