Να γιατί ονομάστηκε ο κυκλώνας Ζορμπάς εν αναμονή του δημοψηφίσματος στα Σκόπια. Ο τάφος του βρίσκεται εκεί και τον επισκέφτηκε ο Μίκης.

Απρίλιος 1997 – Ο Μίκης Θεοδωράκης αφήνει λουλούδια στον τάφο του Γιώργου Ζορμπά στο νεκροταφείο Μπούτελ των Σκοπίων. Φώτο http://mesogios.gr/ 

Λίγες ώρες πριν το δημοψήφισμα στα Σκόπια και αποκαλύπτονται πολλά έτσι δηλ. για να γνωρίζουμε πως μας πάνε.

Γράφει ο Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας

Υπήρξε μια και μοναδική στιγμή στον πρόσφατο ιστορικό χρόνο που με έναν μαγικό τρόπο συναντήθηκαν η Κρήτη, ο Μίκης Θεοδωράκης και τα Σκόπια

Είμαστε στον Απρίλιο του 1997, πρωθυπουργός στην Ελλάδα είναι ο Κώστας Σημίτης και πρόεδρος στα Σκόπια ο Κίρο Γκλιγκόροφ. Δύο χρόνια πριν είχε υπογραφεί η ενδιάμεση συμφωνία που ισχύει μέχρι σήμερα και έδωσε (έστω και ως προσωρινή) τη σύνθετη ονομασία «ΠΓΔΜ» στη διπλανή χώρα. (Ναι το «Μ» σημαίνει Μακεδονία, μη λέμε τα ίδια…). 

Ο Μίκης ασφαλώς δεν υποστέλλει τη σημαία του «Μακεδονικού» ωστόσο προχωρά, με τις ευλογίες της τότε κυβέρνησης, σε μια κίνηση με πολλούς συμβολισμούς και με πολλή προσοχή στις διατυπώσεις του. Ένα μήνα πριν, η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ αποκαλύπτει πως στο νεκροταφείο «Μπούτελ» των Σκοπίων βρίσκεται θαμμένος ο θρυλικός ήρωας του Καζαντζάκη Γιώργος Ζορμπάς (που ήταν Γιώργος και όχι Αλέξης όπως τον βάφτισε λογοτεχνική αδεία ο Καζαντζάκης). 

Η έκπληξη ήταν για όλους μεγάλη, ειδικά στην περίοδο που αποκαλύφθηκε. Ο ίδιος ο Καζαντζάκης έγραφε για τα τελευταία χρόνια του Ζορμπά. «Αυτός πήγε κατά Βορρά και καταστάλαξε στη Σερβία, σ’ ένα βουνό δίπλα στα Σκόπια, όπου ξεπάτωσε, λέει, πλούσια φλέβα λευκόλιθο, τύλιξε μερικούς παραλήδες, αγόρασε σύνεργα, στρατολόγησε εργάτες κι άρχισε πάλι να ανοίγει μέσα στη γης γαλαρίες. Τίναξε βράχους, έφτιαξε δρόμους, έφερε νερό, έχτισε σπίτι, παντρεύτηκε, γέρος κοτσανάτος, μια όμορφη γλεντοχήρα, τη Λιούμπα και έκανε παιδί μαζί της». 

Οι δημοσιογράφοι του ΕΘΝΟΥΣ Χρίστος Τελίδης, Μαρία Ριτζαλέου και Εύρης Τσούμης βρήκαν στα Σκόπια τον οικογενειακό τάφο της οικογένειας Γιάντα από τη Σερβία. Εκεί αναπαύονταν η Κατίνα Γιάντα (1906-1969) και ο άντρας της Γιοβάν Γιάντα, με τα ονόματά τους γραμμένα στα σλαβικά. Στα λατινικά τελευταίο υπήρχε το όνομα του Γιώργου Ζορμπά με ημερομηνία γέννησης το 1869 και θανάτου το 1943. (Η τελευταία ήταν λάθος, αφού ο Ζορμπάς πέθανε το 1941). Ο Ζορμπάς είχε ταφεί αρχικά στα παλιά νεκροταφεία νότια της πόλης των Σκοπίων και αργότερα τα δύο εγγόνια του που ζούσαν στο Βελιγράδι μετέφεραν τα οστά του και τα τοποθέτησαν στον οικογενειακό τάφο των γονιών τους.

Ο Μίκης τον επόμενο μήνα οργανώνει την παρουσίαση του έργου του «Ζορμπάς ο Έλληνας» στην αίθουσα της όπερας του Λαϊκού Θεάτρου σε χορογραφία Λόρκα Μασίνε. Παρών στη συναυλία και ο ίδιος ο Κίρο Γκλιγκόροφ, με εμφανή τα σημάδια από την απόπειρα δολοφονίας του, η οποία είχε πραγματοποιηθεί αμέσως μετά την υπογραφή της ενδιάμεσης συμφωνίας και ακόμα μένει ανεξιχνίαστη. Πιθανότεροι υπαίτιοι οι ακραίοι εθνικιστές των Σκοπίων που θεώρησαν προδοτική τη συμφωνία με την Ελλάδα ενώ για άλλους υπεύθυνες ήταν οι σερβικές μυστικές υπηρεσίες του ομόθρησκού μας Μιλόσεβιτς που διαφωνούσε με τη συμφωνία και ήθελε να έχει υποχείριό του το κρατίδιο καλλιεργώντας τον «Μακεδονισμό».

Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν ο Μίκης ταξιδεύει στα Σκόπια. Την ίδια περίοδο αρθρογραφεί για το Μακεδονικό στη Le Monde. Και στις διατυπώσεις του είναι πολύ προσεκτικός: «Το πρόβλημα θα υπάρξει αν τα Σκόπια επιδιώξουν αποκλειστικότητα του ονόματος Μακεδονία και άλλα εδάφη με το ίδιο όνομα, όπως η ελληνική Μακεδονία, θεωρηθούν εδάφη υπό κατοχή». Η φράση αυτή μεταφέρεται αυτούσια και στο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ όπου μιλά και ο ίδιος ο Μίκης πάντα στο ίδιο πνεύμα (ακούστε τη στο 12ο λεπτό στο βίντεο που ακολουθεί).

Η συναυλία στα Σκόπια είχε τεράστια επιτυχία. Σε όλη τη διαδρομή του ο Μίκης έχει στο κατόπι του το συνεργείο της ΕΡΤ, η οποία εκτός από το ότι μεταδίδει απευθείας τη συναυλία στην Ελλάδα, γυρίζει και το ντοκιμαντέρ που ακολουθεί. Βεβαίως η χώρα στο ντοκιμαντέρ αναφέρεται συνεχώς ως «Σκόπια» και όχι ως ΠΓΔΜ όπως είχε ήδη ονομαστεί αλλά σκεφτείτε και την εποχή που γυρίζεται… 

Ο Μίκης έλεγε στους Σκοπιανούς από τότε 

[…] εμείς έχουμε δίκιο όταν με βάση αυτό το όνομα, στέλνετε χάρτες της Μακεδονίας του Αιγαίου που φτάνουν ώς τον Όλυμπο, διατείνεσθε ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε κατακτητές της ίδιας μας της συμπρωτεύουσας, της ελληνικής Θεσσαλονίκης κ.λπ. κ.λπ. αμφισβητώντας έτσι την ίδια την ακεραιότητα της χώρας μας. Πώς λοιπόν ζητάτε από μένα να είμαι… «κοσμοπολίτης» όταν με όλα αυτά τα μυθεύματα κάποιοι επιδιώκουν να ακρωτηριάσουν την πατρίδα μου;» http://mesogios.gr/ 

ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΕΣ- ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ, ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ δικά σας 

ΣΤΩΜΕΝ καλώς 

Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας