Στο δρόμο του Κατάρ και η Τουρκία;

Το επικίνδυνο πόκερ του ισλαμιστή Ταγίπ Ερντογάν 

Γράφει ο Γιώργος Σκαφίδας

Θα μπορούσε η Τουρκία να γίνει το επόμενο Κατάρ; Να βρεθεί, δηλαδή, ξαφνικά κι αυτή απομονωμένη διεθνώς ως παρίας όπως η Ντόχα; Το ενδεχόμενο συζητιέται πλέον έντονα ένθεν κακείθεν των τουρκικών συνόρων.

Η πικρή αλήθεια είναι άλλωστε πως όσα προσάπτουν οι «έξω» στο Κατάρ ως κατηγορίες (ότι δηλαδή στηρίζει ομάδες τζιχαντιστών και εξτρεμιστικές οργανώσεις όπως είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα), θα μπορούσαν να τα προσάψουν και στην Τουρκία, μια Τουρκία που διακρίνεται πια για την αναξιοπιστία και τη ροπή της στις… αλλαγές στρατοπέδου.

Η κρίση με το Κατάρ έμελλε να αναδείξει τις τουρκικές αντιφάσεις αλλά και τα επικίνδυνα παιχνίδια που παίζει η Άγκυρα στην πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής. Αφού πρώτα διέρρηξε τις σχέσεις του με το Ισραήλ (μετά το 2010) και την Αίγυπτο (μετά το 2013), ο Ερντογάν αναζήτησε στηρίγματα πρώτα στη Σαουδική Αραβία (έως και τους πρώτους μήνες του 2017) και έπειτα στο Ιράν (από το αποτυχημένο τουρκικό πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 και μετά), χωρίς ωστόσο να καταφέρει στην πορεία να πείσει κανέναν για τις «αγνές» του προθέσεις.

Σήμερα, στον απόηχο της κρίσης με το Κατάρ, ο Ερντογάν βρίσκεται εγκλωβισμένος μεταξύ Σαουδικής Αραβίας (ΗΠΑ) και Ιράν (Ρωσίας). Το ρήγμα στις σχέσεις του με τη Σαουδική Αραβία δείχνει μάλιστα να βαθαίνει λόγω Κατάρ, χωρίς ωστόσο να διαμορφώνεται παράλληλα κάποιο αντίβαρο ουσιαστικής σύγκλισης στις σχέσεις του με την Τεχεράνη.

Οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώτες έχουν φτάσει ήδη στη Ντόχα, μετά το πράσινο φως που έλαβαν κατά τρόπο εξπρές την περασμένη εβδομάδα από την τουρκική εθνοσυνέλευση. Επισήμως, ο ρόλος τους θα είναι να εκπαιδεύσουν τις εγχώριες δυνάμεις, πράγμα που ξεκίνησαν να κάνουν από την Κυριακή στη στρατιωτική βάση Ταρίκ Μπιν Ζιγιάντ. Ανεπισήμως πλην σαφώς ωστόσο, το μήνυμα που στέλνει η Τουρκία προς τους γείτονες είναι ότι προτίθεται να υπερασπιστεί στρατιωτικά το Κατάρ ενάντια σε εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς.

Το καθεστώς Ερντογάν θέλει να αυτοπροβάλλεται ως εκείνος ο πολύτιμος διαμεσολαβητής που θα αποκαταστήσει την «ειρήνη μεταξύ των αδελφών» στη Μέση Ανατολή. Στην πράξη ωστόσο, εκείνο που κάνει δεν είναι να διαμεσολαβεί αλλά να παίρνει θέση και μάλιστα κατά τρόπο άγαρμπο (μακριά από λογικές ήπιας ισχύος και διπλωματίας), εν προκειμένω ενάντια στην Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα (που να σημειωθεί ότι έχουν μεγαλύτερους οικονομικούς δεσμούς με την Τουρκία από ό,τι το Κατάρ), τις ΗΠΑ κ.α..

Το στενό περιβάλλον Ερντογάν «πυροβολεί» τις τελευταίες ημέρες βάζοντας στο στόχαστρο το Ριάντ. Ο επιφανής κληρικός Νουρεντίν Γιλντίζ δήλωσε ότι η Τουρκία «έχει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα με τη Σαουδική Ααραβία από ό,τι με το Ισραήλ». Ο πάντα γραφικός προεδρικός σύμβουλος Γιγίτ Μπουλούτ διακήρυξε ότι «η Σαουδική Αραβία χρειάζεται μια Αραβική Άνοιξη για να ξυπνήσει ενάντια στην οικογένεια των φυλάρχων που την εξουσιάζει».

Η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Yeni Safak έσπευσε να δημοσιεύσει συνέντευξη με τον γενικό γραμματέα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου, Μαχμούντ Χουσεϊν. Ο ίδιος ο Ερντογάν δήλωσε στην πορτογαλική τηλεόραση ότι ο Ουαχαμπισμός (το επίσημο θρησκευτικό δόγμα στη σουνιτική Σαουδική Αραβία) είναι έξω από το Ισλάμ. Κάποιοι σπεύδουν, μάλιστα, να θυμηθούν ότι ο Αμντουλάχ μπιν Σαούντ, μακρινός πρόγονος του σημερινού βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, είχε αποκεφαλιστεί δημοσίως ως εχθρός από τους Οθωμανούς στην Κων/πολη στις αρχές του 19ου αιώνα.

Παράλληλα, οι Τούρκοι συνεχίζουν να στηρίζουν δυναμικά το Κατάρ στην κόντρα του με το Ριάντ και τα Εμιράτα. Επισπεύδουν τα σχέδια για την πλήρη ανάπτυξη έως και 3.000 στρατιωτών στην τουρκική βάση στο Κατάρ (την πρώτη τουρκική στρατιωτική βάση στον Περσικό Κόλπο), απορρίπτουν τις κατηγορίες της διεθνούς κοινότητας κατά του Κατάρ ως «αβάσιμες», στέλνουν στη χώρα 5.000 τόνους τροφίμων ως ανθρωπιστική βοήθεια ενάντια στο εμπάργκο των υπολοίπων κ.α..

Όσο για τους Σαουδάραβες, αυτοί ανταποδίδουν τα πυρά απορρίπτοντας ανοιχτά ως «ανεπιθύμητη» και «περιττή» την πρόταση του Ερντογάν για δημιουργία τουρκικής στρατιωτικής βάσης εντός των συνόρων του σαουδαραβικού βασιλείου. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στο Ριάντ, οι Αρχές έθεσαν υπό προσωρινή κράτηση δύο δημοσιογράφους του τουρκικού κρατικού δικτύου TRT. Λέγεται μάλιστα ότι χρειάστηκε να παρέμβει ο ίδιος ο Τσαβούσογλου για την απελευθέρωσή τους.

Καθώς η κόντρα της με το Ριάντ εντείνεται, η Τουρκία αναζητάει αντίβαρα στήριξης στο σιιτικό Ιράν, στο μεγαλύτερο δηλαδή εχθρό της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας (αλλά και του Ντόναλντ Τραμπ καθώς και του Ισραήλ) στην περιοχή. Οι σχέσεις Άγκυρας-Τεχεράνης άρχισαν να θερμαίνονται μετά τον Ιούλιο του 2016 και το τουρκικό πραξικόπημα, όταν οι Ιρανοί έσπευσαν να στηρίξουν τον Ερντογάν. Όταν μάλιστα ξέσπασε η κρίση με το Κατάρ προ εβδομάδων, ο Ιρανός ΥΠΕΞ Μ. Τζ. Ζαρίφ πραγματοποίησε αμέσως επίσκεψη στην Άγκυρα.

Ακόμη και απέναντι στην Τεχεράνη ωστόσο, ο Ερντογάν δείχνει αναξιόπιστος. Μέχρι και το Φεβρουάριο του 2017 άλλωστε, εκείνος στήριζε δημοσίως τους σουνίτες του Κόλπου ενάντια στον «περσικό επεκτατικό εθνικισμό», όπως χαρακτηριστικά έλεγε από το Ριάντ προκαλώντας τότε ενόχληση στην Τεχεράνη. Αλλά και πίσω στις αρχές του 2016, όταν η Σαουδική Αραβία είχε προχωρήσει στην εκτέλεση του κληρικού Νιμρ αλ Νιμρ προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Ιράν, ο Ερντογάν είχε τότε στηρίξει δημοσίως τους Σαουδάραβες. Το μεγαλύτερο αγκάθι, ωστόσο, μεταξύ Άγκυρας και Τεχεράνης εξακολουθεί να εντοπίζεται στο μέτωπο της Συρίας και ακούει στο όνομα Μπασάρ αλ Άσαντ. Θα φτάσει στο σημείο ο Ερντογάν να αποδεχθεί τον Άσαντ για να ικανοποιήσει Ρώσους και Ιρανούς; Μένει να φανεί.

Με δεδομένα πάντως όσα έχουν προηγηθεί, ο Ερντογάν δείχνει πια να έχει απολέσει κάθε ίχνος αξιοπιστίας απέναντι στους γείτονες και τη διεθνή κοινότητα. Η πιο αξιόπιστη σχέση του τα τελευταία χρόνια, από την Αραβική Άνοιξη του 2011 και μετά, έδειχνε να είναι εκείνη με το πλούσιο σε φυσικό αέριο Κατάρ. Ακόμη και εκεί ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος ενδέχεται να τα βρει σκούρα. Κι αυτό διότι εάν το Κατάρ υποκύψει τελικώς, όπως αναμένεται, στις πιέσεις της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων και των ΗΠΑ, εκείνος που θα μείνει πίσω εκτεθειμένος δεν θα είναι άλλος από τον ίδιο τον Ερντογάν.

Πηγή MIgnatiou

το είδαμε ΕΔΩ