Ηθη και Έθιμα του Σαλέντο και της Σαλεντινής Ελλάδας
Η ιστορική διαδρομή της περιοχής της Ελλάδας του Σαλέντο ξεκινά από τα χρόνια του Ιάπυγα*, τους χρόνους του Τρωικού πολέμου και του Ιδομενέα**, των αποικιών της Μεγάλης Ελλάδος και του λαμπρού πολιτισμού τους και συνεχίζει στους χρόνους του Βυζαντίου και την νέα πολιτιστική τροφοδότηση και αναζωογόνηση.
Η Κάτω Ιταλία και η Σικελία είναι περιοχές που απετέλεσαν πεδίο εκπληκτικής αποικιακής δραστηριότητας του Αρχαίου Ελληνισμού. Οι Ιταλοί, ευτυχώς, αποκαλούν ακόμη και διαφημίζουν την Κάτω Ιταλία και την Σικελία, ως Mεγάλη Ελλάδα (Magna Grecia), και το όνομα αυτό εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον VI αιώνα π. Χ. Η επιβίωση παλαιοτέρων ή και αρχαϊκών εθίμων που διατηρήθηκαν ως τις μέρες μας, μετά από αιώνες Χριστιανισμού, επετεύχθη χάρη στην ενσωμάτωσή τους στην νέα πίστη και θρησκεία.
Στον χώρο της Απουλίας, με επίκεντρο την χώρα του Οτράντο, υπάρχει ένας ατελείωτος κατάλογος ηθών, εθίμων και τελετών που επιβιώνουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, εφόσον πέρασαν και διεσώθησαν στη Χριστιανική πίστη , για να καθιερωθούν στην λατρεία της νέας θρησκείας. Η Απουλία αναμφίβολα αποτελεί την περιοχή όπου ο Ελληνισμός είχε βαθιές τις ρίζες του και επέζησε στα ήθη και τα έθιμα, αλλά και στην γλώσσα, (με την Ελληνοσαλεντινή διάλεκτο – Griko), χάρη στην βοήθεια του Βυζαντινού Χριστιανισμού.
Κατά το 2ο ήμισυ του τρίτου αιώνα, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία γνώρισε μια περίοδο μεγαλοπρέπειας και έγιναν πιο έντονες οι σχέσεις μεταξύ του ρωμαϊκού κόσμου και της Μεγάλης Ελλάδας. Η Ρώμη, γνωρίζοντας την υπεροχή της Ελληνικής κουλτούρας , δέχθηκε την επιρροή της. Ο Λατίνος ποιητής Οράτιος πιστοποίησε την κατάσταση αυτή με την περίφημη φράση : “Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agresti Latio῾ =Ἡ κατειλημμένη Ελλάς κατέλαβε τον άγριο νικητή της και έφερε τις τέχνες στο άξεστο Λάτιο’.
Σήμερα από την Μεγάλη Ελλάδα παραμένουν μόνο δύο γλωσσικές Ελληνικές νησίδες,
- Στην Καλαβρία υπάρχουν χωριά σκαρφαλωμένα στις άγριες πλαγιές του Ασπρομόντε, όπου οι κάτοικοι μιλούν μία Ελληνική διάλεκτο , την ΕλληνοΚαλαβρέζικη. (Grecanica).
- Στην Απουλία επιμένει η Γκρέτσια Σαλεντίνα, μία ομάδα 11 χωριών, όπου οι κάτοικοι μιλούν την Ελληνο-Σαλεντινή διάλεκτο (Grico).
Το Ιταλικό Κράτος, μόλις το 1999 (Ν.482?99) αποφάσισε να αναγνωρίσει τις δύο αυτές διαλέκτους και, βάσει αυτού του νόμου, στα σχολεία της Grecia Salentina διδάσκεται η Grico, με χρηματοδότηση του Ιταλικού Κράτους.
Προσπάθεια για την σωτηρία των διαλέκτων αυτών καταβάλει στην Ελλάδα κατ εξοχήν η (σοβαρή) ιδιωτική πρωτοβουλία, (π.χ. ο ΟΔΕΓ) και οι ενέργειες των Γρήκων και των Γρεκάνων, όπως τα διαβήματα στις Αρχές Αδελφοποίησης με διάφορους Δήμους της Ελλάδος, οι εκδόσεις εντύπων και διδασκαλία στις διαλέκτους κλπ.
------------
* Στην ελληνική μυθολογία ο Ιάπυξ ή Ιάπυγας ήταν ένας ήρωας που έδωσε το όνομά του στο έθνος των Ιαπύγων. Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, ο Ιάπυξ ήταν γιος του Τρωαδίτη Λυκάονα (οπότε ήταν αδελφός του Πανδάρου) ή αδελφός του Δαύνου και του Πευκητίου. Ο Ιάπυξ περιλαμβάνεται στους Αινειάδες ως θεραπευτής. Μετά την άφιξή τους στην Ιταλία, ο Ιάπυξ ίδρυσε την Απουλία.
** Ο Ιδομενέας, ως μορφή της Ομήρου Ιλιάδος, ήταν βασιλιάς της Κρήτης, ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία των Ελλήνων κατά της Τροίας. Μετά τη λήξη του πολέμου, σύμφωνα με άλλη παράδοση, ο Ιδομενέας, αντιμετωπίζοντας φοβερή τρικυμία κατά την επιστροφή, ορκίστηκε στους Θεούς ότι θα θυσίαζε τον πρώτον άνθρωπο που θα συναντούσε, αν με το καλό έφθανε στην Κρήτη. Δυστυχώς, τον πρώτο που συνάντησε ήταν ο γιος του, που, πιστός στον όρκο του, τον θυσίασε. Ἀλλ’ επειδή στην Κρήτη έπεσε λοιμός, οι Κρήτες θεώρησαν σαν αιτία του κακού τον βασιλιά τους και τον έδιωξαν από το νησί τους. Ο Ιδομενέας αρχικά κατέφυγε στην Καλαβρία και έπειτα στην Κολοφώνα (αρχαία πόλη της Ιωνίας, χτισμένη κοντά στις ακτές της Μικράς Ασίας, ανάμεσα στην Λέβεδο και την Έφεσο), όπου και πέθανε.
----------
Ο Ταραντισμός
Ο Ταραντισμός είναι θρησκευτικό -ιστορικό και ανθρωπολογικό φαινόμενο, διαδεδομένο μόνο στην Νότιο Ιταλία, που χαρακτηρίζεται από ένα συμβολικό στοιχείο, το δάγκωμα της αράχνης (Lycosa ή Latrodectus,αλλά και άλλων δηλητηριωδών εντόμων και ερπετών), και από την θεραπευτική μουσική pizzica, βασικό όργανο της οποίας ήτα;ν το τύμπανο.
Σύμφωνα με τον Paolo Pellegrino, το φαινόμενο αυτό έχει Ελληνική προέλευση συνδεδεμένη με τα Ορφικά Μυστήρια και τον Διόνυσο, η οποία, στην συνέχεια, μεταμοσχεύθηκε στον Χριστιανισμό, ιδιαίτερα στη λατρεία του Αγίου Παύλου.
Οι άνθρωποι με αυτήν την νόσο ονομάζονται “ταραντάτοι” και το μόνο που μπορεί να τους θεραπεύσει είναι το τραγούδι και ο χορός της pizzica. Ο καθαρός Ταραντισμός εξαφανίστηκε τα τελευταία 20 χρόνια. Σήμερα, έχει προκύψει ένα πολιτιστικό κίνημα, ο Νεοταραντισμός, που έχει στοιχεία του παλιού, αλλά συγχωνεύεται και με άλλη είδη σύγχρονης μουσικής.
Μεγαλιθικά Μνημεία, Χριστιανικές Εορτές
Οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν, με ή χωρίς μεταμορφώσεις, τον λίθο, ο οποίος εθεωρείτο μέρος της «Θεάς – Μητέρας» Γης, σύμβολο εξουσίας, δύναμης και, προπάντων, αιωνιότητας.
Τα μεγαλιθικά μνημεία (Μέγας +Λίθος) είναι μνημεία κτισμένα με μεγάλους ογκόλιθους.
Από τις ιταλικές περιφέρειες, η Απουλία είναι σίγουρα η πιο πλούσια σε μεγαλιθικά μνημεία, παρόλο που 54 έχουν εξαφανισθεί, λόγω της συμπεριφοράς των τουριστών, των βανδάλων και των αγροτών.
Τα μεγαλιθικά μνημεία αποτελούν μνημεία φυσιολατρικής, πρωταρχικής και αρχέγονης θρησκείας, αφιερωμένα, πλειστάκις, σε παγανιστικές τελετές. Όταν επεκράτησε ο Χριστιανισμός, ως επίσημη θρησκεία, σε πολλά από αυτά προστέθηκε το σημείο του Σταυρού και συνδέθηκαν με χριστιανικές τελετές.
Τα έθιμα της Λαμπρής στην Σαλεντίνα
To υπόλοιπο βιβλίο είναι αφιερωμένο στα εορταστικά ήθη και έθιμα της Λαμπρής, αρχίζοντας από την Κυριακή των Βαΐων και τελειώνοντας στην Δευτέρα in albis, δηλ. την Δευτέρατου Πάσχα. Επισημαίνεται η αρχαία ελληνική προέλευση στα περισσότερα από αυτά τα έθιμα και το πως αυτά “εκχριστιανίστηκαν“, ενσωματώθηκαν και διασώθηκαν μέσα στην χριστιανική παράδοση. Παρατίθενται επίσης πολλά δημώδη ποιήματα και άσματα που λέγονται κατά τις ημέρες αυτές.
Επίλογος
Το Σαλέντο, στην Ιταλική Μεσημβρία, με την πλούσια γλωσσική, θρησκευτική και πολιτιστική παράδοση, έχει την τύχη να έχει στην αγκάλη του έναν ιστορικό θησαυρό, την Grecia Salentina, η οποία κρατεί τα κλειδιά της λαϊκής παράδοσης και αποτελεί τον συνδετικό κρίκο που ενώνει το χθες με το σήμερα και το αύριο, σφυρηλατημένο με την δύναμη της διαχρονικότητας και της συνέχειας.
Τον συνδετικό αυτό κρίκο οι σύγχρονες ανάγκες και ο κρουνός της ροής της ίδιας μας της ζωής επιβάλλει να τον συνεχίσουμε, αντιμετωπίζοντας τα πολλά πλήγματα της νοσηρής παγκοσμιοποίησης.
Επιμέλεια Κειμένου: ΘΩΜΑΪΣ ΠΑΡΙΑΝΟΥ
Δείτε βίντεο της εκδήλωσης για το βιβλίο στον Οργανισμό για την Διάδοση της Ελληνικής Γλώσσας (ΟΔΕΓ)
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΟΔΕΓ 09.01.2018 - ΜΕΡΟΣ 1ο
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΟΔΕΓ 09.01.2018 - ΜΕΡΟΣ 2ο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.