Ευρωπαίοι και Τουρκία στραγγαλίζουν την Ελλάδα.

Τα αίτια, τα συμφέροντα και οι αγκυλώσεις πίσω από το ανθρώπινο δράμα

Του Γιάννη Συμεωνίδη 

Οι αριθμοί τα λένε όλα: Η Ελλάδα υποδέχθηκε περίπου 21.000 πρόσφυγες από την προηγούμενη εβδομάδα, ενώ μόνο τον Ιούλιο καταγράφηκαν γύρω στις 50.000 αφίξεις, κυρίως από τη Συρία. Και όμως, ούτε αυτά τα δραματικά νούμερα φαίνονται ικανά να αφυπνίσουν από τη μία πλευρά την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και από την άλλη εκείνους, ακόμα και στο εσωτερικό της κυβέρνησης, οι οποίοι επιμένουν να αντιμετωπίζουν το μέγα ζήτημα με εμμονή στην ιδεολογική καθαρότητα. Λες και η πατρίδα μας είναι σε θέση μόνη της να λύσει το παγκόσμιο πρόβλημα των πολέμων και της φτώχειας. Έχουν άραγε αναρωτηθεί όλοι αυτοί γιατί στο νεοσύστατο κέντρο υποδοχής στον Ελαιώνα, το οποίο έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση των κατοίκων, εγκαταστάθηκε μικρή μόνο μερίδα των ανθρώπων που μέχρι πρότινος είχαν βρει καταφύγιο στο Πεδίον του Άρεως; Οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονται για τον κλιματισμό και το δωρεάν wi-fi, αλλά να περάσουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, την ίδια ώρα που οι Τούρκοι βλέπουν τις βάρκες των διακινητών να φεύγουν μέρα μεσημέρι από τα παράλιά τους με προορισμό τη χώρα μας και δεν κάνουν τίποτε για να τις σταματήσουν…

Όσοι πρόσφυγες / μετανάστες εξαφανίστηκαν από το Πεδίον του Άρεως το έκαναν γιατί αν πήγαιναν στον Ελαιώνα δεν θα είχαν πρόσβαση στους διακινητές, οι οποίοι θα τους βοηθήσουν -με το αζημίωτο, βεβαίως- να εγκατασταθούν στο ευρωπαϊκό κράτος της αρεσκείας τους. Το ίδιο συνέβαινε κατά κόρον πριν από μερικά χρόνια στην Πάτρα, όπου οι περισσότεροι δεν ήθελαν να βρουν στέγη σε παλιό στρατόπεδο της περιοχής, προτιμώντας να μείνουν στο λιμάνι, με την ελπίδα της «απόδρασης» από την Ελλάδα. Οι ελεγχόμενες καταστάσεις των κέντρων υποδοχής τους απωθούν και, όπως πολύ καλά καταλάβατε από τα παραπάνω, πολλοί διακινητές έχουν εγκατασταθεί και στην Ελλάδα. Κάποιοι, μάλιστα, προβλέπουν ότι δεν θα αργήσει η στιγμή που η ΕΕ θα μας κλείσει τα σύνορα. Η ίδια η Ε.Ε. πάντως, με τους Κανονισμούς Δουβλίνο ΙΙ και ΙΙΙ (δεν έχουν ουσιώδεις διαφορές μεταξύ τους) εγκλωβίζει ανθρώπους στην Ελλάδα, η οποία είναι κράτος πρώτης υποδοχής.

Δεν υπάρχει ενιαία πολιτική

Δεν είναι, πάντως, όλοι οι Σύροι που φτάνουν στα μέρη μας πρόσφυγες. Όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία της Αστυνομίας, μόνο το ένα πέμπτο εξ αυτών έχει καταθέσει αίτηση παροχής ασύλου. Βεβαίως, σε αυτό ρόλο παίζει και το ότι οι περισσότεροι δεν διαθέτουν τα χαρτιά για να αποδείξουν ότι δεν είναι οικονομικοί μετανάστες, αφού οι διακινητές δεν τους επιτρέπουν να τα έχουν μαζί τους στο ταξίδι. Όπως και να έχει, είναι κοινή επωδός ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει ενιαία μεταναστευτική πολιτική, η οποία να υποστηρίζεται από τα περισσότερα, έστω, κόμματα, αλλά απλώς διαχείριση της καθημερινότητας και, μάλιστα, κακή.

Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Frontex, τις 107.500 έφτασε ο αριθμός των μεταναστών που πέρασαν τα σύνορα της ΕΕ τον Ιούλιο, αριθμός τριπλάσιος σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα πριν από έναν χρόνο. Ο αριθμός αυτός συνιστά το τρίτο διαδοχικό μηνιαίο ρεκόρ και είναι κατά πολύ αυξημένος σε σχέση με τις 70.000 του Ιουνίου. Κατά τους επτά πρώτους μήνες του έτους ο αριθμός των μεταναστών έφτασε τις 340.000 από 123.500 την ίδια χρονική περίοδο το 2014, γεγονός που δημιούργησε πιέσεις άνευ προηγουμένου στις αρχές ελέγχου των συνόρων στην Ιταλία, την Ελλάδα και την Ουγγαρία, όπως αναγνωρίζει η Frontex.

Η δικαιολογία των εταίρων 

Ο Αλέξανδρος Ζαβός είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Σε συνομιλία του μαζί μας τονίζει ότι δεν είναι δυνατή η άμεση λύση του ζητήματος, αλλά η υλοποίηση κάποιων κινήσεων που σε βάθος χρόνου θα είναι ικανές να δώσουν θετικά αποτελέσματα. «Είναι ανέφικτο να σταματήσουμε τις πολεμικές συρράξεις στο εξωτερικό, αφού αφορούν σε πολύ ευρύτερα συμφέροντα. Πολύ δύσκολα θα πείσεις άλλα κράτη να παρέμβουν σε καταστάσεις που πολλές φορές έχουν δημιουργήσει τα ίδια. Όταν συζητάς, εξάλλου, με τους Ευρωπαίους, σου λένε ότι αν αρχίσουν να δέχονται κάθε χρόνο ένα ποσοστό μεταναστών, αυτό θα λειτουργήσει ως πόλος έλξης, αφού θα ξέρουν οι τελευταίοι ότι μπαίνοντας στην Ελλάδα θα βρίσκουν διέξοδο στην Ευρώπη. Ταυτοχρόνως, η ανοχή της Ελλάδας στέλνει το μήνυμα στους μετανάστες πως μέσα από την εδαφική μας επικράτεια θα μπορούν να πηγαίνουν αλλού. Δεν μπορούμε να λέμε ότι έρχονται και ξαφνικά χάνονται. Ξέρουμε ακριβώς που πηγαίνουν», υπογραμμίζει ο κ. Ζαβός.

Ποτέ δεν θα σταματήσει, επίσης, η ροή αν η Τουρκία δεν πάψει να τη διευκολύνει, ή, τουλάχιστον, αν δεν αποδεχτεί την επαναπροώθηση των μεταναστών. Η γείτων αρνείται να αναλάβει τη μεγάλη ευθύνη που της αναλογεί, σε αντίθετη π.χ. με το Μαρόκο σε σχέση με την Ισπανία, γιατί γνωρίζει ότι οι πρόσφυγες / μετανάστες δεν έχουν προορισμό την ίδια, αλλά την Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι, ωστόσο, έχουν περιθώριο να πιέσουν μέσω της διακοπής, για παράδειγμα, της παροχής άμεσων και έμμεσων χρηματοδοτήσεων, της ανάδειξης των ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν κρυφτεί «κάτω από το χαλί» και, κυρίως, της υπογραφής συνθήκης επαναπροώθησης με την Τουρκία.

Σύμμαχος στην προσπάθεια καταπολέμησης των αυξημένων μεταναστευτικών ροών θα μπορούσε να είναι και η καθιέρωση ελέγχων στα διεθνή ύδατα, κάτι που τώρα απαγορεύεται, αλλά και η απόκτηση δεσμευτικού χαρακτήρα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο επικαλείται συχνά και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος είχε συμβάλει στην υπογραφή του ως υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Καραμανλή το 2008. «Δεν μπορούμε να έχουμε ανοιχτά κέντρα και να μπαίνουν και να βγαίνουν από αυτά όποτε θέλουν οι μετανάστες», σημειώνει με νόημα ο κ. Ζαβός.

«Με το προαιρετικό δεν έχουμε δει αποτελέσματα»

Από την πλευρά της, η Ηρώ Νικολακοπούλου – Στεφάνου, καθηγήτρια Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Δικαίου και Μεταναστευτικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και πρώην πρόεδρος του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να εφαρμόσει την αρχή της αλληλεγγύης και να πιέσει ώστε τα όποια μέτρα λαμβάνει να είναι υποχρεωτικά για τα κράτη – μέλη της. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικώς, με τα προαιρετικά μέτρα δεν έχουμε δει αποτελέσματα, ενώ εξίσου απαραίτητες είναι η οικονομική και η τεχνική βοήθεια της Ευρώπης προκειμένου να γίνονται πιο γρήγορα η εξέταση των αιτήσεων ασύλου και ο διαχωρισμός των προσφύγων από τους οικονομικούς μετανάστες. Η ίδια προτείνει επιπλέον η αίτηση ασύλου να γίνεται εκτός Ε.Ε., πριν, δηλαδή, περάσουν την θάλασσα οι μετανάστες –για παράδειγμα, στην Τουρκία- και ζητά από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ να βοηθήσει προς την κατεύθυνση αυτή.

«Η μετανάστευση είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Οι αναπτυγμένες χώρες έχουν ευθύνη για τους πολέμους. Κανένας πρόσφυγας δεν φεύγει από τη χώρα του για να κάνει τουρισμό. Προτεραιότητά μας οφείλει να είναι πως δεν θα πεθαίνουν αυτοί οι άνθρωποι. Αρκετοί Σύροι, εξάλλου, που φτάνουν στην Ελλάδα είναι δικηγόροι, καθηγητές, γιατροί, έχουν χρήματα και μένουν και σε ξενοδοχεία. Γι αυτό και απαιτείται πολύ καλύτερη και πολύ πιο μελετημένη αντιμετώπιση τόσο σε ευρωπαϊκό όσο κα σε παγκόσμιο επίπεδο», προσθέτει η κυρία Νικολακοπούλου – Στεφάνου.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 302

πηγή