Η ΑΓΝΩΣΤΗ, ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΦΗΜΗ ΑΡΧΑΙΑ ΣΙΚΥΩΝ

Γράφει ο Ιωάννης Ασλανίδης 

Η Αρχαία Ελληνική πόλη ΣΙΚΥΩΝ ήτο πρωτεύουσα του κράτους της Σικυωνίας, ευρίσκεται Δυτικά της Κορίνθου και 8 χιλιόμετρα Νοτίως της σημερινής πόλεως Κιάτο.

Εκτείνεται δυτικά της κορινθιακής πεδιάδος και σε παραλιακό μήκος 16 μιλίων και βάθος περισσότερο των 13 μιλ. στο εσωτερικό.

Kατά τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας της, το  όνομα της Σικυώνος έχει αλλάξει πολλές φορές. Γι’ αυτό και αναφέρεται όχι λίγες φορές στα αρχαία κείμενα με διαφορετικές ονομασίες. 

• Αιγιαλεία: Αυτό ήταν το πρώτο όνομα από τον Αιγίαλο (1870 π.Χ.), ο οποίος αναφέρεται ως ο ιδρυτής της πόλης – κράτος της Σικυώνος.
• Τελχίς ή Τελχινία; Όνομα του Βασιλέα Τελχίνα, εγγονό του Αγίαλου ή ακόμη από τους τελχίνες, τους φημισμένους μεταλλουργούς, που κατά τον ΣΤΡΑΒΩΝΑ, ήταν οι πρώτοι τεχνίτες του χαλκού και του σιδήρου  στην Ελλάδα.
• Μυκόνι: Από την μεγάλη αφθονία της σημερινής παπαρούνας (μυκόν = παπαρούνα), που υπήρχε άφθονη στους αγρούς. Κατά τον ΗΣΙΟΔΟ οι κάτοικοι πίστευαν ότι ήταν δώρο της θεάς Δήμητρας.
• Σικυών: Το όνομα με το οποίο η πόλη ήταν γνωστή, κατά το μεγαλύτερο μέρος της Προϊστορίας και Ιστορίας. Σύμφωνα με την μαρτυρία του ΠΑΥΣΑΝΙΑ προέρχεται από τον Σικύωνα της Αττικής, ο οποίος παντρεύτηκε την Ζευξίππη κόρη του Βασιλέα Λαμέδοντα και ο οποίος αργότερα βασίλευε στην πόλη. 

Μια άλλη εκδοχή του ονόματος πιθανόν να είναι από το Σικυός (Σικύα = είδος κολοκύνθης), το οποίο καλλιεργούσαν σε μεγάλες ποσότητες στα παλαιά χρόνια. 

 

Tο κράτος της Σικυωνίας περιελάμβανε, πλην της πόλεως, της ακροπόλεως και του λιμένος στο Κορινθιακό κόλπο και μερικά χωριά όπως Βάλτσαν, Βασιλικόν, Διμήνιον, Ζέμενον, Θολερόν, Θεοφάνιον, Κλημενζέϊκα, Ματσάνη, Μούλκι, και Τραγάνα, πιθανότατα ονομασίες μεταγενέστερες. 

 

Γνωρίζουμε ότι η περιοχή της Σικυώνος κατοικείτο από τους Νεολιθικούς χρόνους από τους Πελασγούς [5000-3000 π.Χ.]. Γύρω στο 1900 π.Χ., οι Αχαιοί έκαμαν εδώ την πρώτη αποικία τους.  Σύμφωνα με τον ΠΑΥΣΑΝΊΑ όπως προαναφέραμε, ο πρώτος Βασιλιάς και ιδρυτής της πόλης ήταν ο Αιγίαλος, του οποίου η δυναστεία κράτησε χίλια περίπου χρόνια (26 Βασιλείς). Υπ’ όψιν από τον 4o Βασιλέα της Σικυώνος Πέλοπα πήρε το όνομα η Πελοπόννησος (Νήσος του Πέλοπος). 

 

- Το 1200 π.Χ. οι Σικώνιοι, μετά του Αχαιού Βασιλέως των Μυκηνών Αγαμέμνονα λαμβάνουν μέρος εις τον Τρωϊκό Πόλεμο, ο οποίος διήρκεσε 10 έτη. Αυτός είναι δυστυχώς και ο πρώτος μεγάλος εμφύλιος πόλεμος των Ελλήνων. 

 

- Το 1100 π.Χ. εισβάλλουν εις την Σικυώνα οι Δωριείς με βασιλέα τον Φάλκην. Η Σικυών ήταν μία από τις ελάχιστες πόλεις της Πελοποννήσου, που αντιστάθηκαν στους Δωριείς επιδρομείς. Η Ελληνική αυτή φυλή των Δωριέων επικρατεί στην Σικυώνα πέντε (5) αιώνες, όπου εβασίλευσαν είκοσι τρεις Βασιλείς, ήτο για την Σικυώνα μια περίοδος σκότους και αφάνειας κατά την οποίαν, ουδέν αξιόλογον γεγονός κατέγραψαν οι Ιστορικοί. 

 

- Η Σικυών επανέκτησε την ανεξαρτησία της, τον έβδομο αιώνα π.Χ. όταν η αχαϊκή οικογένεια των Ορθαγορίδων πήρε την εξουσία στα χέρια της και κυβέρνησε την πόλη για εκατό χρόνια, από το 640 μέχρι το 540 π.Χ..  Σύμφωνα με τον ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ οι Ορθαγορίδες «τοις αρχομένοις εχρώντο μετρίως και πολλά τοις νόμοις εδούλευον».  Κατά την διάρκεια των Ορθαγορίδων η Σικυών εγνώρισε μεγάλη δόξα και πολλά νεοτεριστικά θέματα έλαβαν χώρα στην πόλη αυτή.  Μάλιστα την εποχή εκείνη ο Αδελφός του Ορθαγόρα  Μύρων, αφιέρωσε το πρώτο θησαυροφυλάκιο της Σικυώνος στην Ολυμπία, έχοντας κερδίσει στο αγώνισμα της αρματοδρομίας στην 33h Ολυμπιάδα το 648 π.Χ.

 

Ειδικότερα κατά την Βασιλεία του Κλεισθένη έγιναν πολλές μεταρρυθμίσεις και αυξήθηκε η Πολιτική και Στρατιωτική ισχύς της πόλεως.  Έτσι προστατεύοντας την πόλη κόσμησε αυτήν με πολλά αξιόλογα Ιωνικά κτίρια. Η Αυλή του υπήρξε από τα μεγαλύτερα τότε καλλιτεχνικά και πνευματικά κέντρα φιλοσόφων, ποιητών, ρητόρων κ.λπ. του Ελλαδικού χώρου.  Οι Σικυώνιοι την εποχή εκείνη ήσαν πρωτοπόροι σ’ όλες τις τέχνες, κυρίως στην Ζωγραφική και την Γλυπτική.  Διά τον λόγον αυτόν καλλιτέχνες απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδος πήγαιναν στην Σικυώνα για να εργασθούν και να διδαχθούν. Την θυγατέρα του Κλεισθένη ενυμφεύθη ο Μεγακλής πρόγονος του Περικλέους (Αθήναι), εκ του γάμου αυτού εγεννήθη εις Αθήνας ο νέος Κλεισθένης, ο οποίος εκ πατρός ανήκε στην γεννεά των Αλκμαιωνιδών (πιθανόν εκ της Αλκμήνης μητρός του Ηρακλέους), αυτός είναι ο γνωστός μεταρρυθμιστής του Αθηναϊκού πολιτεύματος. Ας επανέλθουμε στον παππού Κλεισθένη, ο οποίος κυβέρνησε την Σικυώνα 31 χρόνια, οι νόμοι δε του οποίου διατηρήθηκαν για πολλά χρόνια. Μετά τον θάνατό του η πόλη παρήκμασε. 

 

- Μετά την πτώση της δυναστείας των Ορθαγοριδών, η Σικυών προσκολλήθηκε στην Σπάρτη. Εν συνεχεία εντάχθηκε στην Πελοποννησιακή συμμαχία και συμμετείχε στους Περσικούς πολέμους, όπου διακρίθηκαν ιδιαιτέρως στις Μάχες της Μυκάλης και των Πλαταιών (479).  Κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πελοποννησιακού πολέμου (431-403 π.Χ.) η Σικυών υπέστη μεγάλες καταστροφές. 

 

- Την περίοδο της Θηβαϊκής ηγεμονίας η Σικυών έγινε δια της βίας σύμμαχος των Θηβών (369 π.Χ.).  Την περίοδο αυτή κατέλαβε την εξουσία της πόλεως με την βοήθεια των Θηβαίων ο Εύφρων ο οποίος εγκατέστησε τυραννία.  Η Σκληρή του διακυβέρνηση τον έφερε σύντομα αντιμέτωπο με αντιπάλους και πρώην συμμάχους του, ώστε αναγκάστηκε στο τέλος να εγκαταλείψει την πόλη. Τον διαδέχθηκε ο υιός του Αντέας ο οποίος κυβέρνησε μέχρι την κατάληψη της πόλεως από τους Μακεδόνες. 

 

- Το 303 π.Χ., ο Δημήτριος Πολιορκητής, υιός του Αντιγόνου Στρατηγού του Μ. Αλεξάνδρου, κατέλαβε  την πόλη της Αρχαίας Σικυώνος και αφού την κατέστρεψε, έκτισε την νέα Σικυώνα, κατά μαρτυρίες, πλησίον της παλαιάς πόλεως και πλησίον της ακροπόλεως, σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τον λιμένα της πόλεως, πλησίον του σημερινού χωριού Βασιλικό.  Την νέα πόλη ονόμασε Δημητριάς, όνομα το οποίο δεν κράτησε για πολύ καιρό. 

 

- Στην επόμενη περίοδο στην πόλη των Σικυώνων επεκράτησαν ταραχές που οδήγησαν τελικά, στην άνοδο μιας νέας δυναστείας τυράννων. Η νέα περίοδος της τυραννίας έληξε όταν ο Στρατηγός Άρατος (251 π.Χ.) με μια δύναμη αποτελούμενη από Σικυώνιους εξόριστους και αρκετούς Κορινθίους και Αργείους κατέλαβε την πόλη.  Την ίδια χρονιά η Σικυώνα εντάσσεται στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και ο Άρατος γίνεται αρχηγός της.  Την περίοδο διακυβέρνησης του Αράτου, η Αχαϊκή Συμπολιτεία έφθασε στην μέγιστη ακμή της.

Μετά τον θάνατο  του Άρατου, (212 π.Χ.), η Σικυών άρχισε πάλι να παρακμάζει. 

 

- Το 146 π.Χ. καταστράφηκε και πάλι από τους Ρωμαίους και το 87 π.Χ. λεηλατήθηκε από τον Ρωμαίο Σύλλα. Τέλος, η περιοχή της Σικυωνίας κατεστράφη επίσης τρεις (3) φορές από σεισμούς το 23, το 155 και το 1928 μ.Χ. 

 

Στοιχειωδώς στην παρούσα αναφερόμεθα στα ελάχιστα που μέχρι σήμερα είναι γνωστά για την αρχαία αυτή πόλη, που όμως, καταδεικνύουν το μεγαλείο και τον ρόλο της πόλεως αυτής στην Αρχαία Ελλάδα: 

 

- Για την Σικυώνα έχουν την περιγραφή των μνημείων της από τον Παυσανία κατά το δεύτερο μ.Χ. αιώνα.  Όταν ο επισκέπτης ερχόταν από την Κόρινθο στην Σικυώνα συναντούσε το μνήμα του Λύκου του Μεσσήνιου, δεξιά του ήταν το Ολύμπιο. Στην Ακρόπολη υπήρχε το Ιερό της Ακραίας τύχης και των Διοσκούρων με τα ξόανα των θεοτήτων, αμέσως μετά συναντούσε το Θέατρο με το άγαλμα του Αράτου που κρατούσε ασπίδα.  Μετά το Θέατρο ήταν ο ναός του Διονύσου και η αγορά.  Μετά την αγορά υπήρχε ο ναός της Αρτέμιδος Λιμναίας και στη συνέχεια το Ιερό της Πειθούς. Μετά το Τέμενος των Ρωμαίων αυτοκρατόρων ήταν ο ναός του Απόλλωνα. 

 

Στην πόλη ακόμη υπήρχαν, Στάδιο, Βουλευτήριο με την μεγάλη στοά, Βωμός του Ισθμίου Ποσειδώνος και δίπλα τα αγάλματα του Μειλιχίου Δία και της Πατρώας Αρτέμιδος. Υπήρχαν ακόμη ο ναός του Λυκείου Απόλλωνος, το γυμναστήριο με άγαλμα του Ηρακλή, το Ιερό του Ασκληπιού και ο ναός της Αφροδίτης με άγαλμα της θεάς. Κοντά στην Ιερά Πύλη υπήρχαν το Ιερό της Φεραίας Αρτέμιδος, ο ναός της Αθηνάς με το μνήμα του Ενιπέα κατασκευαστού του Ναού. Μετά ήταν το Ιερό της Ήρας. Στη Σικυώνα υπήρχε και δεύτερος ναός της Ήρας και του Καρνείου Απόλλωνος,  αλλά και  Βωμοί του Πανός και του Ηλίου. 

 

- Μεταξύ των σημαντικοτέρων της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας καταλέγονται, οι Σικυώνιοι γλύπτες Κλέωνας, Λύσιππος, Λυσίστρατος, Ευτυχίδης, Κάναχος. Ζωγράφοι Εύπομπος, Αιγηνήτης, Απέλλης, Νεοκλής και Παυσανίας. Ονομαστός και τρεις φορές Ολυμπιονίκης παλαιστής ο Σώστρατος, οι ποιήτριες Πράξα και Πράξιλλα, ο Κωμωδιογράφος Αξιόπιοτος, οι γεωγράφοι Αρίσταρχος και Ηράκλειτος, οι συγγραφείς Ξενοκράτης και Διογένης,  η εταίρα Λαϊς και πολλοί άλλοι. 

 

- Ονομαστοί ήταν οι θησαυροί των Συκιωνίων στους Δελφούς και στην Ολυμπία.  Η Συκιώνιοι επίσης το 550 π.Χ. ήσαν οι πρώτοι Πελοποννήσιοι που έκοψαν νομίσματα τα οποία έφεραν την κεφαλή της θεάς Αρτέμιδος, ως και την περιστεράν που συμβολίζει τας θεάς. Κατά την Αλεξανδρινή περίοδο, εκόπησαν νομίσματα τετράδραχμα με την μορφή του Μ. Αλεξάνδρου και το όνομά του. Τα Συκιώνια νομίσματα εκυκλοφόρουν, σ’ όλες τις αγορές του Ελληνικού Κράτους, που τα όριά του έφθαναν μέχρι την Εσπερία (Ισπανία). 

 

- Η ακριβής τοποθεσία της Αρχαϊκής πόλεως δεν έχει βρεθεί ακόμη, αλλά κατά πάσα πιθανότητα και με τα στοιχεία και τις περιγραφές που υπάρχουν, ήταν κτισμένη κοντά στους πρόποδες του ανατολικού μέρους του οροπεδίου της νέας Σικυών. 

 

- Δυστυχώς, μέχρι σήμερα καμία σοβαρή αρχαιολογική προσπάθεια δεν έχει γίνει για να βρεθεί η ακριβής θέση της αρχαίας Σικυώνος, παρά μόνον λίγες ανασκαφές στην Ελληνιστική πόλη. 

 

- Το 1889 έως το 1895 η Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών Αθηνών, ανέσκαψε το Θέατρο εντός του οποίου ευρέθη ο Ανδριάς του θεού Διονύσου, ο οποίος σήμερα κοσμεί το Μουσείο Αθηνών. Το 1920 έως το 1926 με τις ανασκαφές που έκαμε ο αρχαιολόγος Αλεξ. Φιλαδελφέας, ανεύρε πλείστα όσα θεμέλια κτιρίων μνημονευθέντων υπό του μεγ. Περιηγητού Παυσανία.  Οι ανασκαφές συνεχίσθηκαν και από τον Αρχαιολόγο Αναστ. Ορλάνδο (1935-41) και (1951-54).  Τελευτάια ανασκαφές στην Αρχαία Σικυών έκαμε το 1984 η πρώην Έφορος Αρχαιοτήτων κυρία Πηνελόπη Κρυστάλλη-Βότση.  Υπάρχει την σημερινή Σικυώνα μουσείο το οποίο εκτίσθη την δεκαετία του 1930.  Είναι κι αυτό ένα μνημείο καθ’ όσον το αρχικό πλινθόκτιστο υστερορωμαϊκό λουτρό, του οποίου οι τοίχοι διατηρούνταν σε πολύ καλή κατάσταση μετατράπηκε σε Μουσείο.  Είναι εξαιρετικής εμφάνισης.   Το Μουσείο αυτό είναι κλειστό εδώ και πέραν των 20 ετών καίτοι διαθέτει, εάν δεν κάνω λάθος και φύλακα. 

 

Δυστυχώς! Αν όχι αδύνατος είναι πολύ δύσκολος η επίσκεψη στον αρχαιολογικό αυτό χώρο και στο Μουσείο, καθ’ όσον δεν υπάρχει καμία σχετική σήμανση. 

 

Είναι χαρακτηριστικές οι απορίες και τα ερωτήματα του Αξιόλογου πρώην Υπουργού-Ιστορικού και συγγραφέα κ. Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, σε μία αξιόλογη εργασία του σχετικά με την Αρχαία Σικυών. 

 

- Άραγε είναι τόσο δύσκολο να γίνει μία σωστή σήμανση του δρόμου, ώστε η ανεύρεση του Αρχαιολογικού χώρου να μη μεταβάλλεται σε πορεία μέσα σε Λαβύρινθο; 

 

- Πότε! Επιτέλους θ’ ανοίξει τις πύλες του το σημαντικό αυτό Μουσείο που έχει φύλακα, αλλά παραμένει επί είκοσι και πλέον χρόνια κλειστό; 

 

- Οι ως άνω απορίες και ερωτήματα εκφράσθηκαν, εδώ και πλέον των 10 ετών.  Δεν γνωρίζω εάν σήμερα έχει αλλάξει η εικόνα του θαυμάσιου αυτού Αρχαιολογικού χώρου. 

 

- Τ’ ανωτέρω είναι γνωστά, απλά με την παρούσα τα υπενθυμίζουμε στην 4h Εφορία Προϊστορικών και κλασσικών Αρχαιοτήτων και κατ’ επέκταση στο Υπουργείο Πολιτισμού. 

 

«Η αρετή ανήκει στα έργα και όχι στα πολλά λόγια ή μαθήματα».  (ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ) 

 

Ιωάννης Μ. Ασλανίδης 

Αντγος ε.α. 

Επίτιμος Διοικητής της Σ.Σ.Ε.