Αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό

Ο ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ

Γράφει η Μαίρη Καρά

     Ο Διονύσιος Σολωμός (8 Απριλίου 1798 - 9 Φεβρουαρίου 1857) ήταν Έλληνας ποιητής, περισσότερο γνωστός για την συγγραφή του ποιήματος ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ. Κεντρικό πρόσωπο της Επτανησιακής σχολής ο Διονύσιος Σολωμός θεωρήθηκε και θεωρείται ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ των Ελλήνων, όχι μόνον γιατί έγραψε τον Εθνικό Ύμνο, αλλά και γιατί αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική παράδοση (κρητική λογοτεχνία, Δημοτικό τραγούδι) και ο πρώτος που καλλιέργησε συστηματικά την ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ κι άνοιξε τον δρόμο για την χρησιμοποίησή της στην λογοτεχνία. Σύμφωνα με τις απόψεις του δημιουργούσε «από τον ρομαντισμό μαζί με τον κλασικισμό ένα είδος μιχτό, αλλά νόμιμο.
     Ο Εθνικός μας Ποιητής γεννήθηκε στην Ζάκυνθο στις 8 Απριλίου 1798. Γονείς του ήταν ο κόντες Νικόλαος Σολωμός και η υπηρέτριά του Αγγελική Νίκλη. Ο πατέρας του καταγόταν από οικογένεια Κρητικών προσφύγων, που εγκαταστάθηκαν στην Ζάκυνθο το 1670, μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1669 από τους Οθωμανούς. Το οικογενειακό τους όνομα στα ιταλικά παραδίδεται με διάφορες μορφές: Salamon, Salomon, Solomon. Η καταγωγή της μητέρας του είναι πιθανό να ήταν από την Μάνη. Ο κόντες Νικόλαος Σολωμός χήρεψε το 1802 από την νόμιμη σύζυγό του Μαρνέττα Κάκνη, με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά, τον Ρομπέρτο και την Έλενα. Από το 1796 όμως είχε δεσμό με την υπηρέτριά του Αγγελική, με την οποία απέκτησε άλλον έναν γιο τον Δημήτριο, μετέπειτα πρόεδρο της Ιονίου Βουλής το 1801.
     Το ζευγάρι παντρεύτηκε μόλις την προπαραμονή του θανάτου του (27 Φεβρουαρίου 1807) και τα παιδιά τους απέκτησαν τα δικαιώματα των νόμιμων τέκνων. Ο ποιητής πέρασε τα παιδικά του χρόνια ως το 1808 στο πατρικό του σπίτι στην Ζάκυνθο, υπό την επίβλεψη του δασκάλου του, αβά Σάντο Ρόσι Ιταλού πρόσφυγα. Μετά τον θάνατο του πατέρα του ανέλαβε την κηδεμονία του ο κόντες Διονύσιος Μεσσαλάς, ενώ η μητέρα του παντρεύτηκε στις 15 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς τον Μανόλη Λεονταράκη. Την επόμενη χρονιά ο Μεσσαλάς έστειλε τον μικρό Διονύσιο στην Ιταλία για σπουδές, σύμφωνα με την συνήθεια των ευγενών των Επτανήσων, αλλά ενδεχομένως και λόγω του γάμου της Αγγελικής Νίκλη.
     Ο Διονύσιος αναχώρησε για την Ιταλία μαζί με τον δάσκαλό του, ο οποίος επέστρεφε στην πατρίδα του την Κρεμόνα. Γράφτηκε αρχικά στο Λύκειο της Αγίας Αικατερίνης στην Βενετία, όμως δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στην αυστηρή πειθαρχία του κι έτσι ο Ρόσι τον πήρε στην Κρεμόνα, όπου τελείωσε το Λύκειο το 1815. Αμέσως γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Παβίας, από την οποία αποφοίτησε το 1817. Δεδομένων των φιλολογικών ενδιαφερόντων του, η άνθηση της ιταλικής λογοτεχνίας δεν τον άφησε ανεπηρέαστο. Καθώς μάλιστα μιλούσε πλέον θαυμάσια την ιταλική γλώσσα, άρχισε να γράφει ποιήματα στα ιταλικά. Τα σημαντικότερα από τα πρώτα ιταλικά ποιήματα που έγραψε εκείνην την περίοδο ήταν το «Ode per la prima messa» (Ωδή για την πρώτη λειτουργία) και «La distruzione di Gerusalemme» (Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ).
     Μετά το τέλος των σπουδών του επέστρεψε στην Ζάκυνθο, όπου υπήρχε αξιόλογη πνευματική κίνηση ήδη από τον 18ο αιώνα. Εντάχθηκε σ’ έναν κύκλο ανθρώπων με ενδιαφέρον για την λογοτεχνία κι ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τον Αντώνιο Μάτεση Γεώργιο Τερτσέτη, Διονύσιο Ταγιαπιέρα και τον Νικόλαο Λούντζη. Συγκεντρώνονταν συχνά σε φιλικά σπίτια και διασκέδαζαν με αυτοσχέδια ποιήματα. Όπως ήταν φυσικό, ο Σολωμός ξεχώριζε εξ αιτίας του ποιητικού ταλέντου του. Ο Σολωμός είχε εξ αρχής σημαντική θέση στους φιλολογικούς κύκλους της Ζακύνθου. Μετά δε την δημοσίευση του Ύμνου η φήμη του επεκτάθηκε και στο Ελληνικό Κράτος, αν κι ο ίδιος δεν ταξίδεψε ποτέ στην ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ.
     Στο ευρύ κοινό των Επτανήσων και στην Αθήνα ο ποιητής ήταν γνωστός μόνο για τα ποιήματα που είχε δημοσιεύσει: τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν, το απόσπασμα «Η δέηση της Μαρίας» από τον Λάμπρο, την Ωδή εις Μοναχήν, καθώς και τα νεανικά του ποιήματα, πολλά από τα οποία διαδίδονταν προφορικά και αρκετά από αυτά είχαν μελοποιηθεί. Η άποψη των συγχρόνων του στηριζόταν επομένως σε αυτά τα έργα και χάρη σε αυτά είχε αποκτήσει την φήμη που τον συνόδευσε μέχρι τον θάνατό του. Θαυμασμό για το έργο του Σολωμού εκδήλωναν και οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της Α΄  Αθηναϊκής Σχολής.  Συχνά σατίριζαν στα ποιήματά τους έναν Ζακυνθινό γιατρό, τον Ροΐδη. Τα  ποιήματα του Σολωμού που σατιρίζουν τον γιατρό είναι: Το Ιατροσυμβούλιο, Η Πρωτοχρονιά και Οι Κρεμάλες). 

Ο ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ 

     Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν είναι το ποίημα που έγραψε ο Διονύσιος Σολωμός το 1823 στην Ζάκυνθο. Αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές με στοιχεία ρομαντισμού και κλασικισμού και υπάρχει εναλλαγή τροχαϊκών οκτασύλλαβων και επτασύλλαβων. Οι 24 πρώτες στροφές καθιερώθηκαν από το 1865 ως ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ της ΕΛΛΑΔΑΣ και της ΚΥΠΡΟΥ. Οι δύο πρώτες στροφές ανακρούονται και συνοδεύουν την έπαρση και την υποστολή της σημαίας και ψάλλονται σε επίσημες τελετές. Κατά την διάρκεια της ανάκρουσής του Ύμνου αποδίδονται τιμές στρατιωτικού χαιρετισμού «ορθίως και εν ακινησία» απ’ όλους τους παρόντες.
     Το 1828 μελοποιήθηκε από τον Κερκυραίο Νικόλαο Μάντζαρο, πάνω σε λαϊκά μοτίβα, για τετράφωνη ανδρική χορωδία. Από τότε ακουγόταν τακτικά σε ΕΘΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ αλλά και στα σπίτια των Κερκυραίων αστών. Έτσι αναγνωρίστηκε στην συνείδηση των κατοίκων των Ιονίων, ως άτυπος ύμνος της ΕΠΤΑΝΗΣΟΥ. Ακολούθησαν κι άλλες μελοποιήσεις από τον Μάντζαρο που υπέβαλε το έργο του στον Βασιλιά Όθωνα τον Δεκέμβριο του 1844. Παρά την τιμητική επιβράβευση του μουσικοσυνθέτη Μάντζαρου με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρα (Ιούνιος 1845) και του Διονυσίου Σολωμού με τον Χρυσό Σταυρό του ίδιου Τάγματος (1849), το έργο διαδόθηκε μεν ως «θούριος», αλλά δεν υιοθετήθηκε ως ΥΜΝΟΣ από τον ΟΘΩΝΑ.
     Όταν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε την Κέρκυρα το 1865 μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, άκουσε την εκδοχή για ορχήστρα πνευστών της αρχής της πρώτης μελοποίησης που έπαιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας και του έκανε εντύπωση. Ακολούθησε Βασιλικό Διάταγμα του Υπουργείου Ναυτικών (Υπουργός Δ. Στ. Μπουντούρης) που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Το σύνολο της πρώτης μελοποίησης του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» τυπώθηκε για πρώτη φορά σε 27 μέρη στο Λονδίνο το 1873, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του συνθέτη του. Ο αντισυνταγματάρχης ε.α. Μαργαρίτης Καστέλλης, διασκεύασε τον «Εθνικό Ύμνο» για μπάντα κι αυτή η μεταγραφή ανακρούεται από τις στρατιωτικές μπάντες ως σήμερα. 

Διαβάστε το 2ο μέρος ΕΔΩ 
το 3ο μέρος ΕΔΩ
το 4ο μέρος ΕΔΩ
το 5ο μέρος ΕΔΩ