ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ ΤΟΥ Τ. ΣΤΑΥΡΟΥ (Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης)

Ἁγίου Ἀνδρέου τοῦ Ἱεροσολυμίτου
(Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης)

Ἑορτάζομε τὴν πανήγυρι τοῦ Σταυροῦ, καὶ ὅλο τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας καταφωτίζεται. Ἑορτάζομε τὴν πανήγυρι τοῦ Σταυροῦ, καὶ ὅλη ἡ οἰκουμένη φωταγωγεῖται καὶ γεμίζει μὲ ἀκτίνες θεϊκῆς χαρᾶς. Ἑορτάζομε τὴν πανήγυρι τοῦ Σταυροῦ, διὰ τοῦ ὁποίου τὸ σκοτάδι (τῆς ἁμαρτίας) ἐδιώχθη, καὶ ἦλθε τὸ φῶς (τῆς ἀρετῆς). Ἑορτάζομε τὴν πανήγυρι τοῦ Σταυροῦ, καὶ ὑψούμεθα πνευματικῶς μαζὶ μὲ τὸν Σταυρωθέντα Σωτήρα μας, ἀφήνοντας κάτω τὴν γῆ μὲ τὴν ἁμαρτία, διὰ νὰ κερδίσωμε τὰ ἄνω ἀγαθά. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ ὑψώνει μαζί του τὴν ἀνθρωπότητα, ποὺ λόγῳ τῆς ἁμαρτίας της, ἦταν πεσμένη κάτω. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ ταπεινώνει τὴν αὐθάδη ἔπαρσι τῶν δαιμόνων. Ὑψοῦται ὁ Σταυρός, καὶ ἡ ἐναντία δύναμις τοῦ Πονηροῦ ὑποχωρεῖ καὶ ταπεινοῦται. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ συναθροίζεται τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὑψώνεται ὁ Σταυρός, καὶ αἱ πόλεις ἑορτάζουν πανηγυρικῶς· οἱ δὲ λαοὶ προσφέρουν χαρούμενοι τὰς ἀναιμάκτους θυσίας εἰς τὸν Θεόν. Διότι καὶ μόνη ἡ μνήμη τοῦ Σταυροῦ εἶναι ὑπόθεσις μεγάλης χαρᾶς, καὶ ἀποδίωξις τῆς λύπης.

Ἀλλὰ καὶ τὸ νὰ βλέπη κανεὶς τὸν τύπον τοῦ Σταυροῦ, πόσον μεγάλο πράγμα εἶναι! Διότι ἐκεῖνος ποὺ βλέπει τὸν Σταυρόν, γεμίζει ἀνδρείαν καὶ διώχνει τὴν δειλίαν. Τόσο μεγάλο πράγμα εἶναι ὁ Σταυρός! Καὶ αὐτὸς ποὺ τὸν κάνη κτῆμα του, θὰ ἔχη ἀποκτήσει ἕνα θησαυρόν. Ἴσως νὰ νομίζετε ὅτι ὀνομάζω θησαυρὸ τὸν χρυσόν, ἢ τὰ μαργαριτάρια, τοὺς βαρύτιμους ἰνδικοὺς λίθους, διὰ τὰ ὁποῖα χαίρουν οἱ σαρκικοὶ ἄνθρωποι, ἀσχολούμενοι μὲ τὰ μικρὰ καὶ ἀνάξια λόγου πράγματα. Ἐγὼ ὅμως ὀνομάζω θησαυρὸν –καὶ δικαίως- ἐκεῖνο τὸ ὡραιότατο καὶ πολύτιμο πράγμα καὶ ὄνομα ἐπάνω στὸ ὁποῖο καὶ διὰ τοῦ ὁποίου, ἐπετεύχθη ὅλη ἡ ὑπόθεσις τῆς σωτηρίας μας. Διότι ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ὁ Σταυρός, ὁ Χριστὸς δὲν θὰ ἐσταυρώνετο. Ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ὁ Σταυρός, ὁ Χριστός –ἡ ἀληθινὴ ζωὴ– δὲν θὰ ἐκαρφώνετο ἐπάνω εἰς τὸ Ξύλον αὐτό· καὶ ἐὰν δὲν ἐκαρφώνετο δὲν θὰ ἀνέβλυζον ἀπὸ τὴν Πλευρὰν οἱ βρύσες τῆς ἀφθαρσίας «αἷμα καὶ ὕδωρ», τὰ ὁποῖα ἐστάθησαν καθάρσια ὅλου τοῦ κόσμου. Δὲν θὰ ἐσχίζετο τὸ χειρόγραφο τῆς ἁμαρτίας· δὲν θὰ εἴχαμε τὴν πνευματικὴ ἐλευθερία μας· οὔτε θὰ ἀπελαμβάναμε τὸ «ξύλον τῆς ζωῆς»· ὁ Παράδεισος δὲν θὰ ἀνοιγόταν· ἡ «στρεφομένη φλογίνη ρομφαία» δὲν θὰ ἄφηνε ἐλεύθερη τὴν εἴσοδο πρὸς τὴν Ἐδέμ· οὔτε ὁ Ληστὴς θὰ εἰσήρχετο εἰς τὸν Παράδεισον.

Διατὶ τὰ λέγω αὐτά; Ἐὰν δὲν ἦτο ὁ Σταυρός, δὲν θὰ ἤρχετο ὁ Χριστὸς ἐπὶ τῆς γῆς· καὶ ἐὰν ὁ Χριστὸς δὲν ἤρχετο, δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ Παρθένος. Καὶ ἐὰν δὲν ὑπῆρχε ἡ Παρθένος, οὔτε Γέννησις Χριστοῦ δευτέρα θὰ ὑφίστατο. Δὲν θὰ συνανεστρέφετο ὁ Θεὸς ἀνάμεσα στοὺς ἀνθρώπους· δὲν θὰ ὑπῆρχε τόκος, οὔτε φάτνη, οὔτε σπάργανα, οὔτε ὀκταήμερος περιτομή, οὔτε ὑποταγὴ εἰς τοὺς γονεῖς Του, οὔτε αὔξησις ἡλικίας, οὔτε αὔξησις σώματος, οὔτε φανέρωσις Αὐτοῦ, οὔτε βάπτισμα, οὔτε θαύματα, οὔτε ὁ προδότης Ἰούδας, οὔτε ἡ δίκη τοῦ Πιλάτου, οὔτε τὸ θράσος τῶν Ἰουδαίων ποὺ ζητοῦσαν ἐπιμόνως νὰ σταυρώσουν τὸν Ἀθῶον.

Καὶ ἐὰν δὲν ὑπῆρχε Σταυρός, δὲν θὰ συνετρίβετο ὁ θάνατος, δὲν θὰ ἐγυμνοῦτο ὁ ἅδης, δὲν θὰ ἐνεκρώνετο τὸ πονηρὸ φίδι, ὁ διάβολος. Δι᾽ αὐτὸ εἶναι πολὺ μεγάλο καὶ τίμιο πρᾶγμα ὁ Σταυρός. Μεγάλο, διότι πάρα πολλὰ ἀγαθὰ καὶ εὐεργεσίαι ἔγιναν δι᾽ αὐτοῦ. Τόσο πολλά, καθ᾽ ὅσον καὶ τὰ θαύματα καὶ τὰ Πάθη τοῦ Χριστοῦ ὑπερνικοῦν κάθε δύναμι λόγου καὶ ἐκφράσεως. Εἶναι τίμιον ἐπίσης, διότι ὁ Σταυρὸς σημαίνει: Θεῖον Πάθος καὶ τρόπαιον. Πάθος, λόγῳ τοῦ ὅτι ὁ ἀπαθὴς Χριστός, ἑκουσίως ὑπέστη σταυρικὸν θάνατον· τρόπαιον δέ, διότι ὁ διάβολος ἐτραυματίσθη διὰ τοῦ Σταυροῦ, καὶ μαζί του ἐνικήθη καὶ ὁ θάνατος. Συνετρίβησαν ἐπίσης αἱ πύλαι τοῦ ἅδου, καὶ τέλος, ὁ Σταυρὸς ἔγινε δι᾽ ὅλον τὸν κόσμον κοινὴ σωτηρία.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἐλπὶς τῶν Χριστιανῶν, σωτὴρ τῶν ἀπεγνωσμένων, λιμάνι γι᾽ αὐτοὺς ποὺ εὑρίσκονται σὲ δύσκολες βιωτικὲς περιστάσεις, ἰατρὸς γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς· ἀπομακρύνει τὰ πάθη, δίδει τὴν ὑγεία, δίδει τὴν ζωὴ στοὺς πνευματικὰ νεκρούς, καθοδηγεῖ πρὸς τὴν εὐσέβεια, ἀποστομώνει τὴν βλασφημία. Ὁ Σταυρὸς εἶναι ὅπλο κατὰ τῶν ἐχθρῶν, πνευματικὴ ράβδος διὰ τοὺς βασιλεῖς· τὸ κάλλος τοῦ βασιλικοῦ στέμματος· τύπος ποὺ ἔχει ἕνα βαθύτερο πνευματικὸ νόημα, ράβδος δυνάμεως, εἶναι τὸ στήριγμα τῆς Πίστεως, πνευματικὴ βακτηρία γιὰ τὰ γηρατειά, ὁδηγὸς τῶν τυφλῶν, φῶς διὰ τοὺς ἐσκοτισμένους, παιδαγωγὸς τῶν ἀφρόνων, διδάσκαλος τῶν νηπίων, συντριβὴ τῆς ἁμαρτίας, φανέρωσις μετανοίας· ἀποτελεῖ ἐγγύησιν ἀρετῆς καὶ δικαιοσύνης.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι σκάλα ποὺ ἀνεβάζει εἰς τοὺς Οὐρανούς· ὁδός, ποὺ ὁδηγεῖ πρὸς τὴν ἀρετήν· εἶναι πρόξενος ζωῆς πνευματικῆς· κατάργησις τοῦ θανάτου, ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴν φθορά. Ἔχει τὴν δύναμιν νὰ σβήση τὴν φλόγα τῶν παθῶν καὶ τοῦ αἰωνίου πνευματικοῦ θανάτου· δίδει εἰς τὴν ψυχὴν τὴν παρρησία πρὸς τὸν Θεόν· εἶναι τὸ κλειδὶ διὰ τὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι φύλαξ κατὰ τὴν νύκτα, πύργος κατὰ τὴν ἡμέρα, χειραγωγὸς μέσα εἰς τὸ σκοτάδι, χαλινάρι σὲ περιπτώσεις ὑπερβολικῆς χαρᾶς, ψυχαγωγὸς σὲ περιστάσεις θλίψεων, συντελεῖ εἰς συμφιλίωσιν· εἶναι παρακλητικός, φιλικός, ὑπερασπιστής· μᾶς προφυλάττει καὶ μᾶς βοηθεῖ.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι βοηθὸς εἰς τοὺς πειρασμούς μας, σωτὴρ εἰς τοὺς κινδύνους, παρήγορος εἰς τὰς θλίψεις, βοηθὸς εἰς τὰς ἀνάγκας, κυβερνήτης εἰς τὴν θάλασσαν, ἀνακούφισις εἰς τὰς συμφοράς. Ὁ Σταυρὸς φυλάσσει αὐτοὺς ποὺ ἀναπαύονται τὴν νύκτα, ἀγρυπνεῖ μὲ τοὺς ἀγρυπνοῦντας, βοηθᾷ τοὺς κουρασμένους.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἐνδυνάμωσις τῶν ἐξηντλημένων καὶ ἀδυνάτων, ἀνάπαυσις τῶν κοπιώντων, τροφὴ τῶν πεινασμένων, ἰσχὺς τῶν νηστευόντων, ἐκπαιδευτὴς τῶν ἀγωνιστῶν, σκέπη τῶν γυμνῶν, σύντροφος εἰς τὰς ὁδοιπορίας τῶν ξενιτευόντων.

Ὁ Σταυρὸς εἶναι σωφρονιστὴς τῶν πλουσίων, προνοητῆς διὰ τοὺς πτωχούς, προστάτης τῶν χηρῶν, ἀντιλήπτωρ τῶν ὀρφανῶν. Ὁ Σταυρὸς εἶναι τιμὴ διὰ τοὺς ἄρχοντας, δύναμις διὰ τοὺς βασιλεῖς, νίκη διὰ τοὺς στρατηγούς, δόξα διὰ τοὺς Ἱερεῖς· εἶναι ἐπίσης σύντροφος τῶν Παρθένων, σφραγίς, ἐπικύρωσις καὶ ἀσφάλεια τῆς ἁγνότητος, σύνδεσμος τῆς συζυγίας. Ὁ Σταυρὸς εἶναι φύλαξ τῶν πόλεων, ἀσφάλεια τῶν σπιτιῶν, σύνδεσμος τῆς φιλίας, ὀχύρωμα κατὰ τῶν ἐχθρῶν, ἀντίπαλος τῶν πολεμίων, διώκτης τῶν παθῶν, σκόνταμα καὶ ἐμπόδιον τῶν βαρβάρων, βραβευτὴς τῆς εἰρήνης, συμφιλίωσις τοῦ κόσμου, κατάργησις τῶν ὁρίων, παροχὴ καὶ ἐξασφάλισις τῆς ἀγάπης, ὕψος τοῦ οὐρανοῦ, βάθος τῆς γῆς, σύνθεσις ὅλης της κτίσεως, τοῦ μήκους αὐτῆς ποὺ βλέπουμε, καὶ τοῦ πλάτους τῆς οἰκουμένης· καὶ διὰ νὰ εἰπῶ μὲ λίγα λόγια: ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ κεφάλαιον τῶν Ἀχράντων Παθῶν τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ κορυφὴ τῶν θαυμάτων ποὺ ἔγιναν δι᾽ ἡμᾶς.

Ὀνομάζεται ἐπίσης δόξα Χριστοῦ καὶ ὕψος Χριστοῦ· ὁμοίως νοεῖται ὡς ποτήριον ἐπιθυμητόν, καὶ συμπέρασμα τῶν Παθῶν τοῦ Χριστοῦ, τὰ ὁποῖα ὁ Κύριος ὑπέμεινε διὰ τὴν σωτηρίαν μας. Ὅτι δὲ ὁ Σταυρὸς εἶναι δόξα Χριστοῦ, ἄκουσε τὸν ἴδιο νὰ τὸ λέγη· «Νῦν ἐδοξάσθη ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ὁ Θεὸς ἐδοξάσθη ἐν Αὐτῷ»· καὶ πάλιν· «Δόξασόν με Σύ, Πάτερ, παρὰ σεαυτῷ τῇ δόξῃ ᾗ εἶχον πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι παρὰ Σοὶ» καὶ πάλιν· «Πάτερ, δόξασόν Σου τὸ ὄνομα. Ἦλθεν οὖν φωνὴ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ· καὶ ἐδόξασα καὶ πάλιν δοξάσω». Δόξαν δὲ ἐδῶ λέγει τὰς μεταβολὰς καὶ τὴν συμπάθειαν τῶν στοιχείων τῆς φύσεως, ποὺ συνέβησαν τότε κατὰ τὴν Σταύρωσιν τοῦ Κυρίου· διότι ἔπρεπε καὶ αὐτὰ τὰ κτίσματα νὰ συμμετάσχουν εἰς τὸ Πάθος τοῦ Κτίστου.

Ὅτι δέ, ὁ Σταυρὸς εἶναι καὶ ὕψος Χριστοῦ, ἄκουσε τί λέγει ὁ ἴδιος· «Κἀγὼ ἐὰν ὑψωθῶ ἐκ τῆς γῆς, πάντας ἑλκύσω πρὸς ἐμαυτὸν», τὸ ἴδιο λέγει καὶ ἀλλοῦ· «Καὶ καθὼς Μωϋσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου». Διατί; «Ἵνα πᾶς», λέγει, «ὁ πιστεύων εἰς Αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον». Βλέπεις ὅτι ὁ Σταυρὸς εἶναι δόξα καὶ ὕψος τοῦ Χριστοῦ;

Θέλεις δέ, νὰ μάθῃς ὅτι ὅπου ὕψος, ἐκεῖ ἀκολουθεῖ καὶ δόξα; Ἄκουε τὸν Δαυΐδ ποὺ λέγει· «Ὑψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρανούς, ὁ Θεός, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα Σου»· Ὁμοίως καὶ τὸν Ἠσαΐα νὰ λέγη ὡς ἐκ προσώπου τοῦ Χριστοῦ· «Νῦν ἀναστήσομαι, λέγει Κύριος, νῦν δοξασθήσομαι, νῦν ὑψωθήσομαι». Ἐπειδὴ λοιπόν, ὁ Σταυρὸς εἶναι ὕψος τοῦ Χριστοῦ, ὑψοῦται δὲ σήμερα ὁ Σταυρός, ἀκόλουθον εἶναι νὰ δοξάζεται ὁ Χριστός.

Ὑψοῦται λοιπὸν ὁ Σταυρὸς σήμερα, διὰ νὰ δοξασθῆ ὁ Χριστός. Δὲν ὑψοῦται ὁ Χριστός, διὰ νὰ δοξασθῆ ὁ Σταυρός· ἀλλὰ ὑψοῦται ὁ Σταυρός, διὰ νὰ δοξασθῆ ὁ Χριστός. Δοξάζεται δὲ ὁ Χριστός, διὰ νὰ ὑψώση καὶ μᾶς μαζὶ μὲ τὸν ἑαυτόν Του. Ὑψώνεται λοιπὸν ὁ Σταυρός, καὶ μαζί του ὑψώνει καὶ τὸ φρόνημα τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν. Δοξάζεται ὁ Χριστός, καὶ δοξάζει μαζί Του καὶ αὐτοὺς ποὺ Τὸν δοξάζουν. Ὑψοῦται ὁ Σταυρός, καὶ συντρίβει τὴν ὑπερηφάνεια τῶν δαιμόνων. Δοξάζεται ὁ Χριστός, καὶ ἐντροπιάζει τὸν ἀρχέκακον διάβολον.

Ὑψοῦται ὁ Σταυρός, καὶ ἀνορθώνει ἐκείνους ποὺ καταπίπτουν. Δοξάζεται ὁ Χριστός, καὶ διαλύει τὴν ἐντροπὴν ἐκείνων ποὺ ἔπεσαν εἰς τὴν ἁμαρτίαν. Ὑψοῦται ὁ Σταυρός, καὶ γκρεμίζονται τὰ εἴδωλα. Δοξάζεται ὁ Χριστός, καὶ τραυματίζεται ὁ διάβολος. Ὑψοῦται ὁ Σταυρός, ὄχι μόνον διότι ὑψώθη ὁ Χριστὸς ἐπάνω εἰς αὐτόν, ἀλλὰ διατὶ μὲ τὴν φανέρωσίν του, ἤλεγξε τὴν μωρία καὶ τὴν ὑπερηφάνειαν τῶν Ἰουδαίων. Ἀπὸ ποῦ ἐφανερώθη; Ἀπὸ τὰ ἔγκατα τῆς γής. Πότε ἐφανερώθη; Εἰς τὴν ἐποχὴν τῶν Βασιλέων ποὺ ἐπίστευσαν εἰς τὸν Χριστόν· ὄχι ὅπως μερικοὶ ἔπλασαν τάχα μὲ τὴν φαντασία τους, ἐξαπατώντας τους πολλοὺς μὲ πιθανολογίας, ἀλλὰ μὲ μίαν θείαν καὶ ἁπλὴν δύναμιν, μὲ μίαν ὄντως ἐπινόησιν σταθερᾶς πίστεως· διότι ἐπρόκειτο διὰ Θεϊκὸν Κειμήλιον.

Μετὰ δηλαδὴ τὸν σταυρικὸν θάνατον, ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου ἀνέστη τριήμερος· οἱ Ἰουδαῖοι λοιπὸν γεμάτοι φθόνον, καὶ φοβούμενοι μήπως κάτι τί ἀπὸ τὸ σεπτὸν καὶ μακάριον Πάθος διασωθῇ, καὶ γίνῃ διὰ μὲν τοὺς Ἰουδαίους ἔλεγχος καὶ τιμωρία, διὰ δὲ τοὺς πιστεύοντας εἰς τὸν Χριστὸν φυλακτήριον, ἔθαψαν μέσα εἰς τὴν γῆν τὸν θησαυρόν· ἐννοῶ τὸν σταυρὸν καὶ ὅλα τὰ σχετικὰ μὲ αὐτόν: τοὺς Ἥλους, λέγω, τὴν Λόγχην, καὶ τὸν τίτλον τὸν ὁποῖον ὁ Πιλάτος ἔγραψε καὶ ἐτοποθέτησε εἰς τὸν Σταυρόν. Ἔπειτα ὅταν ὁ Θεὸς ἀνέθεσε τὴν βασιλείαν καὶ ὅλην τὴν Ρωμαϊκὴν διοίκησιν εἰς τοὺς Χριστιανούς, εὐδόκησε τότε νὰ μᾶς εὐεργετήσῃ μέσῳ μιᾶς Βασιλίδος εὐσεβοῦς γυναικός, ποὺ εἶχε πράγματι βασιλικὸν φρόνημα, ὅταν ὁ υἱός της ἦτο Βασιλεὺς τῶν Χριστιανῶν.

Ἡ Βασιλομήτωρ αὐτὴ μὲ θείαν σοφίαν, ἄλλοτε μὲ βασιλικὴ σοβαρότητα, ἄλλοτε μὲ κολακεῖες, εἰς ὅλα ὅμως μὲ βασιλικὴ συμπεριφορά, κατώρθωσε νὰ κάμψῃ τὴν σκληρὰν καρδίαν τῶν Ἰουδαίων. Ἔτσι μὲ αὐτὴν τὴν ἀναζήτησιν καὶ σχεδὸν χωρὶς κόπο, ἐφανερώθη ὁ κοινὸς αὐτὸς θησαυρός, ποὺ γρήγορα ὁ Θεὸς ὡς δῶρον ἔδωσε πρὸς τὴν Ἁγίαν αὐτὴν γυναίκα. Αὐτόν, λέγω, τὸν Τίμιον τοῦ Κυρίου Σταυρόν, ὁ ὁποῖος σήμερα ὑψοῦται εἰς ὅλον τὸν κόσμον, μαζὶ μὲ ὅλα ἐκεῖνα ποὺ συνετέλεσαν εἰς τὴν οἰκονομίαν τοῦ μακαρίου καὶ σωτηρίου διὰ τὸν κόσμον θείου Πάθους.

Αὐτὸ λοιπὸν ἑορτάζομε σήμερα· διὰ τοῦτο πανηγυρίζομεν· γιὰ τὸ ὅτι ἐφανερώθη σήμερα τὸ ἅγιον ἐκεῖνο Ξύλον ποὺ ἀπὸ παλαιὰ ἐκρύπτετο· γιὰ τὸ ὅτι ὁ κρυμμένος θησαυρός, ἔλαμψεν ὡσὰν ἄλλος χρυσὸς μέσα ἀπὸ τὰ σπλάγχνα τῆς γῆς· γιὰ τὸ ὅτι ἀπεκαλύφθη τὸ μέχρι τώρα θαμμένο ἐπίσημο λάβαρον τῆς Χριστιανωσύνης· γιὰ τὸ ὅτι ἡ ἀλαζονεία καὶ ἡ ἔπαρσις τῶν δαιμόνων ἠρέμησε, μὲ τὴν φανέρωσιν τοῦ Σταυροῦ· γιὰ τὸ ὅτι αὐτὸ ποὺ ἀπὸ τὴν φύσι του εἶναι ξίφος κατὰ τῶν ἐχθρῶν, ἐφανερώθη μέσα ἀπὸ τὴν γῆν· γιὰ τὸ ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔλαβε πάλι τὸν στολισμόν της· γιὰ τὸ ὅτι τὴν «δραχμὴν» ποὺ ἔχασε, τὴν εὑρῆκαν οἱ Βασιλεῖς.

Αὐτὸς εἶναι ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, τὸ Δεσποτικὸν «σημεῖον», τὸ σωτήριον ὅπλον, ἡ βασιλικὴ δύναμις, τὸ τρόπαιον τῆς νίκης, τὸ σημεῖον διαχωρισμοῦ ἀλλὰ καὶ τῆς ἑνώσεως τῶν Οὐρανίων καὶ τῶν ἐπιγείων, ἡ νομοθεσία τῶν πιστῶν, ἡ κορυφὴ καὶ ὁ ἐπίλογος τῶν Ἀποστόλων, τὸ τηλεσκόπιο τῶν Προφητῶν, τὸ στεφάνι τῶν Μαρτύρων, ὁ ἀρραβὼν τῶν προσκυνούντων τὸν Χριστόν. Διότι ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ὁ Χριστὸς προσκυνεῖται· ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἐγνωρίσθη καὶ ἐπιστεύθη· ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ἡ Ἰουδαϊκὴ θρησκεία κατηργήθη, ἡ εἰδωλολατρία ἔσβησε, ἡ Χριστιανικὴ Πίστις καὶ ζωὴ ἀνέτειλε καὶ ἐπεκράτησε· ὁ ἀέρας ἡγιάσθη, ἠλευθερώθημεν ἀπὸ τὰς εἰδωλολατρικὰς θυσίας, ἐγεύθημεν τὴν ἀναίμακτον λατρείαν. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ἔχομε ἁπαλλαγὴν ἀπὸ τὰς δαιμονικὰς ἀναθυμιάσεις· ἀντιθέτως, μποροῦμε νὰ μετέχωμε πλέον τῆς Πνευματικῆς εὐωδίας τοῦ «κενωθέντος Μύρου». Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, αἱ γεννήσεις καὶ καταγωγαὶ τῶν ψευδοθεῶν τῆς Μυθολογίας ἐξηφανίσθησαν. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ἐγνωρίσαμε τὸ μυστήριο τῆς θείας Πίστεώς μας· ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ἐμάθαμε ὅτι, ἡ ὑπεράρχιος ἀρχή, δηλαδὴ ὁ Θεὸς Λόγος, προῆλθε ἐκ τῆς προανάρχου ἀρχῆς, δηλαδὴ τὸν Θεὸ Πατέρα, ἀχρόνως καὶ θεοπρεπῶς.

Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ἔχομε διδαχθῆ τὴν πίστιν εἰς Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, καὶ ἁπαλλαχθήκαμε ἀπὸ τὴν καταστρεπτικὴ φθορὰ τῆς εἰδωλολατρικῆς ματαιολογίας καὶ φλυαρίας. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ἀπερρίψαμε τὶς σκιὲς τῶν τυπικῶν συμβόλων, καὶ κατεφωτίσθημεν μὲ τὸ φῶς τῆς ἀληθείας διὰ τῆς θείας Χάριτος. Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, ὁ θάνατος ἔχει καταφρονηθῆ, οἱ δαίμονες ἔχουν σαστίσει, τὰ εἴδωλα συνετρίβησαν, αἱ θυσίαι τῶν ζώων ἔχουν ἐκλείψει, τὰ εἰδωλεῖα ἔχουν καταστραφῆ. Παντοῦ ὑπάρχουν Ἐκκλησίαι, ἱερὰ θυσιαστήρια, ψαλμωδίες, ἀγρυπνίες, θεολογικὲς διδασκαλίες, Βαπτίσματα, συμφιλιώσεις τῶν πιστῶν, θεία μελέτη καὶ γνῶσις τῶν Ἁγίων Γραφῶν, περιφρόνησις τῶν γηΐνων, κτῆσις τῶν Οὐρανίων, ἕνωσις μὲ τὸν Θεόν. Καὶ διατὶ νὰ λέγω πολλά; Ἀπὸ τότε ποὺ ἔχομε τὸν Σταυρόν, οἱ ἄνθρωποι συμπολιτεύονται μὲ τοὺς Ἀγγέλους, καὶ αὐτὸς ὁ Οὐρανὸς εἶναι πλέον προσιτὸς διὰ τοὺς ἐπιγείους· ὁ δὲ Θεός, διὰ τῆς θείας Χάριτος καὶ ἐνεργείας Του, γίνεται πλέον μεθεκτὸς ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους.

Ἀλλ᾽ ὦ Τίμιε Σταυρέ, τὸ πολυδοξασμένο καύχημα τοῦ Κυρίου καὶ ἡμῶν! Ὦ Ξύλον ἔνδοξον, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Χριστὸς ἐτεντώθη! Φυτὸν ποὺ ἐξασφαλίζει τὴν ἀθανασίαν, ἐκ τοῦ ὁποίου ὁ Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς βότρυς, ἀνέβλυσε γιὰ μᾶς ποτὸν ποὺ δίδει ἀληθινὴ ζωή. Ὦ Σταυρέ, διὰ τοῦ ὁποίου ἐσχίσθη τὸ χειρόγραφον τῆς ἁμαρτίας, καὶ ἔτσι ἔγινε αἰτία νὰ γραφῇ τὸ συμβόλαιον τῆς ἐλευθερίας. Ὦ Σταυρέ, θησαυρὲ ἀπείρων ἀγαθῶν! Πρόξενε τοῦ Παραδείσου, κάτοχε τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, σὺ ποὺ ἐλευθερώνεις ἀπὸ τὰ ἁμαρτήματα καὶ δίδεις τὰ κατορθώματα. Σὲ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν Σταύρωσίν Του ἀνέδειξε Ξύλον ἀθανασίας. Σὲ ὁ Χριστός, μὲ τὸ νὰ προσηλωθῇ ἐπάνω σου, ἐτοποθέτησε σὰν ἄλλη σκάλα ποὺ ὁδηγεῖς πρὸς τοὺς οὐρανούς. Σὲ ὁ Χριστός, μὲ τὸ νὰ κρεμασθῇ ἐπάνω σου, ἀνέδειξε πρόξενον εὐλογίας. Σὲ ὁ Χριστός, μὲ τὸ τάνυσμά Του, κατέστησε ἱκανὸν νὰ ἐλευθερώνῃς ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας, αὐτοὺς ποὺ εἶναι δέσμιοι εἰς αὐτήν.

Μὲ τὸ νὰ ὑψωθῇ ὁ Χριστὸς μὲ τὴν θέλησίν Του ἐπάνω στὸ ἰκρίωμά σου, ὕψωσε μαζί Του τὸν κόσμον. Μὲ τὸ νὰ ὑψωθῆ σὲ σένα ὁ Χριστὸς γιὰ χάρι δική μας, ἀχρήστευσε τὸν ὑψωθέντα χάλκινον ὄφιν. Δὲν ὑπάρχει πλέον εἰς τὸν δρόμον φίδι ποὺ νὰ δαγκώνῃ καὶ νὰ κεντᾷ τὴν πτέρναν. Δὲν ὑπάρχει πλέον ὁ «χαλκοῦς ὄφις», ὁ ὁποῖος, ὅταν ἐβλέπετο ἐθεράπευσε τὰ δαγκάματα τῶν φιδιῶν. Δὲν ὑπάρχει πλέον τό: «Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου». Πῶς, καὶ μὲ ποῖον τρόπον; Μὲ τὸ νὰ μεταβάλῃ τὴν κατάραν εἰς εὐλογίαν ὁ εὐλογημένος Ἰησοῦς, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Δὲν εἶναι πλέον κατηραμένος ὁ σταυρός, ἐπειδὴ ἡ κατάρα ἐκαρφώθη ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν· αὐτὴν τὴν κατάραν ὁ Χριστὸς τὴν ἀπεμάκρυνε, ἀντ᾽ αὐτῆς δέ εἰσήγαγε τὴν εὐλογίαν.

Τοῦτος ὁ Σταυρὸς τοῦ Κυρίου, μᾶς ἔφερε ὅλα τὰ καλά. Τοῦτος ὁ Σταυρὸς τοῦ Δεσπότου, ἔχει πολλὰ ὀνόματα. Ὁ Σταυρὸς ὀνομάζεται: ῥάβδος εὐθύτητος, βασιλείας, δυνάμεως καὶ κληρονομίας: «Ὁ Θρόνος Σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰώνα τοῦ αἰῶνος, ῥάβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς Βασιλείας Σου»· «Ἐλυτρώσω ῥάβδον κληρονομίας Σου»· «Ῥάβδον δυνάμεως ἑξαποστελεῖ Σοι Κύριος ἐκ Σιών». Ὀνομάζεται ἐπίσης βακτηρία: «Ἡ ῥάβδος Σου καὶ ἡ βακτηρία Σου, αὗται με παρεκάλεσαν». Ὀνομάζεται καὶ Ξύλον ζωῆς: «Ξύλον ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτοῦ, καὶ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ᾽ αὐτὸν ὡς ἐπὶ Κύριον ἀσφαλής». Εἶναι «Ξύλον πεφυτευμένον», καθὼς ἀναφέρει κάπου ὁ Δαυΐδ, «παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων»· ποίων ὑδάτων; τῶν θεοπνεύστων Γραφῶν.

Ὀνομάζεται καὶ ὑποπόδιον: «Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, καὶ προσκυνεῖτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν Αὐτοῦ, ὅτι Ἅγιός ἐστι». Ὀνομάζεται καὶ τόπος: «Εἰσελευσόμεθα εἰς τὰ σκηνώματα Αὐτοῦ, προσκυνήσωμεν εἰς τὸν τόπον, οὗ ἔστησαν οἱ πόδες Αὐτοῦ»· «οὐ δώσω ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου καὶ τοῖς βλεφάροις μου νυσταγμὸν καὶ ἀνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις μου, ἕως οὗ εὕρω τόπον τῷ Κυρίω, σκήνωμα τῷ Θεῷ Ἰακώβ».

Τοῦτον τὸν Σταυρὸν ὑποδηλοῦσε καὶ συμβολικῶς προεμήνυε ὁ Πατριάρχης Ἰακώβ, τοποθετώντας τὰ χέρια τοῦ ἐναλλὰξ καὶ σταυροειδῶς ἐπάνω εἰς τὰ ἐγγόνια του πρὸς εὐλογίαν. Αὐτὸν τὸν Σταυρὸν πάλιν προτυπῶν ὁ ἴδιος, προσεκύνησεν εἰς τὸ ἄκρον τῆς ράβδου τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἰωσήφ. Προτύπωσις ἐπίσης τοῦ Σταυροῦ ἦτο ἡ ῥάβδος τοῦ ἰδίου Πατριάρχου Ἰακώβ, ὅταν ἐπέρασε τὸν ποταμὸν Ἰορδάνην· διότι λέγει: «Ἐν τῇ ῥάβδῳ μου ταύτῃ διέβην τὸν Ἰορδάνην». Καὶ λίγο πιὸ πρὶν ἐφανερώνετο εἰς τὸν Ἀβραὰμ τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, προτυπούμενον ἀνάμεσα εἰς τὰ κέρατα τοῦ κριοῦ, ὅταν προσέφερε τὴν τυπικὴν θυσίαν τοῦ προβάτου, ἡ ὁποία ἦτο μία μυστικὴ προτύπωσις τοῦ Σταυρωθέντος Χριστοῦ.

Σταυροῦ προτύπωσις ἦτο καὶ ὁ Ἰσαάκ, ὁ ὁποῖος ἐφορτώθη τὰ ξύλα τῆς θυσίας, καὶ ἀκολουθοῦσε δρομαίως τὸν πατέρα του, ὁ ὁποῖος βιαζόταν νὰ κάμῃ τὴν θυσίαν. Σταυροῦ δύναμιν εἶχε ἐπίσης, ἡ ράβδος τοῦ Μωϋσέως, ἡ ὁποία μετεβλήθη εἰς μεγάλον ὄφιν καὶ μετεμόρφωσε τὰς ράβδους τῶν Αἰγυπτίων· καὶ ἄλλας ἀπὸ αὐτὰς κατέπινε, ἄλλοτε πάλιν μετέβαλλε τὸ νερὸ τοῦ ποταμοῦ σὲ αἷμα, διὰ νὰ μὴ μποροῦν νὰ πίνουν νερό. Καὶ ἄλλοτε μέν, ἔβγαζε ἀπὸ τὰ νερὰ βατράχους, ἄλλοτε δέ, ἔρριπτε ἀκρίδας, σκνίπας καὶ σκότος βαθύ, καὶ ὄλας τὰς ἄλλας ἐκείνας τιμωρίας τῶν Αἰγυπτίων. Σταυροῦ προτύπωσις ἦτο καὶ ἡ ἴδια αὐτὴ ῥάβδος τοῦ Μωϋσέως, ὅταν ἐσχίζετο ἡ Ἐρυθρὰ θάλασσα εἰς δύο μέρη καὶ ἐδημιουργοῦντο τὰ ὑδάτινα ἐκεῖνα τείχη διὰ νὰ περάςῃ αὐτὸς μαζὶ μὲ τὸν λαόν.

Σταυροῦ προτύπωσις ἐπίσης ἦσαν ὁ «στύλος τοῦ πυρὸς» καὶ ὁ «στύλος τῆς νεφέλης» διὰ τῶν ὁποίων ὡδηγοῦσε ὁ Θεὸς τοὺς περιπλανωμένους Ἰουδαίους, ὅταν ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον. Σταυροῦ προτύπωσιν ἔκαμε καὶ αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Μωϋσῆς, ἐπάνω εἰς τὸ ὅρος ἔχοντας ὑψωμένα τὰ χέρια, ὅταν ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ ἐπολέμει τοὺς ἀλλοφύλους Ἀμαληκίτας· καὶ ὁ μὲν Μωϋσῆς ἐστηρίζετο ὑπὸ τοῦ Ἀαρὼν καὶ τοῦ Ὤρ, οἱ δὲ Ἰησραηλίται νικοῦσαν. Σταυροῦ προτύπωσις ἦτο καὶ ἡ ῥάβδος ποὺ ἐκτύπησε τὴν πέτραν εἰς τὴν ἔρημον καὶ ἀνέδειξε τὴν ξηρὰ γῆν γεμάτην ἀπὸ τρεχούμενο νερό.

Ἀλλὰ καὶ ἡ ῥάβδος ποὺ ἐβλάστησε τὰ καρύδια τί ἐδήλωνε; Δὲν προεικόνιζε φανερὰ τὸν Σταυρόν; Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἠσαΐας ὁ ὁποῖος ἐπριονίσθη μὲ ξύλινο πριόνι, δὲν προετύπωνε τὸν Σταυρόν; Ἀφήνω νὰ λέγω ὅτι καὶ τοῦ Ἀγγὲ ἡ σταύρωσις καὶ τοῦ Σισάρα ἡ ἐν πασσάλῳ καθήλωσις, προετύπουν φανερὰ τὸν Σταυρόν. Ἀλλὰ καὶ ἡ μηλωτὴ τοῦ Προφήτου Ἠλία, μπορῶ νὰ εἰπῶ, προετύπωνε τὴν δύναμιν τοῦ Σταυροῦ, ὅταν ἔσχισε εἰς δύο τὰ νερὰ τοῦ Ἰορδάνου ὁ Προφήτης, καὶ πέρασε ὡς διὰ ξηρᾶς. Τί νὰ εἴπωμε δέ, καὶ διὰ τὸ θαῦμα τοῦ Προφήτου Ἐλισσαίου, ὅταν ἔρριψε τὸ ξύλο τῆς ἀξίνης μέσα εἰς τὸ νερό, καὶ ἀνείλκυσε τὸν σιδερένιο πέλεκυ, ὁ ὁποῖος, ἂν καὶ ἦτο βαρύς, ἔγινε ἐλαφρός;

Πράγματι λοιπὸν ὁ Σταυρὸς εἶναι κάτι πολὺ μεγάλο, καὶ σὲ πολλὰ μέρη τῆς Ἁγίας Γραφῆς μαρτυρεῖται ἢ προτυποῦται, καὶ πολλὰ θαύματα γίνονται καθημερινῶς μὲ τὴν δύναμίν του. Πρέπει νὰ προσκυνοῦμε λοιπὸν τὸν Σταυρόν, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐγνωρίσαμε τὸν Κύριον. Πρέπει νὰ προσκυνῆται ὁ Σταυρός, διότι δι᾽ αὐτοῦ δοξάζομε τὸν Χριστόν. Προσκυνοῦμε τὸν Σταυρόν, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐλάβαμε τὴν εὐλογίαν, καὶ ἐλευθερωθήκαμε ἀπὸ τὴν κατάρα. Προσκυνοῦμε τὸν Σταυρόν, διότι δι᾽ αὐτοῦ ἐξεμέσαμε τὴν πικρὰ γεῦσι τοῦ «ξύλου τῆς παρακοῆς», καὶ ἐγεύθημεν τὴν γλυκύτητα τῆς σωτηρίας.

Εὐλογημένο αὐτὸ τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου εὐλογήθηκαν ὅλα τὰ ἔθνη. Εἶναι εὐλογημένο αὐτὸ τὸ Ξύλον, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Θεὸς Λόγος σωματικῶς ἐσταυρώθη! Ποιό πρᾶγμα θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι πιὸ θαυμαστὸ καὶ παράδοξον; Νὰ βλέπῃς δηλαδὴ ἕνα Θεὸν νὰ σταυρώνεται, καὶ μάλιστα μαζὶ μὲ ληστάς; Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλο, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Ληστὴς μπῆκε εἰς τὸν Παράδεισον, καὶ ἡ γεῦσις τοῦ Ξύλου αὐτοῦ, ἀπεμάκρυνε τὴν πικρὰν γεῦσιν (τῆς παρακοῆς καὶ τῆς ἁμαρτίας)· ποιό πράγμα θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι πιὸ θαυμαστὸ ἀπὸ αὐτό; Διότι τὸν Παράδεισον τὸν ὁποῖον ἔκλεισε ὁ Ἀδὰμ μὲ τὴν πτῶσίν του, τοῦτον ἄνοιξε ὁ Ληστὴς μὲ τὴν μετάνοιάν του. Καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ ἐξωρίσθη ἐκεῖνος, ἐκεῖ ἐνεγράφη μόνιμος κάτοικος ἐτοῦτος. Πολὺ καλή, ἐπιτυχημένη καὶ θαυμασία ἐναλλαγή! Ἐξῆλθε ὁ ἕνας κλέπτης καὶ εἰσῆλθε ὁ ἄλλος κλέπτης· ὁ πρῶτος, ἐπειδὴ ἔκαμε παράβασιν· ὁ δεύτερος, ἐπειδὴ μετενόησε. Ὁ ἕνας, ἐπειδὴ ὑπετάγη εἰς τὸν διάβολον· ὁ ἄλλος, ἐπειδὴ ἐσταυρώθη μαζὶ μὲ τὸν Κτίστην.

Εὐλογημένο εἶναι τὸ Ξύλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον κατεσκευάσθη ἡ νοητὴ κιβωτὸς τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἡ ὁποία ἔχει τὴν δύναμιν νὰ διασώζῃ τὸν κόσμον ἀπὸ τὸν κατακλυσμὸν τῆς ἁμαρτίας. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἔφαγε ὁ Ληστής, καὶ ἠξιώθη τοῦ Παραδείσου τῆς τρυφῆς. Εὐλογημένο εἶναι τὸ Ξύλον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἐπειδὴ δὲν ἔφαγε προηγουμένως ὁ Ἀδάμ, ἀντήλλαξε τὴν ζωὴν μὲ τὸν θάνατον, προσκολληθεὶς πρὸς τὸ «ξύλον τῆς γνώσεως» μὲ τὴν αὐθάδη ἐκείνην γεῦσιν. Ἔπειτα, ἀφοῦ ἔφαγε, ἀντελήφθη τὸν πλοῦτον του καὶ εὗρε τὴν ἀποκατάστασίν του. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου οἱ βασιλεῖς νικοῦν τοὺς ἐχθρούς, καὶ οἱ στρατηγοὶ προσφέρουν τὰ λάφυρα ποὺ κέρδισαν, καὶ πλήθη στρατιωτῶν συλλαμβάνουν τοὺς βαρβάρους αἰχμαλώτους. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου καταστρέφονται τὰ τόξα, καὶ οἱ ἀσπίδες γίνονται παρανάλωμα τῆς φωτιᾶς. Εἶναι εὐλογημένο τὸ Ξύλον, διὰ τοῦ ὁποίου οἱ ὑπερήφανοι ἐχθροὶ λυγίζουν, ὑποκύπτουν καὶ ὑποχωροῦν· τρέπονται εἰς φυγὴν οἱ βάρβαροι καὶ φεύγουν οἱ Σκύθαι πανικόβλητοι «μηδενὸς διώκοντος».

Λοιπόν, ὑψώσατε σήμερα μαζί μου τὴν φωνήν, καὶ ἂς ἀπευθύνωμε μαζὶ μὲ τὴν Ἁγία Γραφή, τὰ λόγια της, πρὸς τὸν Θησαυρὸν τοῦ Σταυροῦ. Καὶ Θησαυρὸν τοῦ Σταυροῦ, ὀνομάζω τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν Χριστόν, πρὸς τὸν Ὁποῖον πρέπει νὰ ἀπευθύνωμε τὰ λόγιά μας λέγοντες: «Πάντα τὰ ἔθνη, ὅσα ἐποίησας, ἥξουσι καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιόν Σου, Κύριε, καὶ δοξάσουσι τὸ Ὄνομά Σου, ὅτι μέγας εἶ Σὺ καὶ ποιῶν θαυμάσια, Σὺ εἶ Θεὸς μόνος». Εἰς Αὐτὸν ἀνήκει ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· Ἀμήν. 

Λόγος Α´ εἰς τὴν Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ
[PG 97, 1017-36]
Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Τίμιος καὶ Ζωοποιὸς Σταυρός»,
ἤτοι 4 ὁμιλίαι Ἁγίων Πατέρων εἰς τὸν Τίμιον Σταυρόν,
ἔκδ. Ι. Μονῆς Σταυρονικήτα,
Ἅγιον Ὄρος 1996, σελ. 19-45