Το σύστημα νόμιμης φοροδιαφυγής ΙΚΕΑ

Η φοροαποφυγή των μεγάλων επιχειρήσεων αποτελεί μία σύγχρονη μάστιγα, αφού μειώνει τα φορολογικά έσοδα του δημοσίου – οπότε αυξάνονται οι φόροι για τους Πολίτες, ενώ χρεοκοπούν οι μικρομεσαίες εταιρίες ως αποτέλεσμα του αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού και κλιμακώνεται η ανεργία. 

Γράφει ο Ο Βασίλης Βιλιάρδος 

Άρθρο 

Σύμφωνα με τους FT (πηγή), η Κομισιόν θα ξεκινήσει τη διεξαγωγή φορολογικής έρευνας στο σουηδικό όμιλο ΙΚΕΑ – ο οποίος εκμεταλλεύεται μεταξύ άλλων τους νόμους της βασίλισσας της νόμιμης φοροδιαφυγής, της Ολλανδίας. Ο αρμόδιος για θέματα ανταγωνισμού της ΕΕ θα την ανακοινώσει επίσημα, μετά από μία έκθεση που είδε το φως της δημοσιότητας το Φεβρουάριο του 2016, σύμφωνα με την οποία το ολλανδικό φορολογικό καθεστώς βοήθησε την ΙΚΕΑ να αποφύγει την πληρωμή φόρων σχεδόν 1 δις €, μεταξύ των ετών 2009 και 2014 – μέσω δύο ξεχωριστών εταιρικών ομάδων σε ένα δίκτυο επιχειρήσεων στην Ολλανδία, στο Λουξεμβούργο και στο Λιχτενστάιν. Εν προκειμένω υπενθυμίζουμε τα εξής από άρθρο μας του 2014:

«Ανακαλύψτε τις δυνατότητες σας», αναφέρει ένα από τα διαφημιστικά μηνύματα της IKEA – η οποία το εφαρμόζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ειδικά όσον αφορά τη φορολογία της. Η θέση αυτή τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι, το πολυεθνικό μεγαθήριο καταφέρνει να πληρώνει λιγότερα από 50.000 € φόρο ετήσια, παρά το ότι τα κέρδη του ανέρχονται σε πολλά δις €.

Ειδικότερα, ο ιδιοκτήτης και ιδρυτής της, ο Σουηδός I. Kamprad, είναι μία «προικισμένη ευφυΐα» στον τομέα της αποφυγής φόρων – ένας άνθρωπος που του αρέσει να έχει τα πάντα υπό έλεγχο, προγραμματίζοντας το μέλλον όσο καλύτερα μπορεί. Ο πέμπτος από τους εννέα χρυσούς κανόνες του δε, τους οποίους έγραψε το 1976 και ισχύουν για την επιχείρηση του, είναι ο εξής: «Η απλότητα είναι αρετή».

Εάν όμως ερευνήσει κανείς τα αρχεία των δεδομένων, τα οποία διέρρευσαν πρόσφατα από το φορολογικό παράδεισο του Λουξεμβούργου (άρθρο) και αφορούν έγγραφα της ΙΚΕΑ, πάνω από 100 σελίδες, θα διαπιστώσει πως δεν είναι καθόλου απλά – ακόμη καλύτερα, θα εντυπωσιαστεί από την πολυπλοκότητα τους, η οποία καθιστά πολύ δύσκολη την κατανόηση του «συστήματος ΙΚΕΑ» από αυτούς που δεν διαθέτουν επαρκείς οικονομικές γνώσεις.

Εκτός από τους Ισολογισμούς, καθώς επίσης από τους περίεργους υπολογισμούς φόρων, τα έγγραφα συμπεριλαμβάνουν εταιρικά διαγράμματα (εικόνα), από τα οποία συμπεραίνεται πόσο σύνθετη είναι η «επιχειρηματική αυτοκρατορία των επίπλων» – με φορολογικές έδρες στο Λουξεμβούργο, στην Ολλανδία, στα νησιά Cayman, στην Κύπρο κοκ.

Συνεχίζοντας, προκαλεί πραγματικά μεγάλη εντύπωση, δέος ίσως το γεγονός ότι, δεν λείπει κανένας φορολογικός παράδεισος από το σχεδιασμό της πολυεθνικής – ενώ πρόκειται για ένα τόσο πολυδιάστατο και δυσνόητο δίκτυο, που είναι αδύνατον να γίνει αντιληπτό από έναν απλό εφοριακό υπάλληλο.

Ακόμη και στην ίδια την εταιρεία λέγεται πως αυτοί που κατανοούν τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος δεν υπερβαίνουν τους δέκα – αφού δεν υπάρχει κανένα «φορολογικό παράθυρο», οπουδήποτε στον πλανήτη, που να μην το εκμεταλλεύεται «αδρά» ο όμιλος.

Πιθανολογείται βέβαια πως η ΙΚΕΑ, έτσι όπως τουλάχιστον φαίνεται από την αποκάλυψη του Λουξεμβούργου (συμμετείχαν στις έρευνες 80 δημοσιογράφοι από 26 χώρες), δεν έχει κάνει απολύτως τίποτα παράνομο – τηρώντας πάντοτε την εκάστοτε νομοθεσία. Η «φορολογική πορεία» της δε ξεκίνησε το 1973 – όπου μετέφερε την έδρα στης από τη Σουηδία στη Δανία, προφανώς για φορολογικούς λόγους.

Οι μέθοδοι του ομίλου 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το περίφημο «τέχνασμα του 3%», όπως αποκαλείται.
Αναλυτικότερα, κάθε ένα από τα υποκαταστήματα του ομίλου στο εξωτερικό (πάνω από 300), πληρώνει για το κάθε προϊόν του, είτε πρόκειται για ένα μικρό έπιπλο, είτε για ένα απλό ανταλλακτικό, ποσόν που αντιστοιχεί στο 3% της τιμής του στην εταιρεία «Inter Ikea Systems» – έδρα της οποίας είναι η βασίλισσα της νόμιμης φοροδιαφυγής, η Ολλανδία (άρθρο).

Στην εταιρεία αυτή ανήκει ολόκληρη η «ταυτότητα» της ΙΚΕΑ – τα σχέδια (designs), η μορφή των επίπλων, οι κατάλογοι, ακόμη και το εταιρικό λογότυπο. Εάν κοιτάξει δε κανείς κάτω από το οποιοδήποτε έπιπλο της εταιρείας, από τις καρέκλες έως τα παπλώματα, θα διαπιστώσει πως δίπλα από το λογότυπο εμφανίζεται ο κάτοχος των πνευματικών δικαιωμάτων – δηλαδή η «Inter Ikea Systems», η οποία κατέχει και χρεώνει βέβαια όλα τα δικαιώματα, σε οτιδήποτε πουλάει το κάθε υποκατάστημα.

Το παραπάνω φορολογικό τέχνασμα ονομάζεται «το τρικ με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας» – λειτουργεί δε ως εξής: επειδή κάθε υποκατάστημα εμβάζει το 3% της αξίας πώλησης των προϊόντων του στην Ολλανδία (ένα τεράστιο ποσοστό, εάν σκεφθεί κανείς πως το καθαρό κέρδος των σούπερ μάρκετ υπερβαίνει σπάνια το 1% του τζίρου τους), μειώνεται αντίστοιχα το κέρδος του.

Για παράδειγμα, ο ετήσιος τζίρος της ΙΚΕΑ στη μεγαλύτερη αγορά της, στη Γερμανία, ήταν 3,99 δις € το 2013. Το 3% επί αυτού του τζίρου ήταν 119,7 εκ. €, τα οποία μεταβιβάσθηκαν στην Ολλανδία – ενώ καταγράφηκαν ως έξοδα, μειώνοντας τη φορολογική επιβάρυνση του ομίλου στη Γερμανία. Έτσι, η χώρα έχασε φορολογικά έσοδα της τάξης των 36 εκ. €, σύμφωνα με εμπειρογνώμονα και σύμβουλο της γερμανικής Βουλής.

Στην Ολλανδία τώρα η ΙΚΕΑ πληρώνει 5% φόρο για τα έσοδα από πνευματική ιδιοκτησία στο εξωτερικό – επομένως, μόλις 6 εκ. για τα 119,7 εκ. € που χρεώνει στη Γερμανία. Επωφελείται λοιπόν από τη διαφορά, η οποία ανέρχεται στα 30 εκ. €.

Η έδρα τώρα της εταιρείας, η οποία έχει φύγει πλέον από τη Δανία και έχει εγκατασταθεί στην Ολλανδία, καθώς επίσης το «το τρικ με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας», είναι μόνο δύο από τα πολυάριθμα κομμάτια του «φορολογικού πάζλ» που έχει κατασκευάσει ο όμιλος – η φιλοσοφία του ιδιοκτήτη του οποίου λέγεται πως είναι «η αποφυγή πληρωμής φόρων, με κάθε τρόπο».

Η εντύπωση αυτή επιβεβαιώνεται μέσω των εγγράφων που διέρρευσαν από το Λουξεμβούργο, όπου φαίνεται πως η ολλανδική «Inter Ikea Systems», ανήκει σε μία εταιρεία του μικρού δουκάτου – στο οποίο οι επιχειρήσεις αυτού του είδους (Holding) δεν πληρώνουν καθόλου φόρους, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. 

Φόρος 0,002%

Σύμφωνα με μία επιστολή της γνωστής εταιρείας συμβούλων PWC (23.01.2012), η οποία συνόδευε τη φορολογική δήλωση του 2010 της ΙΚΕΑ, οι φόροι που πλήρωσε ανέρχονταν σε 48.000 € – όταν εκείνη την εποχή τα καθαρά κέρδη του ισχυρότατου ομίλου ήταν 2.572.436.000 €. Εάν τώρα υπολογίσει κανείς το ποσοστό που αντιπροσωπεύουν οι φόροι των 48.000 €, όσον αφορά τα συνολικά κέρδη της «IKEA Holding», θα καταλήξει σε έναν συντελεστή της τάξης των 0,002%!

Σύμφωνα όμως με τις δηλώσεις της εταιρείας, οι φόροι που πλήρωνε τα προηγούμενα έτη ήταν 14% – ενώ, όταν προσπαθεί να ερευνήσει κανείς την ειλικρίνεια των δηλώσεων της, οδηγείται σε μία επόμενη διαπίστωση: η ολλανδική «Inter Ikea Systems» ανήκει στην «Ikea Holding» του Λουξεμβούργου, ιδιοκτήτης της οποίας είναι το ίδρυμα «Interogo», με έδρα το Λιχτενστάιν – το οποίο φυσικά ανήκει κρυφά στην οικογένεια του εντιμότατου Σουηδού κ. I. Kamprad! 

Η «Inter Ikea Finance» 

Πρόκειται για μία ακόμη επιχείρηση του ομίλου, με έδρα το Λουξεμβούργο – σκοπός της οποίας είναι η παροχή δανείων στα υποκαταστήματα της ΙΚΕΑ, καθώς επίσης στις υπόλοιπες εταιρείες της. Φυσικά δεν είναι η μοναδική που εφαρμόζει το συγκεκριμένο τέχνασμα αποφυγής πληρωμής φόρων – αφού υπάρχουν πολλοί άλλοι όμιλοι στο κρατίδιο, οι οποίοι κάνουν ακριβώς το ίδιο.

Η αποφυγή φόρων με το σύστημα αυτό γίνεται μέσω των εξόδων για τόκους, τα οποία εγγράφουν τα υποκαταστήματα στους Ισολογισμούς τους, μειώνοντας τα κέρδη τους – τόκους που πληρώνουν στην «Inter Ikea Finance», η οποία τα δανείζει. Φυσικά τα έσοδα από τόκους στο Λουξεμβούργο φορολογούνται ελάχιστα – οπότε οι πολυεθνικές επωφελούνται από το δήθεν δανεισμό χρημάτων, τα οποία δεν εγκαταλείπουν ποτέ τα ταμεία τους (ένας από τους τρόπους της νόμιμης φοροδιαφυγής φαίνεται στο γράφημα που ακολουθεί).

Ειδικά στην περίπτωση της ΙΚΕΑ, το σύστημα λειτουργεί ως εξής: Η ελβετική «Ikea Bank» που δανείζει άλλες επιχειρήσεις του ομίλου, ανήκει στην «Ikea Bank» του Λουξεμβούργου – η οποία χρηματοδοτείται από μία άλλη τράπεζα της πολυεθνικής, με έδρα τις ολλανδικές Αντίλλες. 

Εάν τώρα η «Ikea Bank» είχε έδρα μόνο στην Ελβετία, θα πλήρωνε τουλάχιστον 3,5 εκ. € φόρους για τα κέρδη της (35 εκ. € το 2011). Με τη μεσολάβηση όμως της «Ikea Bank» του Λουξεμβούργου, ο φόρος μειώθηκε στο 1,5 εκ. € – εάν φυσικά δεν μηδενίσθηκε, μέσω της εταιρείας στις ολλανδικές Αντίλλες (πηγή). 

Επίλογος 

Όταν τα κράτη υπερχρεώνονται ή πτωχεύουν, οι Πολίτες τους ενοχοποιούν συνήθως την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, εγκαλώντας την για ανεπάρκεια, για ανικανότητα και για διαφθορά – ενώ οι διαμαρτυρίες τους μετατρέπονται σε όπλο της αντιπολίτευσης, η οποία προσπαθεί με τη βοήθεια του να ανέλθει στην εξουσία: για να «ηρεμήσουν τα πλήθη» και να επαναληφθεί το έργο, με άλλους ηθοποιούς.

Συχνά οι Πολίτες δεν κατανοούν, επειδή δεν ενημερώνονται σωστά και αντικειμενικά, πως οι βασικοί υπεύθυνοι, οι οποίοι βέβαια «υπηρετούνται έμμισθα» τόσο από την εθνική, όσο και από τη διεθνή πολιτική, είναι αφενός μεν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, αφετέρου οι πολυεθνικές επιχειρήσεις – οι οποίες, με τη μέθοδο της νόμιμης φοροδιαφυγής, μειώνουν τα φορολογικά έσοδα του δημοσίου σε επικίνδυνο βαθμό, χρεοκοπούν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αυξάνουν την ανεργία και οδηγούν τα κράτη σε αδιέξοδα.

Στη συνέχεια, στα πιο αδύναμα, όπως η Ελλάδα, εισβάλλει το ΔΝΤ, ολοκληρώνοντας την καταστροφή – ένα μέρος της οποίας είναι η λεηλασία της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας από τους εντολείς του, οι οποίοι δεν είναι άλλοι από το χρηματοπιστωτικό τέρας, καθώς επίσης από τις ορισμένες αχόρταγες πολυεθνικές. 

analyst