“ΑΓΑΠΗ” (μέρος 2ο)

Γράφει ο Γιάννης Δημήτρουλας 

συνέχεια από το 1ο μέρος

Προσευχή Αρχαίου Ελληνος

Ο Στοβαίος παραθέτει την προσευχή κάποιου Πλατωνιστή Ευσεβίου, την οποία αντιγράφω εδώ από τον Mullach (Fragmenta Philosophorum,iii, 7). O G. Murray σχολιάζει: “Πόσο ανεπιτήδευτη και ταυτόχρονα Βαθυστόχαστη είναι η προσευχή!  Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, ότι σε κανένα σημείο της προσευχής του δεν ζητά  υλικά αγθά…και ανθρωπόμορφο θεό). 

“Είθε, να μην είμαι εχθρός κανενός και είθε να είμαι φίλος του αιώνιου και του μόνιμου. Είθε, να μην καυγαδίσω ποτέ με τους προσφιλείς μου. Και αν γίνει αυτό, είθε να συμφιλιωθώ σύντομα μαζύ τους. Είθε, να μην θέλω το κακό κανενός. Εάν κάποιος θέλει το δικό μου κακό, είθε, να ξεφύγω σώος και χωρίς να χρειαστεί να τον πληγώσω. Είθε, να αγαπώ, και να επιτυγχάνω μόνο ότι είναι καλό. Είθε, να εύχομαι να ευτυχούν όλοι και να μην ζηλεύω κανέναν. Είθε, να μην χαρώ ποτέγια τη δυστυχία κάποιου που με έβλαψε. Οταν είπα ότι έκανα κάτι κακό είθε να μην περιμένω να με επιπλήξουν οι άλλοι, αλλά πάντα να επιπλήττω τον εαυτόν μου ώσπου να επανορθώσω. Είθε, να μην κερδίσω νίκη που να βλάπτει είτε εμένα είτε τον αντίπαλό μου. Είθε να συμφιλιώνω φίλους που βρέθηκαν σε διαμάχη. Είθε, όσο μου είναι δυνατό, να δίνω κάθε απαιτούμενη βοήθεια στους φίλους μου και σε όσους τη χρειάζονται. Είθε, να μην εγκαταλείψω κανέναν φίλο που κινδυνεύει. Οταν επισκέπτομαι όσους υποφέρουν είθε να είμαι σε θέση με ευγενικά και θεραπευτικά λόγια να απαλίνω τον πόνο τους.Είθε να σέβομαι τον εαυτόν μου. Είθε, να κρατώ δαμασμένο εκείνο που μένεται μέσα μου Είθε, να συνηθίσω να είμαι ευγενής και ποτέ να μην νευριάζω με τους ανθρώπους λόγω των περιστάσεων. Είθε, ποτέ να μην σχολιάζω ποίος είναι κακός και τι κακά πράγματα έχει κάνει, παρά να γνωρίζω καλούς ανθρώπους και να ακολουθώ τα βήματά τους». 

Υ. Γ. Το “ πιστεύω”  της Ελληνικής Θρησκείας περιέχεται  στην “ κατήχησι” του Σαλλουστίου, η οποία τιτλοφορείται «Περί Θεών και Κόσμου» (Mullach: “Fragmenta Philosoforum”). Ο Σαλλούστιος, φίλος και σύμβουλος του Ιουλιανού, έζησε κατά τον 4ον μ.χ. αιώνα και ήταν νεοπλατωνικός. Με την “κατήχησί» του, θέλησε να δώση τις βασικές αρχές της Ελληνικής Θρησκείας, πριν αυτή εκτοπισθή τελείως από τον Χριστιανισμό. 

Eρως  ή  αγάπη

Η  Χριστιανική αγάπη  μοιάζει αρκετά  μέ τόν προχριστιανικόν Ερωτα τών Ελλήνων, αλλά καί διαφέρει αρκετά. «Ερως» εσήμαινε αγάπη πρός τήν ζωήν, τήν φύσι, τόν Κόσμο, τό ωραίο, τήν ευτυχία. Δι’αυτών, οδηγείσαι στόν Θεό. «Αγάπη» σημαίνει  πρωτίστως κλίσιν πρός τόν Θεό, τό μεταφυσικό, τό επέκεινα, από τήν οποίαν  πηγάζει καί ή αγάπη πρός τόν πλησίον καί πρός τά πάντα.

Από αυτήν τήν αρχική διαφορά, προκύπτουν καί άλλες, λ.χ. Ο «Ερως», έλκεται από τό ηρωικό. Η «Αγάπη» από τό ειρηνιστικό. Ο «Ερως» τείνει πρός τό ισχυρό. Η «Αγάπη» πρός τό αδύναμο. Ο «Ερως»  αγαπά τό υπερίφανο. Η «Αγάπη» προτιμά τό ταπεινό. Ο «Ερως» είναι μίμησις προχριστιανικών  θεών. Η «Αγάπη» μίμησις Ιησού. Κατά τούς Ελληνιστικούς χρόνους, διατυπώνεται ή έπικούρεια έννοια τής «Φιλίας», ή οποία προέρχεται από εκείνην τού «Ερωτος», αλλά πλησιάζει  περισσότερο πρός τήν έν συνεχεία χριστιανικήν «Αγάπην». Η «Φιλία» λειτουργεί ώς προπαρασκευαστής τής «Αγάπης». 

Η αγάπη, είναι ότι πιο πολύτιμο μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος στην επίγεια ζωή του. Γιατί η αγάπη, όταν είναι αληθινή και αυθεντική, είναι πρόγευση του παραδείσου, είναι ψηλάφηση του Δημιουργού, αφού ο Θεός μας, «Αγάπη εστί», και η Δημιουργία αποτέλεσμα αυτής της αγάπης. Η γλώσσα λοιπόν της αγάπης είναι η μητρική μας γλώσσα, αυτή που δυνητικά μπορεί να μιλήσει και να κατανοήσει ο καθένας μας. Δεν χρειάζεται λέξεις, προτάσεις, τελείες, θαυμαστικά και ερωτηματικά για να εκφραστεί. Ένα βλέμμα, ένα χάδι, μια αγκαλιά, ένα δάκρυ, μια ζωγραφιά, μπορούν να ξεχειλίσουν ποταμούς αγάπης, να ανοίξουν δρόμους σε εγκλωβισμένες ψυχές, να φωτίσουν σκοτάδια. 

Αφού όλα τα προβλήματα λύνονται με την ΑΓΑΠΗ ατόμων και λαών, που είναι η αγάπη; 

ΑΓΑΠΗ: Αίσθημα, - Ειδύλειο, - Ερωτας, - Λατρεία, - Συμπάθεια, Φλέρτ, (=Αγαθή και χωρίς ιδιοτέλεια συμπάθεια).
Η Αγάπη συντονίζει τις σχέσεις του ανθρώπου σε κάθε βήμα της ζωής του.
Η Αγάπη συχγωρεί, ανέχεται, δικαιολογεί δεν απαιτεί ανταπόδωση, είναι ανυστερόβουλη.
Είναι το ιδανικότερο ανθρώπινο αίσθημα
Η Αγάπη θέλει Αγάπη.
Οποιος αγαπάει το δένδρο, αγαπάει και το κλαδί του.
Οποιος αγαπάει το τριαντάφυλλο, αγαπάει και τα αγκάθια του.
Το Αριστο μέσο ν’ αγαπιέσαι είναι να αγαπάς.
Η Αγάπη δεν ξαίρει τι θα πεί κίνδυνος.
Η Αγάπη διώχνει το φόβο.
Δεν υπάρχει άσχημη αγάπη.
Με την αγάπη νικώ, με την αγάπη αμύνομαι 

‘Η  Χριστιανική  ’Αγάπη 

«Εάν ταίς γλώσσαις τών ανθρώπων λαλώ και τών αγγέλων, αγάπην δέ μή έχω γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζων. Καί άν έχω προφητείαν και ειδώ τα μυστήρια πάντα καί πάσαν τήν γνώσιν καί εάν έχω πάσαν τήν πίστην ώστε όρη μεθιστάνειν, αγάπην δέ μή έχω, ουδέν ειμί. Καί εάν ψωμίσω πάντα τά υπάρχοντά μου καί εάν παραδώ τό σώμα μου ίνα καυφθήσομαι, αγάπην δέ μή έχω, ουδέν ώφελούμαι.  Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ού ζηλοί, η αγάπη ού περπερεύεται, ού φυσιούται, ούκ ασχημονεί, ού ζητεί τά εαυτής, ού παροξύνεται, ού λογίζεται τό κακόν, ού χαίρει επί τή αδικία, συγχαίρει δέ τή αληθεία.  Πάντα στέργει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει. Η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει. Είτε δε προφητείαι καταργηθήσονται, είτε γλώσσαι παύσονται, είτε γνώσις καταργηθήσεται, έκ μέρους δέ γιγνώσκωμεν καί έκ μέρους προφητεύομεν. Οταν δέ έλθει τό τέλειον τότε τό έκ μέρους καταργηθή-σεται.  Οτε ήμην νήπιος, ως νήπιος ελάλουν, ως νήπιος εφρόνουν, ως νήπιος ελογιζόμην΄ ότε δε γέγονα ανήρ, κατήργηκα τα του νηπίου. Βλέπομεν γαρ άρτι δι’ εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον΄ άρτι γιγνώσκω εκ μέρους,  τότε δε επιγνώσομαι καθώς και επεγνώσθην. Νυνί δέ μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τά τρία ταύτα, μείζον δε τούτων η αγάπη».

Απoστόλου Παύλου επιστολή Α!, Προς Κορινθίους Κεφ. 13, 1-13 

Η δικη μου Αγαπη 

ΑΓΑΠΗ, ΤΡΙΣΥΠΟΣΤΑΤΗ ΘΕΟΤΗΣ 

«Ω! δεν υπάρχει τίποτε γλυκύτερο και ωραιότερο απ’ την αγάπη. Χωρίς αυτή η ζωή μας δεν θα είχε κανένα λόγο και θά ήτανε μαρτύριο. Αυτή μας την κάνει ρόδινη και μας γεμίζει από τις χαρές της. Αυτή εκλεπτύνει την ψυχην μας και την κάνει ικανη να νοιώθη κάθε καλλιτεχνική συγκίνηση. Αυτή είναι ακόμα εκείνη που εμπνέει κάθε μεγαλούργημα. Η αγάπη είναι η μεγάλη παντοδύναμη θεά που κυβερνάει όλο τον κόσμο. Αν δεν υπήρχε αυτή, ο κόσμος θάτανε μια μαύρη κόλαση, ένα απέραντο σφαγείο. Ναί η αγάπη είναι αναμφίβολα εκείνη που δημιουργεί και όλα τα ωραία και μεγάλα έργα. Αν δεν είχε ο Δάντης τη Βεατρίκη του, ο Πετράρχης τη Λαύρα του, ο Βύρωνας τη Μαίρη του, ο Λαμαρτίνος την Ελβίρα του, και ο Ουγκώ την Αδέλα του είναι ζήτημα αν αυτοί θα ήτανε τόσο μεγάλοι και τα έργα τους πασίγνωστα. Κάθε ποιητής και καλλιτέχνης, εκτός από την άϋλη και φανταστική μούσα του, που τον εμπνέει, έχει ανάγκη και από μια πραγματική τέτοια για να τον κεντρίζη. 

Ο Απόλλωνας αν και θεός, δεν θα έπαιζε ποτέ τη λύρα του τόσο ωραία, αν τριγύρω του δεν θα είχε τις εννιά μούσες, λουσμένες μέσα στα νερά της Κασταλίας. Κι’ ο Ορφέας δεν θα μπορούσε να συγκινήση και αυτόν ακομη τον Αδη, με τις αρμονίες του, αν η λατρεία στην Ευριδίκη του, δεν του έδινε δύναμη. O έρωτας βέβαια είναι ο παντοδύναμος θεός που τα κυβερνάει όλα, αφού μπροστά σ’ αυτόν γονατίσανε όλοι οι θεοί και ο μεγαλύτερος απ’ όλους Δίας! Τι φαντασία αλήθεια, που είχανε οι αρχαίοι προγονοί μας και θεοποιήσανε τα πάντα και δώσανε και μια ποιητική κι’ αλληγορική εξήγηση σ’ όλα τα πράγματα. Σκληρές είναι οι θλίψεις του έρωτα, αλλά η γαλήνη μιας αναίσθητης καρδιάς είναι σκληρότερη. Αυτές ακόμα οι ηδονές, που δίνει το μεγαλείο, η δόξα, τα πλούτη, δεν μπορούν ποτέ να συγκριθούν με τις ηδονές των ερωτευμένων. 

Εκείνος   που ανέβηκε στο ζενίθ του πλούτου, των τιμών και της δόξης του και τριγυρίζεται από θαυμαστές, θησαυρούς και δούλους, εκείνος που έχει όλες τις χαρές και τις ηδονές της ζωής, με ευχαρίστηση μεγάλη στρέφει τη σκέψι του στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Μπορεί νάτανε φτωχός και ασήμαντος τότε, μα αγαπούσε! Αυτή και μόνη η ανάμνησή του είναι πιο ποθητή και προσφιλέστατη απ’ όλα τ'άλλα αγαθά της τύχης. Μόνο όποιος δοκίμασε όλα μαζύ τα ευγενικά συναισθήματα του έρωτα, - μιας δυνατής αγάπης – τη χαρά, τη λύπη, την αγωνία, την αμφιβολία, τον πόνο, την πίκρα, την απογοήτεψη, το σπαραγμό – μόνο όποιος ανύψωσε και λάτρεψε για θρησκεία του τη θεά Αγάπη και θυσιάστηκε στο βωμό της, αυτός μονάχα μπορεί να γράψη δυνατά, φυσικά και τέλεια για μιαν αγάπη.

Ω! Αγάπη! Συ μόνη γεμίζεις χαρά και ηδονή την ψυχήν μας. Συ μόνη είσαι όλων των αγαθών η πηγή όσο είναι μαζύ σου η αρετή και η σοφρωσύνη. Καμιά απολύτως μίμηση δε μπορεί να φτάση ποτέ την τελειότητα του φυσικού. Ο καλλίτερος ζωγράφος, κι’ αν αποτυπώση σε μια εικόνα του, πιστά το σχήμα και το χρώμα ενός τοπείου ή ενός προσώπου, δεν θάνε τέλεια αυτά, γιατί θα λείπη πάντα από το έργο του ο χυμός και η ζωή.

Ω! ας μην γράφανε κάλλιο ποτέ, για την Αγάπη, όσοι ποτέ τους δεν τη νοιώσανε. Ας πετάξουνε μακρυά τις πέννες τους, όσοι από απλή φιλοδοξία γράφουνε με κρύα καρδιά, για την Αγάπη, βεβηλώνοντας έτσι την υπέροχη Θεότητα, που είναι η μόνη ευτυχία και παρηγοριά των πικριών της ζωής μας. 

Ω! Αγάπη! τρισυπόστατη Θεότης, με τις τρεις μορφές σου, κατάχτησες το παν. Με την ίδια πάντοτε γοητεία σε απαντούμε στη στοργή, στη φιλία, στον Ερωτα. Κι’ αν ακόμα ο κόσμος δεν σου ανύψωσε σήμερα, όπως άλλοτε, ναούς και βωμούς να σε λατρεύη, τούτο σημαίνει ότι ο σημερινός κόσμος δεν είναι τόσο τέλειος, όσο ήτανε άλλοτε. Και δεν θα γίνει ποτέ τέλειος, ο κόσμος αυτός εν όσω φιλοξενεί μέσα στην ψυχή του όλα τα άλλα ευτελή συναισθήματα και διώχνει μακρυά του το Θειότερο, το ευγενέστερο, το ιδανικώτερο συναίσθημα της αγάπης. 

Ω! Θεά Αγάπη!, αν δεν βρισκόντουσαν μερικοί πιστοί σου οπαδοί, θερμοί σου λάτρεις, που με τα αθάνατα έργα τους να εξυμνούνε τη Θεϊκή σου ομορφιά, θα ερχότανε εποχή, που τ’ όνομά σου θα ήτανε στον κόσμο εντελώς ακατάληπτο. Ναί, είναι πικρή αλήθεια, πως η ψυχή του σημερινού κόσμου ολοένα τραχύνεται και κάθε ευγενικό συναίσθημα παραχωρεί τη θέση του στην ύλη, στον υπολογισμό, στο συμφέρον. Μα είναι επίσης αλήθεια πως μέσα σ’ αυτή την πλειονότητα του υλιστικού κόσμου, υπάρχουνε και μερικές ψυχές αληθινά ευαίσθητες, αληθινά ρομαντικές που ζούνε και πεθαίνουνε για μια ιδέα, για σένα παντοδύναμη Θεά αγάπη.

Γ. Δ.  Μελβουρνη, Αυγουστος 1968