Πλησιάζει η καταιγίδα των καταιγίδων

Γράφει ο Βασίλης Βιλιάρδος

Θεωρείται βέβαιο πως εάν οι Η.Π.Α. συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια τους και το δολάριο παραμείνει ισχυρό, τότε οι αναπτυσσόμενες χώρες θα αντιμετωπίσουν μεγάλα προβλήματα – με αποτέλεσμα να πυροδοτήσουν κρίσεις σε άλλα κράτη, τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν το αναμενόμενο παγκόσμιο κραχ. 

Ανάλυση

Πριν από δύο περίπου εβδομάδες η Αργεντινή κατέφυγε ξανά στο ΔΝΤ, αδυνατώντας να σταματήσει την κατάρρευση του νομίσματος της (ανάλυση) – με αποτέλεσμα να παραλύσουν οι Πολίτες της, αφού αναβίωσε ο εφιάλτης του παρελθόντος. Σε μία ανάλογα μεγάλη νομισματική περιπέτεια έχει βυθιστεί και η Τουρκία, η οικονομική κατάσταση της οποίας είναι κατά πολύ χειρότερη από αυτήν της Αργεντινής – κυρίως λόγω του θηριώδους εξωτερικού χρέους και των ελλειμμάτων του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της που διπλασιάστηκαν στα 16 δις $ το πρώτο τρίμηνο του 2018, σε σχέση με το αντίστοιχο του 2017.

Ακολουθεί τώρα η Βραζιλία οι Πολίτες της οποίας πριν από κάποιο χρονικό διάστημα, βλέποντας το εισόδημα τους να μειώνεται και τις θέσεις εργασίας τους να εξαφανίζονται, αποδέχθηκαν την αυστηρή πολιτική λιτότητας που επέβαλε η νέα κυβέρνηση τους, χωρίς καμία διαμαρτυρία – μετά την πραξικοπηματική ανατροπή της προηγούμενης. Ήδη πάντως από το 2015 είχαμε αναρωτηθεί εάν η χώρα θα κατέληγε ξανά στο ΔΝΤ (άρθρο) – μεταξύ άλλων επειδή το Ταμείο θυμίζει τον υδραυλικό που επιδιορθώνει μία βρύση με έναν τέτοιο τρόπο, ώστε να χρειαστεί ξανά να τον καλέσει ο ιδιοκτήτης μετά από κάποιο χρονικό διάστημα (οπότε να εισπράξει ακόμη περισσότερα, για την ίδια βλάβη).

Ειδικότερα, εκατοντάδες χιλιάδες φορτηγατζήδες, μετά από την αύξηση των τιμών των καυσίμων κατά 50% μέσα σε ένα χρόνο, παρέλυσαν μεγάλο μέρος της χώρας – αναγκάζοντας τόσο την κυβέρνηση, όσο και την κρατική εταιρεία πετρελαίου να προβούν σε δαπανηρές παραχωρήσεις, για να σταματήσουν την απεργία (πηγή). Πρόκειται όμως μάλλον για το ξεκίνημα μίας ευρύτερης διαμαρτυρίας, αφού οι Πολίτες της χώρας είναι κάτι περισσότερο από οργισμένοι – όχι μόνο για τις αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων αλλά, κυρίως, λόγω της απογοήτευσης τους από τις δημόσιες υπηρεσίες, καθώς επίσης εξαιτίας της πολιτικής διαφθοράς και της διαπλοκής.

Πιθανολογούμε πάντως ότι θα αρχίσουν να απομακρύνονται οι διεθνείς επενδυτές, όπως συνήθως συμβαίνει, οπότε θα ακολουθούσε μία εντονότερη πτώση του νομίσματος της Βραζιλίας – με όλα όσα δεινά κάτι τέτοιο συνεπάγεται. Σε κάθε περίπτωση, ο συνδυασμός των ανοδικών αμερικανικών επιτοκίων με το ισχυρό δολάριο, καθώς επίσης με τις υψηλές τιμές πετρελαίου στις αναπτυσσόμενες χώρες που δεν διαθέτουν ενεργειακά αποθέματα, αποτελεί ένα εξαιρετικά εκρηκτικό μείγμα – ενώ φαίνεται από παντού πως οι επενδυτές ανησυχούν, διαπιστώνοντας μεταξύ άλλων τη ραγδαία υποτίμηση των νομισμάτων αρκετών χωρών.

Σύμφωνα τώρα με το Ινστιτούτο Διεθνών Χρηματοοικονομικών (IIF), έχουν διαφύγει ήδη από τις αναπτυσσόμενες χώρες περί τα 6 δις $ μόνο από τα μέσα Απριλίου έως τις αρχές Μαΐου – ενώ δεν έχει βοηθήσει καθόλου η άνοδος των βασικών τους επιτοκίων για να εμποδίσουν τις εκροές, όπως πρόσφατα της Τουρκίας κατά 3%. Θεμελιωδώς πάντως ισχύει το ότι, η ισχύς του δολαρίου οδηγεί στην πτώση της πιστοληπτικής ικανότητας των αναπτυσσομένων χωρών – επειδή σχεδόν όλες είναι υπερχρεωμένες σε δολάρια.

Μπορεί δε η υποτίμηση των νομισμάτων τους να βοηθάει βραχυπρόθεσμα την άνοδο των εξαγωγών τους, αλλά ταυτόχρονα ακριβαίνουν οι εισαγωγές τους – οπότε μεσοπρόθεσμα εμποδίζεται ο ρυθμός ανάπτυξης, αυξάνουν τα ελλείμματα στα ισοζύγια τους, άρα τα χρέη σε ξένο συνάλλαγμα που κοστίζουν ακριβότερα κοκ. Δεν είναι πολλές βέβαια οι χώρες με ελλείμματα άνω του 3% στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους. Εν τούτοις, τα εξωτερικά χρέη των αναπτυσσομένων χωρών έχουν τετραπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια, από τα 5 τρις $ στα 19 τρις $ – ή από το 25% του ΑΕΠ τους το 2008 σε πάνω από το 50% που θεωρείται ως κίνδυνος χρεοκοπίας, ειδικά επειδή τα επιτόκια δανεισμού τους είναι υψηλά σε σχέση με τα σχεδόν μηδενικά των ανεπτυγμένων χωρών.

Συνεχίζοντας, δεν είναι όλες οι αναπτυσσόμενες οικονομίες στην ίδια κατάσταση – ενώ αξιολογούνται αφενός μεν με κριτήριο τα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους, αφετέρου με τους δείκτες αποτελεσματικότητας των κυβερνήσεων τους που δημοσιεύει η Παγκόσμια Τράπεζα. Η τελευταία αξιολογεί πόσο καλά λειτουργούν οι πολιτικές αρχές, επιτρέποντας μία αποτελεσματική οικονομική πολιτική – όπως στο παράδειγμα της Τουρκίας που θεωρείται πως ο πρόεδρος της επεμβαίνει στη νομισματική πολιτική της κεντρικής τράπεζας, επιδεινώνοντας την οικονομία της χώρας του. Στα πλαίσια αυτά, εκτός από την Τουρκία και την Αργεντινή, το Περού, η Βραζιλία, η Ινδονησία και η Ν. Αφρική φαίνονται ως οι πλέον επικίνδυνες χώρες – με τα ως άνω δύο κριτήρια (γράφημα).

Ένα επόμενο κριτήριο είναι το ύψος των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων – όπου όσο μεγαλύτερο, τόσο καλύτερα μπορούν να επεμβαίνουν στις αγορές συναλλάγματος, στηρίζοντας το νόμισμα τους. Στο γράφημα φαίνεται για πόσους μήνες μπορεί να πληρώνει τις εισαγωγές της η κάθε χώρα, με τα αποθέματα της – όπου ως κατώτερο όριο θεωρούνται οι τρεις μήνες, αν και η Αργεντινή επιβεβαιώνει πως το κριτήριο δεν είναι ασφαλές. Σε καλύτερη θέση εδώ είναι η Βραζιλία με πάνω από 25 μήνες – ακολουθούμενη από τις Ρωσία, Κίνα, Περού, Ινδία, Ταϊλάνδη, Αργεντινή, Ινδονησία, Αίγυπτο, Χιλή, Ν. Αφρική, Τουρκία, Μεξικό, Ουκρανία και Εκουαδόρ. 

Πολύ καλύτερο κριτήριο είναι το σύνολο των ελλειμμάτων και των εξωτερικών χρεών που λήγουν εντός των επομένων δώδεκα μηνών – όπως στο γράφημα, όπου προηγείται η Τουρκία, ακολουθούμενη από την Αργεντινή, την Ουκρανία, τη Βενεζουέλα, της Ν. Αφρική, τη Χιλή, την Ινδονησία, την Αίγυπτο, το Μεξικό, την Ινδία, την Κίνα, τη Βραζιλία, το Εκουαδόρ, την Ταϊλάνδη και τη Ρωσία. Ειδικά όσον αφορά την ποιότητα των θεσμών, οι πλέον επικίνδυνες είναι η Ουκρανία, η Κίνα, η Αργεντινή, η Ν. Αφρική και η Τουρκία κατά την IIF – ενώ με κριτήριο τις ανάγκες αναχρηματοδότησης τους, οι πλέον επικίνδυνες είναι η Τουρκία, η Ρωσία και η Βραζιλία, επειδή τα ομόλογα τους έχουν μέσο όρο αποπληρωμής τα 6-7 έτη, όταν σε πολλές από τις υπόλοιπες χώρες λήγουν μετά από 9-10 έτη.

Επίλογος 

Ολοκληρώνοντας, θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως εάν οι Η.Π.Α. συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια τους και το δολάριο παραμείνει ισχυρό, τότε αρκετές από τις χώρες που αναφέραμε θα αντιμετωπίσουν μεγάλα προβλήματα – με αποτέλεσμα να πυροδοτήσουν κρίσεις σε άλλα κράτη, τα οποία θα μπορούσαν με τη σειρά τους να προκαλέσουν την παγκόσμια καταιγίδα των καταιγίδων που αναμένεται το επόμενο έτος. Ως εκ τούτου όλες οι χώρες πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές – ειδικά η Ελλάδα, η οποία σχεδιάζει να βγει στις αγορές, κυριολεκτικά ξυπόλητη στα αγκάθια.  

https://analyst.gr