Η έκλειψη της αμερικανικής ηγεμονίας

Γράφει ο Γιάννης Μήτσιος*

Η πρόσφατη έκλειψη ηλίου, μπορεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη να μην προκάλεσε αναστάτωση, αγωνία ή τρόμο αλλά σε μεγάλο μέρος των αμερικανών προκάλεσε αισθήματα αποκάλυψης, ότι έρχεται το τέλος του κόσμου. Αστρολογικά το φαινόμενο ερμηνεύεται ως προάγγελος ενός πολύ μεγάλου γεγονότος αλλά αν θέλουμε να δώσουμε και μια γεωπολιτική και διεθνολογική ερμηνεία βρισκόμαστε μπροστά στην αρχή του τέλους της αμερικανικής ηγεμονίας.

Μια προσεκτική ανάλυση του διεθνούς περίγυρου αλλά και των γεγονότων που μεσολάβησαν το τελευταίο διάστημα συγκλίνουν στο παραπάνω συμπέρασμα. Οι αυτοκρατορίες ιστορικά έχουν φάσεις ακμής και παρακμής με αποκορύφωμα την πτώση τους. Κύρια κοινά στοιχεία παρακμής και πτώσης μπορεί να χαρακτηριστούν:

α) Το φαινόμενο της υπερεξάπλωσης, (overstretching syndrome), με αδυναμία στην  οικονομική και στρατιωτική παρουσία σε όλα τα μέτωπα

β) η απουσία εσωτερικής συνοχής και πολιτικής σταθερότητας (Ρώμη, Βυζάντιο, Οθωμανοί κλπ)

γ) ο συσχετισμός αντίπαλων δυνάμεων, με μπλοκ ανταγωνιστικών συμμαχιών αλλά και πολλών εχθρών ταυτόχρονα οι ΗΠΑ απόλαυσαν την 30ετή σχεδόν απόλυτη πλανητική ηγεμονία τους μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1989-1990 και έρχεται σιγά-σιγά η φάση της έκλειψης αυτής της ηγεμονίας.

Η εκλογή Τραμπ στην θέση του ισχυρότερου ανθρώπου του πλανήτη και το σύνθημα πρώτα η Αμερική συμβολίζει αυτή την αγωνία της υπερδύναμης για να κρατηθεί στην κυρίαρχη θέση. Μια σειρά όμως πρόσφατων γεγονότων τόσο εσωτερικά αλλά και εξωτερικά δείχνουν μια αμερική αμήχανη σε ρόλο αναζήτησης ρόλου σε έναν παγκόσμια και μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Πολιτικά στο εσωτερικό μέτωπο κυριαρχεί ένα απίστευτο μίσος, μεγάλες διαχωριστικές γραμμές και πόλωση μεταξύ πολιτών, κομμάτων, οργανωμένων συμφερόντων κλπ. Η Προεδρία Τραμπ μέχρι τώρα σημαδεύτηκε από πολλές αλλαγές στενών συμβούλων, (που τον βοήθησαν να έρθει στην εξουσία διαμορφώνοντας το πολιτικό πρόγραμμα και την ιδεολογική πλατφόρμα του), παραιτήσεις, διαρροές, ρωσοφοβία, ήττα στην αλλαγή του νόμου Obama Care, (ο πρόεδρος δεν ελέγχει ούτε  το κόμμα του), λυσσαλέες αντιδράσεις του κατεστημένου και του βαθέως κράτους, ξύπνημα εθνοφυλετικών διαφορών και εντάσεων που λύνονται με τα όπλα και με αίμα (πρόσφατα στο Σαρλότελβιλ).

Πολλοί αμερικανοί αναλυτές περιγράφουν την προεδρία Τραμπ ως μια αδύναμη προεδρία (lame duck presidency) και ότι μετατρέπεται σταδιακά όμηρος του κύκλου στελεχών της Goldman Sachs Alumni, του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος και της φράξιας των νεοσυντηρητικών (neocons) απομακρυνόμενος σταδιακά από όλα όσα είχε υποσχεθεί στον αμερικανό λαό, που τον εξέλεξε για την αντισυστημικότητά του. 

Οικονομική κατάσταση 

Οι ΗΠΑ σήμερα έχουν 41 τρις δολ.!!! Χρέος (20 δημόσιο και 21 ιδιωτικό) και θα πρέπει το φθινόπωρο να το  αυξήσει το κογκρέσο και ο Λευκός Οίκος,  με νόμο το ύψος του δημοσίου χρέους αλλιώς η αμερικανική κυβέρνηση θα προβεί σε παύση πληρωμών, με συνέπειες καθυστερήσεις εντόκων πληρωμών κατά δεκάδες δις δολ. Κάθε νοικοκυριό έχει χρέος 329.961 δολάρια –ποσό περίπου 6 φορές υψηλότερο από το μέσο ετήσιο εισόδημα ενός αμερικανικού νοικοκυριού. Για την ιστορία σημειώνουμε ότι το χρέος αυτός είναι 14 φορές υψηλότερο από το αντίστοιχο του 1980, όταν την προεδρία των ΗΠΑ ανελάμβανε ο Ρόναλντ Ρήγκαν. (Αθανάσιος Παπανδρόπουλος, ΕΔΩ) 

Ένα τέτοιο δυσθεώρητο χρέος μπορεί να προκαλέσει  την σταδιακή μείωση αμυντικών δαπανών, τη ρευστοποίηση ομολόγων αμερικανικού δημοσίου από Funds και από ξένες κυβερνήσεις που έχουν δολάρια στα αποθέματά τους (π.χ Ρωσία), επαναπατρισμό χρυσού που φυλάττουν άλλες χώρες μέσα στις ΗΠΑ(πχ Γερμανία) αλλά κυρίως μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης λόγω Κίνας. Η Κίνα αυτή τη στιγμή κατακρατεί το 30% του αμερικανικού δημοσίου χρέους ενώ η ίδια έχει 29 τρις δολ. χρέος εκ των οποίων τα 17 τρις δόθηκαν σε δάνεια για εξαγορά ξένων επιχειρήσεων. Από τις αρχές του χρόνο το δολάριο έχασε πάνω από 10%. Αν λοιπόν σκάσει αυτή η φούσκα του κινέζικου χρέους και η εσωτερική αποταμίευση καταρρεύσει στην Κίνα, μιλάμε για οικονομικό Αρμαγεδδώνα. 

Στρατιωτικοποίηση εξωτερικών σχέσεων 

Τι γίνεται όμως όταν δεν πάει τίποτα σωστά στο εσωτερικό μέτωπο και στα οικονομικά; Η απάντηση ιστορικά  είναι ο πόλεμος, (πατήρ πάντων για τους αρχαίους). Τον περασμένο αιώνα, ο Α΄ΠΠ διέλυσε τη Γερμανική, Αυστροουγγρική, Οθωμανική και Ρωσική Αυτοκρατορία. Ο Β΄ΠΠ την Βρετανική, τη Γαλλική, την Ιαπωνική και την Ιταλική, ενώ στο Αφγανιστάν έσβησε το 1989 η Σοβιετική Ένωση. Ο Τράμπ εξελέγη με την ατζέντα: πρώτα η Αμερική, ότι δεν θα κάνει τον «χωροφύλακα» του πλανήτη, το ΝΑΤΟ δεν έχει μέλλον και  την απεμπλοκή των ΗΠΑ από το βάλτο της Μ. Ανατολής. 

Πόσο όμως απέχει η προεκλογική ρητορική με την πραγματικότητα; Πόσο μπορεί να αντέξει η υπερδύναμη τόσα πολλά μέτωπα; Σε όλο τον πλανήτη; τα πυρηνικά της Βόρειας Κορέας, η  νέα αποστολή χιλιάδων αμερικανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν, Μ. Ανατολή (Συρία-Ιράν-Ιράκ-Υεμένη), μια Τουρκία έτοιμη να πολεμήσει  τους Κούρδους, συμμάχους των ΗΠΑ και με το ένα πόδι έξω από το ΝΑΤΟ, οικονομικές κυρώσεις σε  Ρωσία, οικονομικός πόλεμος με Κίνα, απομάκρυνση από την συμφωνία για το κλίμα, παρουσία του ΝΑΤΟ στην περίμετρο της Ρωσίας και η Ουκρανία, Βενεζουέλα και Νότια Αμερική, Γερμανική αμφισβήτηση και μια Ευρωπαϊκή Ένωση στον κόσμο της;

Η χρήση της δύναμης στο διεθνές περιβάλλον απαιτεί ωριμότητα, σύνεση και ευθύνη. Όταν χρησιμοποιηθεί όμως για να καλυφθούν εσωτερικές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές κρίσεις οδηγεί με μαθηματική και ιστορική ακρίβεια στην παρακμή. Η αλαζονεία γίνεται ύβρις και την ύβρη την ακολουθεί η Νέμεσις.

*Πολιτικός Επιστήμων- Διεθνολόγος, Μ.Α Παν/μιου Northeastern Βοστώνης