Το Δημοψήφισμα στην Καταλονία και το… «κουτί της Πανδώρας»!

Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου 

Η Ισπανία αναντίρρητα ζει κρίσιμες και ιστορικές στιγμές με  αποκορύφωμα το Δημοψήφισμα της Κυριακής 1 Οκτωβρίου στην Καταλονία, που οργανώθηκε από την περιφερειακή κυβέρνηση (Generalitat) με στόχο την ανεξαρτητοποίηση της.  Η Καταλονία είναι μία από τις 16 Αυτόνομες Περιφέρειες-Κοινότητες του Βασιλείου της Ισπανίας που απολαμβάνει σήμερα μαζί με την Χώρα των Βάσκων ακόμα μεγαλύτερη αυτονομία από τις λοιπές Περιφέρειες! Δεν γνωρίζουμε  όμως αν οι κρίσιμες  ώρες που ζει η Ισπανία αντιμετωπίζονται στην άνευρη ΕΕ, ως εξίσου κρίσιμες για όλη την Ένωση και ως … «κουτί της Πανδώρας»! Το γιατί θα το εξηγήσουμε στην συνέχεια αυτού του κειμένου που γράφεται  την ίδια ώρα που οι Καταλανοί οπαδοί της Ανεξαρτήσιας ψηφίζουν υπέρ αυτής. (σημ. οι ενωτικοί Καταλανοί που δεν είναι και λίγοι έχουν αποκηρύξει το Δημοψήφισμα και δεν ψηφίζουν) 

Το Δημοψήφισμα αυτό με το ερώτημα «θέλεις να γίνει η Καταλονία ένα ανεξάρτητο κράτος υπό την μορφή Αβασίλευτης Δημοκρατίας», έχει κριθεί παράνομο από το Ισπανικό Συνταγματικό Δικαστήριο (Tribunal Supremo) λόγω των  διατάξεων  του Συντάγματος  του 1978 (σημ. είχε υπερψηφιστεί τότε από τους Καταλανούς) που  δεν επιτρέπουν την απόσχιση  των Αυτονόμων Περιφερειών της Ισπανίας. 

Για την Ισπανική Κυβέρνηση και την συντριπτική πλειοψηφία των Πολιτικών Ηγετών που τα κόμματα τους αντιπροσωπεύουν τα 3/4 της Ισπανικής Βουλής, συμπεριλαμβανομένου και του Καταλανού Ηγέτη του Φιλελεύθερου κόμματος Ciudadanos, Albert Rivera, το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει άσκηση δικαιώματος αυτοδιάθεσης μόνο σε περίπτωση αποικιοκρατικής εξουσίας ή κατοχής από άλλη χώρα. Απόρροια της αποφάσεως του Συνταγματικού Δικαστηρίου ήταν  οι δικαστικές αποφάσεις σύμφωνα με τις οποίες η Guardia Civil (Χωροφυλακή και όχι Εθνοφυλακή όπως λανθασμένα κάποια ΜΜΕ την χαρακτηρίζουν) συνέλαβε ως πρώτο μέτρο την οργανωτική επιτροπή του Δημοψηφίσματος και κατάσχεσε υλικά διεξαγωγής, όπως ψηφοδέλτια, κάλπες, παραβάν αλλά και λογισμικό. Επίσης  δεσμεύτηκαν τραπεζικοί λογαριασμοί της Περιφερειακής Κυβέρνησης της Καταλονίας ενώ απειλούνται με  πρόστιμα και σοβαρές οικονομικές κυρώσεις όσοι  συνεχίζουν να έχουν εμπλοκή χρησιμοποιώντας την αυτοδιοικητική ή/και διοικητική τους ιδιότητα. 

Τα προαναφερθέντα μέτρα  υποστηρίζονται από την Ισπανική Βουλή καθώς και από τους ενωτικούς  της Καταλονίας, όπως επίσης και η εντολή που έχει δοθεί στην Guardia Civil και στην Κρατική Αστυνομία να μην επιτρέψει οποιασδήποτε εκλογικής διαδικασίας όπως κατάσχεση όλων των υλικών, απομάκρυνση-σύλληψη  των μελών των εφορευτικών επιτροπών και την απομάκρυνση των πολιτών που θα προσεγγίσουν τα εκλογικά κέντρα για να ψηφίσουν για κάτι που έχει ήδη κηρυχθεί παράνομο. Η εφαρμογή όμως αυτής της εντολής από νωρίς το πρωί της Κυριακής, σε συνδυασμό με την αντίδραση πολλών Καταλανών που συνωστίζονταν παρά την απαγόρευση στα προκαθορισμένα εκλογικά κέντρα για να ψηφίσουν, προκάλεσε σοβαρά βίαια επεισόδια σε κάποια από τα εναπομείναντα 160 (από τα αρχικώς συγκροτηθέντα 1300) εκλογικά τμήματα τόσο στην Βαρκελώνη όσο και στην κοντινή Ζιρόνα. 

Δεν κυκλοφορούν στα διεθνή ΜΜΕ και κάνουν τον γύρο του κόσμου εικόνες με τα εκλογικά κέντρα «νεκρά» και φυλασσόμενα από την Αστυνομία, αλλά εικόνες με αιμόφυρτους πολίτες κάποιοι μάλιστα από τους οποίους ηλικιωμένοι και παιδιά, προβληματίζοντας τόσο τους ίδιους του Ισπανούς όσο και τους λοιπούς Ευρωπαίους για το κατά πόσο η βίαιη καταστολή ισχυροποιεί την Κεντρική Κυβέρνηση ή τελικά το …αποσχιστικό κίνημα και τον διχασμό! 

Σε κάθε περίπτωση ο διχασμός στην Καταλονία θα γίνει οξύτερος και ίσως να διασπάσει ακόμα και το κοινό εθνικό μέτωπο στην Μαδρίτη. Την ευκαιρία αυτή δεν την άφησε να πάει χαμένη ο «παλίοφιλος» του δικού μας Πρωθυπουργού Pablo Iglesias Turrion των Podemos o οποίος καιροσκοπικά σιωπούσε όλο αυτό το διάστημα δημοσιεύοντας στο Twitter φωτογραφίες με τους αιμόφυρτους ηλικιωμένους ψηφοφόρους με το ερώτημα «Mariano Rajoy αυτή είναι η νίκη σου;».

Σύμφωνα με την εκτίμηση πολλών Ισπανών αναλυτών αλλά και του ίδιου του ηγέτη των Ciudadanos, Καταλανού Albert Rivera ήταν ολέθριο λάθος του Mariano Rajoy να μην εκτιμήσει έγκαιρα το μέχρι που μπορούσε να φθάσει το αποσχιστικό κίνημα στην Καταλονία. Έχασε έτσι πολύτιμό χρόνο απαραίτητο για την προετοιμασία αποτελεσματικής πολιτικής αντιμετώπισης τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Σε όλο αυτό το χαμένο διάστημα η λαϊκίστική ρητορική αλλά και η ρητορική της «αντιφρανκικής» περιόδου των Καταλανικών αποσχιστικών κομμάτων έγινε αποδεκτή από ευρείες πληθυσμιακές ομάδες προκαλώντας όξυνση, φανατισμό και συσπείρωση γύρω από τα αποσχιστικά κόμματα με ότι αυτό συνεπάγεται.

Με την Ευρώπη σε υπαρξιακή κρίση, η δυστυχώς άνευρη και πλαδαρή ΕΕ φαίνεται ότι διστάζει  να δει και να χαρακτηρίσει το Καταλανικό Δημοψήφισμα ως ένα δυνητικό «κουτί της Πανδώρας» που θα  μπορούσε να «απελευθερώσει πολλά δεινά» για όλη την ήπειρο. Ούτε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Tusk αλλά ούτε ο κατά τα άλλα λαλίστατος Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Junker, πέρα από κάποιες άοσμες και άχρωμες δηλώσεις, τοποθετήθηκαν με σαφήνεια αλλά και εμφατικό τρόπο εναντίον του Δημοψηφίσματος το οποίο το Συνταγματικό Δικαστήριο κράτους – μέλους της ΕΕ, το είχε κηρύξει παράνομο. Να θυμίσουμε  ότι οι δηλώσεις Junker αλλά και άλλων αξιωματούχων λίγο πριν το ανάλογο Δημοψήφισμα στην Σκωτία πριν από τρία χρόνια «για το ότι η Σκωτία σε περίπτωση ανεξαρτησίας θα πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή την διαδικασία ένταξης και δεν σημαίνει ότι αυτόματα γίνεται μέλος της ΕΕ» έγειρε σαφώς την πλάστιγγα υπέρ του ΟΧΙ!

Πέρα όμως από αυτά που τίθενται πολύ εύστοχα από τον Κωνσταντίνο Λαμπρόπουλο σε σχετικό άρθρο του στο liberal το Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου που αφορούν στους εσωτερικούς τριγμούς της Ένωσης υπάρχει πλέον γενικότερος κίνδυνος   από ενδεχόμενη διάχυση τάσεων απόσχισης και ανεξαρτητοποίησης και άλλων ισχυρών ή μη εθνοτικών ομάδων που θεωρούν ότι συνιστούν πλειονότητα στις περιοχές που ζουν και έχουν οικονομική ευρωστία. Το ότι δεν είναι ισχυρά τα κόμματα αυτά σήμερα για να υποστηρίξουν πολιτικά ένα τέτοιο εγχείρημα δεν σημαίνει ότι δεν θα είναι και αύριο, όπως εξελίχθηκαν άλλωστε αυτά και στην Καταλονία. 

Στο Βέλγιο υπάρχουν αποσχιστικές τάσεις που εκφράζονται από το όχι ευκαταφρόνητο Φλαμανδικό Εθνικιστικό Κόμμα, στην Ιταλία κατά διαστήματα έχει τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο η Λίγκα του Βορά ενώ υπάρχουν και αλλού εθνοτικές μειονοτικές ομάδες που ναι μεν οι ακραίες αποσχιστικές φωνές προς το παρόν δεν απηχούν την πλειοψηφία αλλά δυστυχώς όπως αποδείχτηκε στην πράξη οι συνθήκες αλλάζουν όπως στην Ουγγρική μειονότητα στην Σλοβακία αλλά και στην Ρουμανία. 

Οι κάθε απόχρωσης εγχώριοι ευρωσκεπτικιστές επιχαίρουν,  και βρίσκουν την ευκαιρία να κατακεραυνώσουν την Ισπανία και την ΕΕ κάνοντας όμως επιλεκτική χρήση των πραγματικών γεγονότων, μιας και ότι κλονίζει την ΕΕ είναι θετικό για αυτούς. Να τους επισημάνω ότι δεν είναι λύση να «θανατώσουμε την πολυτραυματία» ΕΕ αλλά να την κάνουμε να λειτουργήσει σωστά και να την στηρίξουμε για να βρει την ηγεσία που της αξίζει. Γίνεται!

Το ζήτημα όμως είναι ότι φθάσαμε μέχρι εδώ  και η Μαδρίτη αναγκάσθηκε έστω με την κάλυψη του Νόμου να δράσει καταστασταλτικά για να αποφύγει το Δημοψήφισμα πριν ανοίξει η όρεξη και στο αποσχιστικό κίνημα της Χώρας των Βάσκων που… καιροφυλακτεί.

Δυστυχώς υπάρχει πλέον προηγούμενο και η «ζημιά» έχει γίνει ανεξαρτήτως αποτελέσματος, τόσο για την ίδια την Ισπανία όσο και την Ευρώπη και τον κύριο εκφραστή της, την ΕΕ των 28 κρατών – μελών. Εφόσον οι ενωτικοί Καταλανοί δεν συμμετέχουν  γιατί θεωρούν το Δημοψήφισμα παράνομο, η νίκη του «ΝΑΙ» σε όση έκταση και αν  ψηφίσουν οι οπαδοί της απόσχισης,  θεωρείται βέβαιη! Σε ότι αφορά όμως στο πολιτικό μήνυμα, μάλλον  επιβεβαιώνεται  ο ηγέτης του αποσχιστικού κινήματος, Περιφερειακός Πρωθυπουργός Carles Puigdemont, που στον τελευταίο του λόγο την Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου, είπε…«έχουμε ήδη νικήσει»! Οι φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν με αιμόφυρτους Καταλανούς που πήγαν να ψηφίσουν ειρηνικά και τις σφαίρες από καουτσούκ, παρουσιάζουν τους οπαδούς της Ανεξαρτησίας ως θύματα αυταρχικής και αντιδημοκρατικής καταστολής. Η Ισπανία θα αργήσει να ανακάμψει με την Καταλονία να έχει για καιρό «ανοιχτές πληγές».

Στην Ελλάδα θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ιδιαίτερα με τέτοια θέματα και να δούμε το όλο θέμα πρωτίστως μέσα από τον «φακό» που λέγεται εθνικό συμφέρον και το πώς θα μπορούσαν να μας επηρεάσουν στο εγγύς και στο απώτερο μέλλον. Η Ισπανία είναι η αναμφίβολα φίλη χώρα, Σύμμαχος στο ΝΑΤΟ και Εταίρος στην ΕΕ. Πέρα από κάποιους συναισθηματισμούς και οπωσδήποτε δημοκρατικές ευαισθησίες, δεν είναι δυνατόν να υποστηριχθούν διαδικασίες απόσχισης  από συμπαγείς εθνοτικές ή ακόμα και θρησκευτικές-πολιτισμικές ομάδες που διαβιούν  σε συγκεκριμένες περιοχές μόνο και μόνο επειδή μπορεί να είναι ενεργές ή ακόμα και να αποτελούν εν δυνάμει πλειοψηφική τάση.

Δυστυχώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε πως θα έχει διαμορφωθεί η γεωπολιτική κατάσταση μετά από 20 χρόνια στην ιδιαίτερα στην Βαλκανική,  όταν μάλιστα η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική στερείται γενικώς προβλεπτικότητας λόγω ευκαιριακών  επιλογών των πολιτικών ηγεσιών και όχι της άριστης διπλωματικής υπηρεσίας με αποτέλεσμα να έπεται και όχι να προηγείται των γεγονότων ώστε να τα επηρεάζει προς εθνικό όφελος. Φανταστείτε λοιπόν μία Μουσουλμανική μειονότητα, αυτοαποκαλούμενη… «Τουρκική» επειδή είναι συμπαγής σε συγκεκριμένη περιοχή να οργανώνει ανάλογο Δημοψήφισμα μετά από κάποια χρόνια!

liberal