Οι Θρησκευτικοί Πόλεμοι, ο φανατισμός και η Ευρώπη

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Πριν από τέσσερα χρόνια, στις 25 Αυγούστου 2015, μια ημέρα ακριβώς μετά την εορτή του Αγίου Βαρθολομαίου (η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 24 Αυγούστου, ενώ η Ορθόδοξη στις 11 Ιουνίου), ο Εμμανουέλ Μακρόν, σημερινός πρόεδρος της Γαλλίας, βρισκόταν στο Βερολίνο καλεσμένος σε συνέδριο Γερμανών διπλωματών, με την ιδιότητα του Υπουργού Οικονομικών της κυβέρνησης Ολάντ. 

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο συνέδριο, ο Μακρόν εξέπληξε τους παρευρισκόμενους καθώς μίλησε για «θρησκευτικό πόλεμο» που βρίσκεται σε εξέλιξη γύρω από το χρέος στην Ευρώπη. Το 2015, οι συζητήσεις για το χρέος ήταν ακόμη νωπές και ο Μακρόν, εκπροσωπώντας την σοσιαλιστική γαλλική κυβέρνηση, συχνά πυκνά έκανε δηλώσεις υπέρ των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου. Για την ακρίβεια έκανε όπως αποδεικνύει η σημερινή προεδρία του, ανέξοδες δηλώσεις που είχαν ως στόχο να δημιουργήσουν συγκεκριμένη εικόνα γύρω από το προφίλ που έχτιζε με επιμέλεια προκειμένου τα επόμενα έτη να βάλει υποψηφιότητα για τη γαλλική προεδρία. 

Ενδεχομένως θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε και τη συγκεκριμένη δήλωση περί «θρησκευτικού πολέμου» ως κίνηση εντυπωσιασμού, αν ο τότε Γάλλος Υπουργός Οικονομικών δεν επέμενε στην ομιλία του για τις θρησκευτικές διαφορές που έχουν συγκλονίσει και συνεχίζουν να συγκλονίζουν την Ευρώπη.

Ο Μακρόν λοιπόν στο συγκεκριμένο συνέδριο έκανε λόγο για τους Καλβινιστές, από τη μία πλευρά, που επιπλήττουν όσους έχουν χρέη, και τους πολύ ελαστικούς Καθολικούς, όπως τους αποκάλεσε, από την άλλη πλευρά. Οι δύο πλευρές αντανακλούν τη νοητή διάκριση μεταξύ των καθοδηγούμενων από τη Γερμανία οπαδών της δημοσιονομικής πειθαρχίας στον Βορρά και του πιο χρεωμένου Μεσογειακού Νότου. «Κάποιοι άνθρωποι, κάποια κράτη-μέλη, χρεοκόπησαν. Δεν τήρησαν τις δεσμεύσεις τους. Θα πρέπει να πληρώνουν έως το τέλος της ζωής του » είπε ο Μακρόν για να χαρακτηρίσει τον τρόπο που αντιμετωπίζουν την κατάσταση οι Καλβινιστές (θρησκευτικό παρακλάδι του Προτεσταντισμού).

Όπως τόνισε στο αντίθετο άκρο είναι οι Καθολικοί και είπε πως «σαφώς η Γαλλία είναι στην πλευρά αυτή», με μια πιο χαλαρή προοπτική όσον αφορά τη σπατάλη. «Χρεοκοπήσαμε, αλλά πάμε στην εκκλησία, εξηγούμε την κατάσταση και μπορούμε να ξεκινήσουμε την επόμενη ημέρα μία άλλη εβδομάδα», δήλωσε ο Μακρόν. Μάλιστα, κατέληξε στο συμπέρασμα πως «θα πρέπει να βρούμε την ισορροπία μεταξύ των δύο αυτών προσεγγίσεων», αφού η προτεσταντική μεταρρύθμιση βύθισε την Ευρώπη σε μία θρησκευτική σύγκρουση, η οποία μάλλον για τον ίδιο συνεχίζει να υφίσταται ακόμη.

Όπως γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, οι δηλώσεις αυτές ήταν καλά μελετημένες καθώς έγιναν μια ημέρα μετά από την επέτειο της αποτρόπαιας σφαγής της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου, η οποία είχε συγκλονίσει το Παρίσι του 1572.

Εδώ, όμως, θα μου επιτρέψετε να κάνω μια σύντομη, αλλά απαραίτητη, αναδρομή στα νεανικά χρόνια του σημερινού Γάλλου προέδρου και στη σχέση του με το καθολικό τάγμα των Ιησουϊτών. Ο Εμμανουέλ Μακρόν ως νεαρός φοίτησε και ανδρώθηκε στο Λύκειο των Ιησουϊτών της Αμιένης, όπου γνώρισε και τη σύζυγό του Μπριζίτ. Η Εταιρεία του Ιησού ( Societas Iesu), οι κοινώς γνωστοί Ιησουίτες, είναι θρησκευτικό καθολικό τάγμα, που συγκροτήθηκε τον 16ο αιώνα στα πλαίσια της Αντιμεταρρύθμισης (κίνημα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με ξεκίνημα τον 16ο αιώνα και διεύρυνση τον 17ο αιώνα με αφορμή την προτεσταντική Μεταρρύθμιση). Επρόκειτο για ένα πολύ αυστηρό τάγμα τα μέλη του οποίου ορκίζονται πενία, αγνότητα και υπακοή με έμβλημα την φράση «Ad Majorem Dei Gloriam», δηλαδή « Για τη Μεγαλύτερη Δόξα του Θεού».

Η δράση τους είναι γνωστή στην ιστορία των χωρών της Ευρώπης καθώς τα μέλη του είχαν λάβει μέρος σε διάφορες συνωμοσίες με στόχο να εκθρονίσουν την βασίλισσα Ελισάβετ Α’ της Αγγλίας, επειδή είχε ασπαστεί τον Προτεσταντισμό και δεν αναγνώριζε την εξουσία του Πάπα. Παράλληλα, η δραστηριοποίηση του Τάγματος στην Ισπανία ήταν ιδιαίτερα σκοτεινή, καθώς υπήρξαν υποστηρικτές της Ιεράς Εξέτασης, της σκοτεινής εκείνης περιόδου της Καθολικής Εκκλησίας, όπου μη τη βούλα του Πάπα επικρατούσε ο τρόμος για κάθε διαφορετική στάση ζωής από την αποστειρωμένη στάση της Καθολικής Εκκλησίας.

Η επιρροή τους σε μονάρχες και ηγετικές φυσιογνωμίες, καθώς οι Ιησουίτες ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την πολιτική, οδήγησε στη ζήλια και τελικά στην απαγόρευση του τάγματος κατά τα τέλη του 18ου αιώνα. Τελικά, το τάγμα επανιδρύθηκε το 1814 και έκτοτε αποτίναξε από πάνω του την πρότερη σκοτεινή παρουσία του, ασχολούμενο αποκλειστικά με την εκπαίδευση. Για την ιστορία, ο Πάπας Φραγκίσκος είναι ο πρώτος πάπας στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας που προέρχεται από το τάγμα των Ιησουιτών.

Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου, Φρανσουά Ντυμπουά

Οι θρησκευτικοί πόλεμοι στη Γαλλία

Για να επιστρέψουμε όμως σε ό,τι είχε αναφέρει ο Μακρόν, ας θυμηθούμε τους γαλλικούς θρησκευτικούς πολέμους. Οι Γαλλικοί θρησκευτικοί πόλεμοι (1562–1598), είναι η συλλογική ονομασία για την περίοδο της εμφύλιας πολεμικής σύγκρουσης και των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Γαλλία του 16ου αιώνα, μεταξύ των Γάλλων καθολικών και των προτεσταντών Ουγενότων.

Οι Ουγενότοι ( Hugenots) ήταν μέλη της Προτεσταντικής Μεταρρυθμισμένης Εκκλησίας της Γαλλίας κατά τον 16ο έως τον 18ο αιώνα, γνωστοί και ως Γάλλοι Καλβινιστές. Οι θρησκευτικοί πόλεμοι, οι οποίοι ουσιαστικά ξεκίνησαν με την Σφαγή του Βασί το 1562, δεν είναι τίποτε άλλο από πόλεμοι εξουσίας με ένδυμα την θρησκεία ή για να είμαστε πιο ακριβείς με αφορμή τα θρησκευτικά πιστεύω.

Στην πραγματικότητα ήταν ο ανταγωνισμός των οικογενειών Γκιζ και Βουρβόνων. Η οικογένεια Γκιζ (Guise) αποτελούσε κλάδο του δουκικού οίκου της Λωρραίνης (που τότε ανήκε στη Γερμανική Αυτοκρατορία) και γενάρχης της ήταν ο Κλωντ Α’ (1496 – 1550) ο οποίος ήταν ευγενής με μεγάλες φιλοδοξίες. Ο Κλωντ Α’ διακρίθηκε σε μάχες της εποχής του και πήρε από τον Βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α’ τον τίτλο του Δούκα του Γκιζ.

Ο Οίκος των Βουρβόνων (Maison de Bourbon) ήταν γαλλική δυναστεία. Βασίλεψε από το 1589 ως τη Γαλλική Επανάσταση και από την πτώση του Ναπολέοντα Α΄. Στην αρχή ήταν υποτελείς στους κόμητες της Μπουρζ. Αργότερα έγιναν άμεσοι υποτελείς του γαλλικού στέμματος, ώσπου και οι ίδιοι έγιναν βασιλείς. 

Οι δυο οικογένειες δέσποζαν στην πολιτική ζωή της Γαλλίας κατά την περίοδο των θρησκευτικών πολέμων και ευθύνονται για το θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων.Δεν υπάρχει συμφωνία από τους ιστορικούς για τον ακριβή αριθμό των συγκρούσεων και οι αντίστοιχες ημερομηνίες κατά τις οποίες συνέβησαν, με μερίδα τους να υποστηρίζει πως το Διάταγμα της Ναντ το 1598 τερμάτισε τους πολέμους, αλλά η μετέπειτα αναζωπύρωση της επαναστατικής δραστηριότητας κάνει κάποιους να πιστεύουν πως η συνθήκη του Αλέ το 1629 είναι το πραγματικό τέλος. Παρόλα αυτά, υπάρχει κοινή συμφωνία πως η Σφαγή του Βασί το 1562, αποτελεί την έναρξη των θρησκευτικών πολέμων και το Διάταγμα της Ναντ, 32 έτη αργότερα, τερμάτισε τον κύριο όγκο των συγκρούσεων. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, υπήρξε μια σειρά από σύνθετες διπλωματικές διαπραγματεύσεις και ειρηνευτικές συμφωνίες, οι οποίες ακολουθούνταν τακτικά από ανανεωμένες συγκρούσεις και εξαιρετικά αιματηρές διαμάχες για την εξουσία. 

Ανάμεσα στις πολυάριθμες συγκρούσεις, γνωστή είναι και η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου το 1572, Σύμφωνα με την ιστορική παράδοση ως κύριοι υπαίτιοι της σφαγής ήταν ο βασιλιάς Κάρολος Θ΄ και η μητέρα του, Αικατερίνη των Μεδίκων. Ελλείψει πηγών γι΄αυτή την ταραγμένη εποχή, οι ιστορικοί ακόμα και σήμερα διαφωνούν για τον ακριβή ρόλο του στέμματος στο γεγονός αυτό. Το μόνο που είναι σίγουρο είναι ότι υπήρξε βασιλική έγκριση για το μακελειό. Όμως, το πρωινό της 24ης Αυγούστου, ο Κάρολος Θ΄ είχε διατάξει τη διακοπή των δολοφονιών, αλλά δεν μπόρεσε να ανακόψει την «οργή και το ζήλο του λαού» που σφαζόταν.

Πρωινό στις πύλες του Λούβρου, πίνακας του 19ου αιώνα. Διακρίνεται στα μαύρα η Αικατερίνη των Μεδίκων.

Λέγεται ότι κατά την διάρκεια της σφαγής ακουγόταν διαρκώς η φράση «Σκοτώστε τους όλους! Ο Θεός θα αναγνωρίσει τους δικούς του». Στην πραγματικότητα όμως η φράση αυτή ειπώθηκε το 1209 από τον Arnaud Amaury, λεγκάτος του Πάπα μετά την κατάληψη της Bezier,( όπου είχε επικρατήσει η αίρεση των «Καθαρών» ή «Αλβιγένων») όταν ρωτήθηκε πώς θα ξεχωρίσουν τους αιρετικούς από τους άλλους κατοίκους. 

Η σφαγή της Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου ήταν μια από «από τις χειρότερες θρησκευτικές σφαγές του 16ου αιώνα» και χάραξε στο μυαλό των Προτεσταντών ότι «ο Ρωμαιοκαθολικισμός ήταν μια αιματοβαμμένη και δόλια θρησκεία».Το τέλος των θρησκευτικών πολέμων βρήκε τους Ουγενότους να έχουν κερδίσει σημαντικές ελευθερίες και δικαιώματα από το Διάταγμα της Ναντ, αν και αυτό δεν έφερε το τέλος της εχθρικότητας απέναντι τους. Οι πόλεμοι αποδυνάμωσαν την εξουσία της μοναρχίας, η οποία ήταν ήδη αδύναμη από την περίοδο εξουσίας του Φραγκίσκου Β΄ και κατόπιν του Καρόλου Θ΄, αν και αργότερα επανέκτησε κάποια από την δύναμη της υπό τον Ερρίκο Δ΄ της Γαλλίας. 

Μερικές δεκαετίες αργότερα το 1685, το Διάταγμα της Ναντ αναιρέθηκε βάσει του νέου διατάγματος του Φοντενμπλό, και η καταστολή και καταδίωξη των Ουγενότων συνεχίστηκε ως και τα μέσα του 18ου αιώνα, κατά την διάρκεια του οποίου και μετανάστευσαν μαζικά προς άλλες προτεσταντικές χώρες της Ευρώπης, καθώς και σε Αμερική και Αυστραλία. Η φρίκη των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων είχε αποτυπωθεί στη ψυχή των περισσοτέρων, οι οποίοι πέρασαν τα φριχτά αυτά σε βιώματα στις ιστορίες, τους μύθους, τους θρύλους τους και τα παραμύθια. 

Όπως αναφέρω στο βιβλίο μου με τίτλο «Ο Βιασμός της Κοκκινοσκουφίτσας- Η σκοτεινή όψη των παραμυθιών», μια ιστορική έρευνα για τις ρίζες των κλασσικών παραμυθιών, οι αδερφοί Γκριμ, συλλέκτες παραμυθιών ήρθαν σε άμεση επαφή με οικογένειας Ουγενότων που τους μετέφεραν ιστορίες και παραμύθια. Ο Βίλχελμ Γκριμ, ένας εκ των δυο αδερφών συγκέντρωσε μια σειρά από ιστορίες χάρη στη φιλία του με τον Βαρόνο Αμπενμπούργκ τον οποίο είχε επισκεφθεί το 1811 στη Βεστφαλία, όπου άκουσε ιστορίες από τον κύκλο φίλων του Ουγενότων.

Ιστορίες επίσης διηγήθηκε στα δυο αδέρφια και η Δωροθέα Βιέχμαν που γνωρίστηκε με τους Γκριμ το 1813. Οι πρόγονοι της Δωροθέας ήταν επίσης Προτεστάντες (Ουγενότοι), διώχθηκαν από τη Γαλλία και εγκαταστάθηκαν στο Κάσσελ. Λόγω των προγόνων της, η Δωροθέα ήξερε τα περισσότερα γαλλικά παραμύθια, τα οποία όμως ήταν γεμάτα από νοσηρές και τρομακτικές περιγραφές και δεν είχαν καμία σχέση με τα παραμύθια που είχε συγκεντρώσει ο Γάλλος Περρώ πριν από έναν αιώνα. 

Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1985, όταν ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν, εξέφρασε ιστορική δημόσια συγνώμη προς τους απογόνους των Ουγενότων σε όλο τον κόσμο, για την καταδίωξη τους κατά τους θρησκευτικούς πολέμους και μετέπειτα. Την ίδια χρονική περίοδο η Γαλλική κυβέρνηση εξέδωσε αναμνηστικό γραμματόσημο όπου αναφέρεται πως η Γαλλία είναι το σπίτι των Ουγενότων. 

Η θρησκευτική αντιπαράθεση στη Βρετανική Αυτοκρατορία και το V for Vendetta

Η Βρετανία δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από το γαϊτανάκι των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων. Η άνοδος στο βρετανικό θρόνο της Ελισάβετ Α, γνωστή και ως Παρθένος Βασίλισσα, κινητοποίησε τους Καθολικούς τόσο μέσα στην Αγγλία και την Σκωτία όσο και στην Ισπανία. Η Ελισάβετ μεγάλωσε ως Προτεστάντισσα και η ενθρόνιση της μετά τον θάνατο της ετεροθαλούς αδερφής της, Μαρία Τυδώρ προκάλεσε το θρησκευτικό αίσθημα των Καθολικών και το μίσος της Ρώμης. Η Μαρία υπήρξε πιστή Ρωμαιοκαθολική, υιοθέτησε σκληρή στάση απέναντι στους Προτεστάντες, τους οποίους και θεωρούσε αιρετικούς και απειλή για την εξουσία της και μάλιστα, έλαβε το προσωνύμιο «Bloody Mary» (Η αιμοσταγής Μαρία) για τις διώξεις που διέταξε. Η Ελισάβετ διέκοψε τις επαφές με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και έλαβε τον τίτλο «Ανώτατος Κυβερνήτης της Εκκλησίας της Αγγλίας».

Η Βασίλισσα Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας σε πορτρέτο που απεικονίζει τη στέψη της το 1558.

Τότε ήταν που αρκετοί ευγενείς παραμένοντας πιστοί στον Καθολικισμό, φρόντισαν για τη λειτουργία κρυφών σχολείων ώστε οι γιοι τους να μεγαλώσουν ως γνήσιοι Καθολικοί. Η αντιπαράθεση Καθολικών Προτεσταντών είχε ως αποτέλεσμα το 1570 ο Πάπας Πίος Ε΄να την κηρύξει έκπτωτη με παπική βούλα (Regnans in Excelsis,) στηρίζοντας ανοιχτά επανάσταση Καθολικών εναντίον της. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η Ελισάβετ να σκληρύνει τη στάση της και να εκτελέσει την πιστή στον Καθολικισμό ξαδέρφη της Μαρία Στιούαρτ. 

Όμως ακόμη και όταν την Ελισάβετ διαδέχθηκε ο Ιάκωβος Α’ της Αγγλίας, γιος της Μαρίας Στιούαρτ, οι θρησκευτικές αντιπαραθέσεις δεν έπαψαν. Αν και η μητέρα του ήταν Καθολική, ο Ιάκωβος δεν είχε δεχθεί τη ρωμαιοκαθολική πίστη και όταν ανέλαβε την εξουσία της Αγγλίας συνέχισε την προτεσταντική παράδοση της Ελισάβετ. Η στάση του είχε ως αποτέλεσμα να οργανωθεί από μια ομάδα Καθολικών, με σκοπό τη δολοφονία του, η οποία έμεινε γνωστή ως Συνωμοσία της Πυρίτιδας του 1605, στην οποία συμμετείχε και υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία ο Άγγλος στρατιώτης και πιστός Καθολικός Γκάι Φωκς. Εις ανάμνηση της αποτυχημένης απόπειρας του Γκάι Φωκς να ανατινάξει το Κοινοβούλιο, η 5η Νοεμβρίου εορτάζεται σαν Νύχτα του Γκάι Φωκς (Guy Fawkes Night ή Bonfire Night) απ΄όπου εμπνεύστηκε την ιστορία της και η γνωστή ταινία «V for Vendetta». Οι ιστορικές αυτές αντιπαραθέσεις δυστυχώς δεν αποτελούν παρελθόν αλλά έχουν περάσει και στη σημερινή εποχή τόσο στη Σκωτία όσο και στη Βόρεια Ιρλανδία.

Γκραβούρα του 17ου αιώνα: τα μέλη της Συνωμοσίας της Πυρίτιδας

Όταν, στα 1534, ο Ερρίκος Η’, πατέρας της Ελισάβετ τα έσπασε με τον Πάπα για να παντρευτεί την μητέρα της και ίδρυσε την αγγλικανική εκκλησία των Προτεσταντών, οι Ιρλανδοί είχαν έναν καλό λόγο να μεταβληθούν, από αντίδραση, σε φανατικούς Καθολικούς. Η θρησκευτική αυτή αντιπαράθεση εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα και να καθορίζει τις ταραχές στη Β. Ιρλανδία. Ενωτικοί και νομιμόφρονες, οι οποίοι είναι ως επί το πλείστον Προτεστάντες του Όλστερ, σε γενικές γραμμές θέλουν τη Βόρεια Ιρλανδία να παραμείνει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι Ιρλανδοί εθνικιστές και ρεπουμπλικανοί, οι οποίοι είναι ως επί το πλείστον Καθολικοί, γενικά θέλουν να εγκαταλείψουν το Ηνωμένο Βασίλειο και αφού ενωθούν με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας να ενταχθούν σε μια ενωμένη Ιρλανδία. Οι πρώτοι θεωρούν τους εαυτούς τους Βρετανούς και οι τελευταίοι βλέπουν τους εαυτούς τους ως Ιρλανδούς.

Ανάλογη θρησκευτική αντιπαράθεση παρατηρείται και ανάμεσα στους οπαδούς των δυο κορυφαίων ομάδων ποδοσφαίρου της Σκωτίας, οι αποκαλούμενες και The Old Firm, Celtic και Rangers. Η ομάδα των Ρέιντζερς ιδρύθηκε από τέσσερις μοναχούς, ως μια πρεσβυτεριανή λέσχη νέων. Γρήγορα συνασπίστηκαν γύρω της, όλοι εκείνοι που ενοχλήθηκαν από την εμφάνιση της «καθολικής» Σέλτικ. Η ομάδα των Σέλτικ είχε ιδρυθεί το 1888 από έναν Ιρλανδό καθολικό ιερέα. Αν και αρχικά δεν παρουσιάστηκε κάποια αντιπαράθεση, η ιρλανδική επανάσταση του 1916 εξήρε τα πνεύματα μεταξύ των δύο κοινοτήτων της πόλης, της καθολικής και της προτεσταντικής με τους τελευταίους να στοχεύουν τους Ιρλανδούς μετανάστες της Γλασκώβης. Έκτοτε οι αντιπαραθέσεις μεταξύ τους υπήρξαν βίαιες με πιο τραγική την βομβιστική επίθεση του 1979 σε δύο ιρλανδικά μπαρ όπου σύχναζαν Καθολικοί. Τα τελευταία χρόνια βέβαια τα πνεύματα φαίνεται να έχουν ηρεμήσει και η θρησκευτική αντιπαράθεση να βρίσκεται σε χειμερία νάρκη, χωρίς όμως να μπορεί κάποιος να ισχυριστεί με βεβαιότητα πως έχει παρέλθει.

Επιστρέφοντας λοιπόν στην αρχική δήλωση του Εμμανουέλ Μακρόν είναι πολύ πιθανό, παρά την ανεξιθρησκεία που επικρατεί στις μέρες μας και την μάλλον αδιάφορη στάση μεγάλης μερίδας Ευρωπαίων πολιτών προς θέματα θρησκείας, η Ευρώπη να έχει πληγεί ανεπανόρθωτα από τις θρησκευτικές διαμάχες και τους θρησκευτικούς πολέμους που έχουν στοιχειώσει το παρελθόν της. Ας μη λησμονούμε πως κάθε φορά που οι λαοί πιέζονται από την καθημερινότητα ή αντιμετωπίζουν οικονομικά ή κοινωνικά προβλήματα, στρέφονται στη θρησκεία ζητώντας βοήθεια και τότε ακριβώς είναι πολύ εύκολο να παρασυρθούν σε θρησκευτικές ακρότητες στο όνομα μιας επανάστασης.

Εξάλλου στο όνομα της σωτηρίας και της ασφάλειας και στο όνομα του Θεού, οι Δυτικοί είχαν πραγματοποιήσει τις Σταυροφορίες και την Άλωση της Πόλης το 1204, λαβώνοντας την Βυζαντινή Αυτοκρατορία ανεπανόρθωτα η οποία αποτελούσε το φυσικό και πραγματικό προπύργιο της Δύσης στις ορδές των φανατικών του Μωάμεθ.

Γιώτα Χουλιάρα για το Geopolitics and Daily News