Το τουρκικό στράτευμα μετά το πραξικόπημα (μέρος 1ο)

Ιδεολογικές, οργανωτικές, θεσμικές και επιχειρησιακές διεργασίες 

Γράφει ο Νικόλαος Παούνης 

Βαλκανιολόγος - Διεθνολόγος

Σε βάθος 5 έως 8 ετών αναμένεται να ομαλοποιηθεί η κατάσταση στον τουρκικό στρατό, να επανέλθει η συνοχή, και δη υπό το ιδεολογικό πρίσμα των αρχών του νεο-Οθωμανισμού. Δηλαδή θα συγκροτηθεί ένα ιδεολογικά «νέο» στράτευμα, το οποίο θα εμφορείται από εθνικιστικές και φιλο-ισλαμικές πεποιθήσεις.

Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις αποτελούν τον δεύτερο ισχυρότερο στράτευμα του ΝΑΤΟ και εντάσσονται στις 10 ισχυρότερες πολεμικές μηχανές παγκοσμίως. Εφόσον ολοκληρωθεί απρόσκοπτα το τρέχον εξοπλιστικό πρόγραμμα, αναμένεται να ανέλθουν στην κλίμακα της παγκόσμιας κατάταξης έτι περαιτέρω.

Στις 15 Ιουλίου 2016 εκδηλώθηκε πραξικόπημα με την ευρέως γνωστή κατάληξη. Στην διάρκεια του πραξικοπήματος έλαβαν μέρος ελάχιστα στρατιωτικά μέσα (για παράδειγμα από τα 278 μαχητικά ενεπλάκησαν 6 έως 8, και από τα 7 ιπτάμενα τάνκερ μόλις ένα) [1]. Τούτο αναιρεί την κυρίαρχη αντίληψη στην Ελλάδα περί μαζικής συμμετοχής των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην κίνημα των στασιαστών του παρελθόντος Ιουλίου.

Το πραγματικό πλήγμα αφορά την μαζική «κάθαρση» έμπειρων και καταρτισμένων στελεχών από τις τάξεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην οποία επιδόθηκε το τουρκικό κράτος μεταγενέστερα. Το επίπεδο επαγγελματικής στελέχωσης μειώθηκε από το 45% στο 42%, ενώ περισσότεροι από 140 ανώτατοι αξιωματικοί προφυλακίστηκαν.

Μεγάλη απώλεια υπέστη η πολεμική αεροπορία σε αριθμό αξιόμαχων χειριστών (αποτάχθηκαν 550 πιλότοι με σχετικά Διατάγματα) [2], κατάσταση η οποία άρχισε σταδιακά να βελτιώνεται ελαφρώς, από τις αρχές του έτους. Οι επιπτώσεις στο ηθικό, στην ικανότητα σχεδιασμού και διεξαγωγής επιχειρήσεων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων προς το παρόν είναι αδιαμφισβήτητες. Αναλυτικά παρατίθεται σχετικός πίνακας:

Παράλληλα αποτάχθηκαν 16.000 σπουδαστές από τα φυτώρια των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, δηλαδή από τις Στρατιωτικές Ακαδημίες (Harp Akademileri), από τη Στρατιωτική Ακαδημία Ιατρικής (Gülhane Askeri Tip Akademisi), και τα Στρατιωτικά Γυμνάσια (Maltepe, Işıklar, Kuleli). Επίσης, ιδρύεται Διακλαδικό Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας το οποίο θα αντικαταστήσει το σύνολο των Στρατιωτικών Σχολών, ενώ ο έλεγχος της Ιατρικής Ακαδημίας μεταβιβάστηκε στο Υπουργείο Υγείας.

Οι θεσμικές μεταβολές αφορούν την αποδυνάμωση του Τουρκικού Γενικού Επιτελείου μέσω της ένταξης και υπαγωγής των Διοικήσεων της Στρατοχωροφυλακής (Jandarma) και της Ακτοφυλακής (Sahil Güvenlik) στο Υπουργείο των Εσωτερικών, της μεταβίβασης επιχειρησιακών αρμοδιοτήτων από τους Αρχηγούς των Επιτελείων στον πολιτικό τους προϊστάμενο, της δυνατότητας στρατιωτικής εκπροσώπησης στο εξωτερικό από αξιωματούχους μη έχοντες την στρατιωτική ιδιότητα, της μεταβολής στην σύνθεση του Στρατιωτικού Συμβουλίου (αρμόδιο για προαγωγές, κρίσεις κ.ο.κ.), του περιορισμού των αρμοδιοτήτων της στρατιωτικής Δικαιοσύνης υπέρ των πολιτικών δικαστηρίων κ.α.

Το επίκεντρο των αλλαγών του οργανωτικού πλαισίου αφορά τη μεταστάθμευση μονάδων από τα δύο μείζονα αστικά κέντρα προς την περιφέρεια (παρόμοιες αλλαγές παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα μετά την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος).

Η 4η A.J.U. (Mürted) της οποίας αεροσκάφη συμμετείχαν στο πραξικόπημα, παρέδωσε τα μαχητικά της σε άλλες αεροπορικές βάσεις, και ανέστειλε τη λειτουργία της. H 28η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Πεζικού μεταστάθμευσε 140 χλμ. βορειοανατολικά της Άγκυρας (Çankırı), ενώ το Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων μετακινήθηκε από την πρωτεύουσα στην περιοχή Burdur. Οι Σχηματισμοί της Κωνσταντινούπολης παρέδωσαν τα οπλικά τους συστήματα σε έτερους (π.χ. Tekirdağ, Ulaş, Kahramanmaraş), ενώ η ενεργός δράση της Τουρκικής Αεροπορίας Στρατού (1ο Σύνταγμα) τη νύχτα του πραξικοπήματος υπήρξε γεγονός καταλυτικής σημασίας ώστε να αποφασιστεί η πλήρης μεταφορά των εγκαταστάσεων από το Güvercinlik στην Isparta.

Το τελευταίο εξάμηνο λαμβάνει χώρα μια «ιδεολογική διεργασία», ουσιαστικά μια αναμόρφωση της ιδεολογικής ταυτότητας του συνόλου της τουρκικής κοινωνίας, με κύρια χαρακτηριστικά τον συντηρητισμό και τον εθνικισμό. Το γεγονός αυτό δίνει ερμηνείες και για το εσωτερικό πολιτικό παρασκήνιο (συμπόρευση των AKP και MHP εν όψει του κρίσιμου δημοψηφίσματος της 17ης Απριλίου).

Την παρούσα χρονική στιγμή στους κόλπους του τουρκικού στρατεύματος εξαρθρώνονται τα κεμαλικά στοιχεία με την κατηγορία ότι πρόσκεινται ιδεολογικά στον Fethullah Gülen, και αντικαθίστανται από τους «Ερντογανικούς» ή «μετα-κεμαλιστές» ή ακριβέστερα «νεο-Οθωμανιστές» στρατιωτικούς. Όμως η διαδικασία αυτή δεν θα είναι αέναη.

Σταδιακά αναμένεται να ομαλοποιηθεί η κατάσταση (σε βάθος 5-8 ετών), να επανέλθει η συνοχή, και δη υπό το ιδεολογικό πρίσμα των αρχών του νεο-Οθωμανισμού. Δηλαδή θα συγκροτηθεί ένα ιδεολογικά «νέο» στράτευμα, το οποίο θα εμφορείται από εθνικιστικές και φιλο-ισλαμικές πεποιθήσεις. Σε συνδυασμό με την απόκτηση πολεμικής εμπειρίας στο μέτωπο της Συρίας, στην διάρκεια του αγώνα καταστολής του κουρδικού κινήματος, αλλά και κατά τις κοινές νατοϊκές δραστηριότητες, αναμένεται σχετικά μακροπρόθεσμα να συγκροτηθεί ένα ακόμα πιο συμπαγές από κάθε άποψη στράτευμα, εμπειροπόλεμο και άρτια εξοπλισμένο [3]. 

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΣΥΡΙΑ 

Η επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη (Euphrates Shield) στην βόρεια Συρία άρχισε να υλοποιείται σαράντα ημέρες μετά το περίφημο πραξικόπημα. Στις εγχώριες αναλύσεις κυριάρχησε η παραφιλολογία περί τουρκικού ολέθρου στην Συρία, καίτοι τα στοιχεία συνηγορούσαν σε μια σχετικά ικανοποιητική επίδοση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων (Türk Silahlı Kuvvetleri) στο μέτωπο της Συρίας. 

Πρωτίστως να επισημανθεί ότι η τουρκική επιχείρηση αφορά έναν «υβριδικό» πόλεμο (Hybrid Warfare), καθόσον συγκεντρώνει στοιχεία συμβατικής και μη συμβατικής σύγκρουσης, ήτοι οι μεσαίας έντασης συμβατικές εχθροπραξίες, διεξάγονται σε συνδυασμό με τακτικές και στοιχεία ανταρτοπόλεμου και αντι-ανταρτοπόλεμου, ενώ παράλληλα εκπληρώνει τις προϋποθέσεις να εκληφθεί και ως μια «Πολύχωρική Σύρραξη» (multi-domain battle) διότι παραλλήλως εφαρμόζονται πολλαπλές επιχειρήσεις σε ολόκληρο το φάσμα βάσει της διατιθέμενης στρατιωτικής δυνατότητας, των μεθόδων και τακτικών όπως κυβερνοπόλεμος, ψυχολογικές επιχειρήσεις, διαστημικές εφαρμογές (τομέας λήψης και διαβίβασης πληροφοριών) [4].

Η Τουρκία εξαπέλυσε την εν λόγω επιχείρηση κάνοντας χρήση των διατάξεων του Άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών περί «Νόμιμης Άμυνας», επικαλούμενη την ασφάλεια των πολιτών της, εξαιτίας των δεκάδων επιθέσεων κατά τουρκικών οικισμών που σημειώθηκαν από το συριακό έδαφος [5].

Πιο συγκεκριμένα η Τουρκία μέσα σε διάστημα επτά εβδομάδων δημιούργησε ένα προγεφύρωμα συνολικού πλάτους 90 χλμ. (από την πόλη Cerablus έως την A’zaz), και βάθους περί τα 50 χλμ. (Kilis-Al Bab), απελευθερώνοντας 230 οικισμούς, και εμπλέκοντας ελάσσων αριθμό στρατιωτικών δυνάμεων (περίπου 1.500 άνδρες) σε συνεργασία με τους μαχητές του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA) [6].

Αν και η Euphrates Shield είναι μια διακλαδική επιχείρηση, η περιορισμένη εμπλοκή ελικοπτέρων (ενεπλάκησαν ελάχιστα Blackhawk κυρίως για αεροδιακομιδές τραυματιών), δεικνύει μια νέα αντίληψη ως προς τη χρήση των χερσαίων δυνάμεων τουλάχιστον σε μάχες εντός ημιαστικών και αστικών περιοχών. Η νέα αυτή φιλοσοφία έγκειται στην αποτελεσματική χρήση της στρατιωτικής ισχύος, δίνοντας έμφαση στα χερσαία μικτά τακτικά συγκροτήματα, για την επίτευξη στρατηγικών σκοπών. Παραλλήλως και σύμφωνα με τα προειρημένα, εξελίσσεται ο «πολυφασματικός» πόλεμος. 

Τουρκικό F-4 πετά πάνω από έναν μιναρέ αφότου απογειώθηκε από την βάση Ιντσιρλίκ στα Άδανα της Τoυρκίας, στις 12 Αυγούστου του 2015. REUTERS/Murad Sezer 

Η τουρκική αεροπορία εκτέλεσε πληθώρα αναγνωρίσεων και προσβολών ακριβείας κατά των υποδομών του ISIS, απέφυγε όμως τις αποστολές Εγγύς Αεροπορικής Υποστήριξης. Η Türk Hava Kuvvetleri έπληξε 1.200 στόχους υποδομής του ISIS με ποσοστό ευστοχίας που άγγιξε το 90-92% (δηλαδή οι ανατεθείσες αποστολές εκτελέστηκαν άπαξ, και δεν απαιτήθηκε επαναληπτική προσβολή). Αξιοσημείωτη παρατήρηση, η εφαρμογή σύγχρονων τακτικών συλλογής πληροφοριών, κατάδειξης στόχων και προσβολής σε πραγματικό χρόνο. Παράλληλα η επίθεση υποστηρίχθηκε από κλασσικές μεθόδους ψυχολογικών επιχειρήσεων μεν, νέες εφαρμογές δε (π.χ. ηλεκτρονικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης), ώστε να επιτευχθεί ταχύτερα ο αντικειμενικός σκοπός.

Αξιοσημείωτο γεγονός ότι η Τουρκία ανέπτυξε ανθρωπιστική δράση (υπό την έννοια ότι διασφάλισε την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, και επαναλειτούργησε σχολικές και νοσοκομειακές μονάδες). Η παρουσία του τουρκικού στρατού περιόρισε ακόμη και τα φαινόμενα ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ φατριών (κυρίως για το μονοπώλιο δραστηριοτήτων λαθρεμπορίου), που λάμβανε χώρα στην διάρκεια του συριακού εμφυλίου. Σύντομα όμως θα πρέπει να προχωρήσει στην δημιουργία ενιαίων δομών και στην σταδιακή μεταβίβαση εξουσιών, κοινώς να εργαστεί προς την κατεύθυνση της οργάνωσης του κράτους στην περιοχή.

Όμως, η επιχείρηση «Fırat Kalkanı», πρωτίστως δημιούργησε τις απαραίτητες προϋποθέσεις ανάδειξης της Τουρκίας σε βασικό συνομιλητή στην υπό εξέλιξη διαπραγμάτευση για το μέλλον της Συρίας, με στόχο την διασφάλιση της τουρκικής εδαφικής ακεραιότητας, και δευτερευόντως συνέβαλε στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και το γοήτρου των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.

Από τις 24 Αυγούστου και εξής η Τουρκία φόνευσε περισσότερους από 1.830 (2.200 σύμφωνα με το τουρκικό επιτελείο) μαχητές του Ισλαμικού Κράτους (Daesh), και 310-370 Κούρδους των Μονάδων Πολιτοφυλακής (YPG) [7]. Η Τουρκία απώλεσε 65 στρατιώτες, κυρίως στη μάχη πέριξ και εντός της πόλεως Al Bab (λόφος Aqil), ενώ ο FSA έχασε τουλάχιστον 400 στρατιώτες. 

συνεχίζεται στο 2ο μέρος

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ: 

[1] Arda Mevlutoglu, Turkish defense journalist.

[2] Διατάγματα υπ. αρ. 668/27/07/16, 670/17/08/16, 677/22/11/16.

[3] Εκτιμήσεις αξιόπιστων αναλυτών οριοθετούν την εν λόγω διαδικασία εντός της τρέχουσας εξαετίας.

[4] Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Το Αποτέλεσμα της Επιχείρησης Ασπίδα του Ευφράτη (Euphrates Shield). Παούνης Νικόλαος. 31/10/2016.

[5] ibid

[6] Συμμετοχή μιας Ταξιαρχίας Καταδρομών, επίλεκτων τμημάτων «Bordo Bereli», 2-3 τακτικών συγκροτημάτων ίλης (M-60A3 TTS, SABRA, Leo2A4), με την υποστήριξη πυροβολαρχιών TR-300 Kasırga, T-155 Fırtına, 2 Μοιρών F-16C/D CCIP, και UAV τουρκικής κατασκευής Bayraktar. Πρόσφατα μεταφέρθηκαν και ΠΕΠ Τ-122 Sakarya.

[7] Metin Gurcan. www. Al-monitor.com.

Πηγή ForeignAffairs

το είδαμε ΕΔΩ