Μάχη Ανδρασσού, η τέλεια παγίδα… Θρίαμβος Σταυρού, θρήνος Ημισελήνου

To 945 μ.Χ. ο μεγάλος Άραβας στρατηγός Σαίφ αλ Νταουλά δημιούργησε το δικό του εμιράτο με έδρα το Χαλέπι καθιστάμενος ο κύριος αντίπαλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην περιοχή της άνω Συρίας. Στην περιοχή διεξαγόταν ένας συνεχής πόλεμος με επιδρομές και λεηλασίες εκατέρωθεν.

Στις αρχές του καλοκαιριού του 960 μ.Χ. ο αλ Νταουλά αποφάσισε να εισβάλει στο βυζαντινό έδαφος εκμεταλλευόμενος την απουσία των καλύτερων βυζαντινών στρατευμάτων στην Κρήτη στην εκστρατεία προς απελευθέρωση του νησιού.

Οι Άραβες σφάζουν και λεηλατούν 

Ο αλ Νταουλά χώρισε τις δυνάμεις σε δύο τμήματα. Ο ίδιος με το ισχυρότερο εισέβαλε μέσω Κιλικίας στο βυζαντινό έδαφος, ενώ το άλλο εκτέλεσε επίθεση αντιπερισπασμού. Η αντιμετώπιση της αραβικής εισβολής ανατέθηκε στον στρατηγό Λέοντα Φωκά, Δομέστιχο των Σχολών της Δύσεως (αρχιστράτηγος των ευρωπαϊκών επαρχιών), ο οποίος είχε μόλις συντρίψει τους Ούγγρους στη Θράκη. Ο Λέων Φωκάς λόγω της απουσίας του αδερφού του Νικηφόρου Φωκά στην Κρήτη, στάλθηκε αυτός στη Μικρά Ασία να αντιμετωπίσει τους μουσουλμάνους.

Ο στρατός του αλ Νταουλά – περί τους 30.000 άνδρες – είχε στο μεταξύ προχωρήσει μέχρι το Θέμα του Χαρσιανού στη κεντρική Μικρά Ασία. Οι Άραβες κατέλαβαν την ομώνυμη πόλη και έσφαξαν την φρουρά, λεηλάτησαν και κατέκαψαν τη γύρω περιοχή και αιχμαλώτισαν πολλούς κατοίκους. Στα τέλη του φθινοπώρου ο νικηφόρος αραβικός στρατός πήρε τον δρόμο της επιστροφής φορτωμένο λάφυρα και μεταφέροντας χιλιάδες αιχμαλώτους, όπως αναφέρει ο Βυζαντινός ιστορικός Λέων ο Διάκονος. 

Στο μεταξύ ο Λέων Φωκάς, καθώς ο στρατός του υστερούσε δραματικά, σύμφωνα με τις πηγές – που πάντως δεν αναφέρουν αριθμούς – του αραβικού, αποφάσισε να καταφύγει στην τακτική της ενέδρας. Αφού ένωσε τις δυνάμεις του με αυτές του θείου του και στρατηγού του θέματος της Καππαδοκίας Κωνσταντίνου Μελαινού, κατέλαβε το στενό πέρασμα του Κυλινδρού στα νοτιοδυτικά της οροσειράς του Ταύρου στην Κιλικία, στην περιοχή της Ανδρασσού.

Οι Βυζαντινοί Ελληνες κατέλαβαν ένα τοπικό φρούριο ενώ ο όγκος των δυνάμεών του κρύφτηκε στο πέρασμα. Ο αλ Νταουλά είχε περάσει από το εν λόγω πέρασμα κατά την έναρξη της επιδρομής του. Κατά την επιστροφή οι στρατηγοί του τον συμβούλεψαν να ακολουθήσει άλλο δρόμο. Αυτός όμως, υπερεκτιμώντας τις δυνάμεις του, απέρριψε με υπεροψία τις εισηγήσεις τους και κινήθηκε από τον ίδιο δρόμο.

Ένας στρατός στο κλουβί

Στις 8 Νοεμβρίου 960 μ.Χ. ημέρα της εορτής των Ταξιαρχών, ο αραβικός στρατός εισήλθε ανυποψίαστος στο πέρασμα διασπώντας τους σχηματισμούς του ώστε να μπορεί να κινηθεί στο στενό. Οι Άραβες, μεταφέροντας λάφυρα και αιχμαλώτους επίσης, κινούνταν άτακτα στο δύσβατο έδαφος.

Όταν ολόκληρη η αραβική φάλαγγα βρέθηκε μέσα στο στενό ο Λέων Φωκάς έδωσε στους άνδρες του το σύνθημα της εφόδου. Με τις σάλπιγγες να ηχούν και τους στρατιώτες να ψάλλουν το «Κύριε Ελέησον», ο βυζαντινός στρατός εφόρμησε. Άλλοι στρατιώτες κύλησαν βράχους και κορμούς δέντρων, «σφραγίζοντας» την είσοδο και την έξοδο του στενού.

Οι Άραβες αλλόφρονες δεν ήξεραν τι να κάνουν. Όσοι προσπαθούσαν να πολεμήσουν σφαγιάζονταν ανηλεώς. Οι περισσότεροι κατέθεσαν τα όπλα και παραδόθηκαν. Ο αλ Νταουλά μόλις κατάφερε να ξεφύγει από την παγίδα με τη βοήθεια ενός εξωμότη που του έδωσε ένα άλογο.

Όλοι οι χριστιανοί αιχμάλωτοι των Αράβων απελευθερώθηκαν και όλα τα λάφυρα που είχαν αρπάξει κυριεύτηκαν από τους Βυζαντινούς. Οι Άραβες σφαγείς, αιχμάλωτοι πλέον, κατέληξαν σκλάβοι να εργάζονται στα χωράφια των Βυζαντινών.

Σύμφωνα με τις πηγές μόλις 300 περίπου άνδρες του αλ Νταουλά γλίτωσαν από την καταστροφή και τον ακολούθησαν. Μεταξύ των Αράβων αιχμαλώτων φαίνεται πως υπήρξαν και συγγενείς του εμίρη και υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του κράτους του.

Ο Λέων Φωκάς αφού εφοδίασε με τρόφιμα τους πρώην αιχμαλώτους των Αράβων χριστιανούς τους κατευόδωσε ώστε να επιστρέψουν στις περιοχές τους. Η μεγάλη νίκη εορτάστηκε με θρίαμβο στην Κωνσταντινούπολη με τους Άραβες αιχμαλώτους να παρελαύνουν δεμένοι.

Εκδίκηση

Η μάχη της Ανδρασσού αποτέλεσε υπόδειγμα επιτυχούς ενέδρας και περιελήφθη στο βυζαντινό εγχειρίδιο «ειδικών επιχειρήσεων» με τον τίτλο «Περί Παραδρομής» που γράφτηκε περί το 970 μ.Χ. από τον Νικηφόρο Φωκά. Η μάχη της Ανδρασσού εορτάστηκε ως θρίαμβος της Χριστιανοσύνης έναντι του Ισλάμ. Και ενώ οι Βυζαντινοί πανηγύριζαν η ημισέληνος θρηνούσε.

Σύντομα τα πράγματα θα γινόταν χειρότερα όμως για τους Άραβες καθώς ο Νικηφόρος Φωκάς απελευθέρωσε την Κρήτη και επέστρεψε στη Μικρά Ασία… Ο μέλλων αυτοκράτορας το 961 μ.Χ. επιτέθηκε στο εμιράτο του αλ Νταουλά ισοπεδώνοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Ο Φωκάς με 70.000 άνδρες διέλυσε ότι αραβικό συνάντησε και έφτασε έξω από το Χαλέπι.

Ο βυζαντινός στρατός κατέλαβε την πόλη και την ισοπέδωσε, με εξαίρεση την ακρόπολη που άντεξε. Η νίκη αυτή τσάκισε τη ισχύ, σωματική και πολιτική του αλ Νταουλά, ο οποίος πέθανε άρρωστος το 967 μ.Χ. μετά και από νέες νίκες του Νικηφόρου Φωκά. 

πηγή