Η ημερομηνία λήξης και κατανάλωσης των τροφίμων και πώς συνδέονται με την ασφάλεια και τις αλλοιώσεις τους

Της Αγγελικής Μήλιου, βιολόγος, medlabnews.gr 

Ασφάλεια τροφίμου είναι ευρύτερη έννοια που προσδιορίζει κατάσταση του τροφίμου που δεν προκαλεί βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην υγεία του καταναλωτή. Υπολογίζεται ότι το ένα τρίτο των προβλημάτων υγείας που προκαλούνται από μη ασφαλή τρόφιμα οφείλονται σε κακή μεταχείριση των τροφίμων, από την στιγμή της αγοράς τους μέχρι την ώρα της κατανάλωσής τους. 

Προσοχή άλλο πράγμα είναι η ημερομηνία λήξης (expiry date) και άλλο πράγμα είναι η προτεινόμενη ημερομηνία κατανάλωσης (best before). Σε όλα τα τρόφιμα, αναγράφονται δύο κατηγοριών ημερομηνίες. Αυτή των ευπαθών προϊόντων, για την οποία οι καταναλωτικές οργανώσεις δεν αλλάζουν στάση και αυτή που αφορά στην «ημερομηνία κατανάλωσης κατά προτίμηση πριν...», που ορίζει μέρα/μήνα/έτος για τη λήξη του προϊόντος ή μήνα/έτος ή μόνο έτος. 

Σε όλη την Ε.Ε. τα τρόφιμα που βρίσκονται 1-2 μέρες πριν από την «best before» ημερομηνία πωλούνται από τα σούπερ-μάρκετ σε μειωμένη τιμή. Είναι μια πρακτική που γίνεται εδώ και πολλά χρόνια και κερδισμένοι είναι και ο παραγωγός και ο έμπορος, αφού δεν έχουν φύρα, αλλά και ο καταναλωτής, αφού αγοράζει κάτι πιο φτηνά. 

Κάθε χρόνο μόνο στη Μ. Βρετανία πετιούνται στα σκουπίδια 7,2 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων και ποτών τα περισσότερα από τα οποία θα μπορούσαν άφοβα να καταναλωθούν. Η σπατάλη αυτή κοστίζει 12 δισεκατομμύρια ευρώ και αποτελεί τεράστια επιβάρυνση για το περιβάλλον.

Στην Ελλάδα, ο αντίστοιχος αριθμός τροφίμων έφθανε τους 488.000 τόνους προ κρίσης και παρ’ ότι δεν υπάρχουν νεότερα επίσημα στοιχεία, μαρτυρίες ανθρώπων της αγοράς δείχνουν δραστική διαφοροποίηση των Ελλήνων στις επιλογές «από το ράφι στο τραπέζι».

Έρευνα που έγινε στη Μ. Βρετανία αποκάλυψε ότι η σπατάλη στο φαγητό κοστίζει σε ένα μέσο νοικοκυριό 500 περίπου ευρώ το χρόνο και για μια οικογένεια με παιδιά περίπου 700 ευρώ, δηλ κάπου 30-40 ευρώ το μήνα. 

ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΕΤΑMΕ ΣΥΝΗΘΩΣ; 

ΛΑΧΑΝΙΚΑ 26% 

ΠΟΤΑ 16% 

ΨΩΜΙ 13% 

ΦΑΓΗΤΑ 12% 

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ 10% 

ΚΡΕΑΣ 6% 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα τροφίμων, που δεν αλλοιώνονται εύκολα είναι το μέλι, ο καφές και το τσάι, ενώ άλλα (πχ, ζυμαρικά ή όσπρια) μπορεί να συντηρηθούν για μεγαλύτερο διάστημα από αυτό που αναφέρει η ένδειξη «ανάλωση κατά προτίμηση», αν συντηρηθούν σωστά (πχ, ψύξη, κατάψυξη, ξηρό και στεγνό περιβάλλον κ.λπ.). Το καλύτερο είναι η τελική ημερομηνία κατανάλωσης («ημερομηνία λήξης») πρέπει να αναγράφεται μόνο στα τρόφιμα, που είναι μικροβιολογικώς εξαιρετικά αλλοιώσιμα.

Αλλοιωμένο είναι κάθε τρόφιμο που παρουσιάζει ανεπιθύμητη φθορά ή αποσύνθεση. Αλλοιώσεις στα τρόφιμα μπορεί να προκαλέσουν οι μικροοργανισμοί (συχνά οι αλλοιώσεις προέρχονται από την διαδοχική δράση των μικροβίων), τα έντομα, τα ένζυμα του τροφίμου, οι καθαρές χημικές αντιδράσεις, οι φυσικοί παράγοντες όπως η κατάψυξη ή η ξήρανση. Η μόλυνση και η αλλοίωση μπορούν να ταξινομηθούν όχι μόνο ανάλογα με το αίτιο που τις προκάλεσε, αλλά και ανάλογα με το πότε παρουσιάζονται. 

Αλλοιωμένα τρόφιμα από μικροβιακές μολύνσεις, εκτός ότι δημιουργούν οικονομικό πρόβλημα γιατί απορρίπτονται από την κατανάλωση, συχνά κρύβουν επικίνδυνες τροφολοιμώξεις και τροφοτοξινώσεις. Αυτές προκαλούνται από παθογόνα μικρόβια και δημιουργούν σύνδρομα γαστρενερικά. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να αποσαφηνίσουμε τους όρους “τροφοτοξίνωση” και “τροφολοίμωξη”. 

Τροφοτοξίνωση: Ασθένεια που κάνει την εμφάνισή της από την κατανάλωση κάποιου προϊόντος που περιέχει μικροβιακή τοξίνη. 

Τροφολοίμωξη: Ασθένεια που εμφανίζεται από την κατανάλωση κάποιου προϊόντος που περιέχει παθογόνα μικρόβια. 

Τρόφιμα με βάση την ευκολία τους για αλλοίωση: 

Δυσαλλοίωτα ή σταθερά τρόφιμα. Η ζάχαρη, τα ξερά φασόλια, το αλεύρι δεν αλλοιώνονται, εκτός εάν υποστούν κάποια απερίσκεπτη μεταχείριση. 

Ημιευαλλοίωτα τρόφιμα. Οι πατάτες, τα μήλα ανήκουν στην κατηγορία αυτή και μπορούν να μείνουν αναλλοίωτα για αρκετό χρονικό διάστημα, αν υποστούν κατάλληλη μεταχείριση.

Ευαλλοίωτα τρόφιμα. Στην ομάδα αυτή ανήκουν τα πιο πολλά από τα τρόφιμα που καθημερινά καταναλώνουμε, όπως είναι το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά, τα λαχανικά κ.α. Τα τρόφιμα αυτά αλλοιώνονται πολύ γρήγορα, αν δεν χρησιμοποιήσουμε ειδικές μεθόδους συντήρησης. 

Το είδος της αλλοίωσης σ’ ένα τρόφιμο καθορίζεται από το μικροβιακό του φορτίο (είδη, αναλογία και αριθμός μικροβίων) και από τους παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη των μικροβίων (φυσικοχημικές ιδιότητες, παρουσία/απουσία οξυγόνου και άλλα). 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χώρα μας είναι κατά πόσο η πολιτεία μπορεί να ελέγχει την αγορά αλλά και πόσο μπορεί να ελέγχει την περιεκτικότητα των τροφίμων σε επιβλαβείς ουσίες για την υγεία μας όπως το εξασθενές χρώμιο σε εμφιαλωμένο νερό, βαρέα μέταλλα σε τρόφιμα φυτικής παραγωγής, αντιβιοτικά και διοξίνες σε τρόφιμα ζωικής παραγωγής. Είναι γεγονός ότι χωρίς ελέγχους θα μπορέσουν επιτήδειοι να εκμεταλλευτούν τις διατάξεις και έτσι εστιατόρια, ταβέρνες, καταστήματα έτοιμου και πρόχειρου φαγητού στον βωμό του κέρδους θα σερβίρουν τα ληγμένα προϊόντα στους πελάτες. Η αγορανομική διάταξη αναφέρει ότι τα τρόφιμα αυτά δεν προορίζονται για εστιατόρια και απαγορεύεται στους εστιάτορες κλπ να αγοράζουν την κατηγορία αυτή των τροφίμων, ποιος όμως θα μπορεί να ελέγξει κάτι τέτοιο. Έτσι κάποιοι ασυνείδητοι θα κερδοσκοπούν εις βάρος αυτών, που τηρούν την αγορανομική αυτή διάταξη. 

πηγή