«Γράφοντας κατά της ιδιοκτησίας εγείρω δίκη για κυριότητα σε ολόκληρη την κοινωνία και συνεπώς όσοι δεν κατέχουν σήμερα τίποτα είναι εξίσου ιδιοκτήτες με εκείνους που κατέχουν. Αντί όμως να συμπεράνω ότι η ιδιοκτησία πρέπει να μοιραστεί σε όλους προτείνω, με μέτρο τη γενική ασφάλεια, να καταργηθεί για όλους» Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν[2]
Του Κώστα Λάμπου
Η τρέχουσα παγκόσμια καθολική κρίση δεν ήρθε από το πουθενά, ούτε αποτελεί προϊόν συνομωσίας μεταφυσικών δυνάμεων, γιατί τέτοιες δυνάμεις δεν υπάρχουν. Είναι το αποτέλεσμα του τρόπου παραγωγής και διανομής των αγαθών που είναι αναγκαία για την ικανοποίηση ανθρώπινων και κοινωνικών αναγκών. Είναι προϊόν του καπιταλισμού που στηρίζεται πάνω στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και στην κοινωνική ανισότητα, πάνω στη νομιμοποιημένη κλοπή του προϊόντος των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού. Είναι ένα διαρκές έγκλημα σε βάρος της ανθρωπότητας που μπορεί και πρέπει να σταματήσει, αλλά για να συμβεί αυτό θα πρέπει επιτέλους να αρχίσουμε να μιλάμε για να κατανοήσουμε όλοι τους όρους της υπέρβασής του.
*
Σύμφωνα με την εξουσιαστική και κίβδηλη ‘αιώνια λογική των θεών και των νόμων’ η κλοπή, όπως πολύ παραστατικά την περιέγραψε ο Βίκτωρ Ουγκώ, είναι πράξη των ‘αθλίων’ και πεινασμένων ενάντια στους νοικοκυραίους, τους κατέχοντες και χορτασμένους. Αντίθετα η συσσώρευση του πλούτου και της κάθε λογής ιδιοκτησίας στα περιουσιακά στοιχεία όλο και λιγότερων φυσικών και νομικών προσώπων αποτελεί δείγμα εργατικότητας, δημιουργικότητας, ευφυΐας, εντιμότητας, αρχοντιάς, ‘ανθρωπισμού’ και πατριωτισμού. Με αυτή την έννοια η ατομική ιδιοκτησία αναδείχτηκε, από όλες τις εξουσίες, ως το υπέρτατο και το ιερότερο δικαίωμα και παρά το γεγονός πως οδήγησε τις κοινωνίες σε ακραίες κοινωνικές, περιφερειακές και εθνικές ανισότητες. Είναι προφανές πως σήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται σε ένα επικίνδυνο αδιέξοδο, από το οποίο για να βγει δεν φτάνουν πια οι συνταγές των τεχνοκρατών οικονομολόγων και τα γιατροσόφια των επαγγελματιών πολιτικών που βρίσκονται σε σχέση υπαλληλίας με το κεφάλαιο. Αντίθετα, άτομα, κοινωνίες και ανθρωπότητα συνολικά οφείλουμε να αναζητήσουμε την πρώτη αιτία που λοξοδρόμησε την εξέλιξη της ανθρωπότητας και να αξιολογήσουμε τους όρους κίνησης της ανθρώπινης ιστορίας με βάση την αρχή του «πάντων πραγμάτων μέτρον άνθρωπος».
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Από μια πιο κοντινή οπτική γωνιά θα μπορούσαμε να δούμε το κεφάλαιο ως την εξουσία που ασκεί ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ο κεφαλαιούχος, πάνω στην εργασία άλλου τυπικά ελεύθερου, αλλά στην ουσία εξαρτημένου από τον κεφαλαιούχο, φυσικού προσώπου, του εργαζόμενου, έναντι κάποιας αμοιβής. Αυτή η αμοιβή αποτελεί το αντάλλαγμα για την εκχώρηση από τον εργαζόμενο-παραγωγό του δικαιώματος της αποκλειστικής κυριότητας του κεφαλαιούχου πάνω στα δημιουργήματα της εργασίας του, με αποτέλεσμα κάθε νέο από τα δημιουργήματα της ζωντανής εργασίας να παίρνει την υλική μορφή του νέου κεφαλαίου, το οποίο συσσωρευόμενο διαρκώς δίνει ακόμα περισσότερη εξουσία στον κεφαλαιούχο και στην τάξη του που την καθιστά εξουσιαστή ολόκληρης της κοινωνίας. Όταν μάλιστα παίρνουν την ειδική μορφή των μέσων παραγωγής τότε συμβαίνει τα μέσα παραγωγής, ως νεκρή-ιστορική εργασία, σε συνθήκες καπιταλισμού να στρέφονται ενάντια στους δημιουργούς τους που είναι η ζωντανή εργασία των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού.
Πρόκειται δηλαδή για μια κοινωνική σχέση που καθορίζει ρόλο εξουσιαστή για τους λίγους και εξουσιαζόμενου για τους πολλούς και καταγράφεται ως καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής ή απλά ως καπιταλισμός. Αυτή η διάσπαση της κοινωνίας σε δυό κύριες τάξεις αποτελεί την αποτύπωση του κυρίαρχου κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας, δηλαδή της παραγωγής, σε αντίθεση με τον δευτερεύοντα τεχνικό καταμερισμό της παραγωγής, που αποτυπώνει τη διαφορετικότητα ως προς τον τομέα ή τον κλάδο της οικονομίας και την ειδικότητα ως προς είδος της εργασίας[3].
Είναι ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας που διασπά την κοινωνία στις δυό κύριες κοινωνικές τάξεις με αντικρουόμενα συμφέροντα, στους ιδιοκτήτες εξουσιαστές-εκμεταλλευτές και στους εξουσιαζόμενους-εκμεταλλευόμενους, που προκαλεί τριβές, συγκρούσεις και καταστροφικούς πολέμους και είναι αυτός που πρέπει να ανατραπεί για την επανένωση της κοινωνίας και την υπαγωγή της οικονομίας στην ενιαία αμεσοδημοκρατικά αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία. Βέβαια ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας που διασπά την κοινωνία σε φτωχούς και πλούσιους, σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους κάνει την εμφάνισή του και σε διεθνές-παγκόσμιο επίπεδο ως «διεθνής καταμερισμός της εργασίας»[4], που διασπά την ανθρωπότητα σε φτωχές και εξουσιαζόμενες και σε πλούσιες και εξουσιαστικές χώρες, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα.
Τα δημιουργήματα, τα προϊόντα της εργασίας των εργαζομένων τόσο ως αξίες χρήσης, όσο και ως ανταλλακτικές, καταναλωτικές, διαρκείς ή πάγιες αξίες εμπεριέχουν την αναλογία του μισθού των εργαζόμενων, και όλες τις άλλες δαπάνες που κατέβαλε ο καπιταλιστής για την παραγωγή τους. Αυτό το άθροισμα μας δίνει το συνολικό κόστος παραγωγής. Όταν αυτές οι αξίες γίνονται εμπορεύματα και πωλούνται στην αγορά, τότε ο καπιταλιστής ιδιοποιείται τη διαφορά μεταξύ τιμής πώλησης και κόστους παραγωγής, η οποία και αποτελεί το κέρδος του, το οποίο, ως τιμή καταναλωτή είναι συνήθως πολλαπλάσιο του συνολικού μοναδιαίου κόστους παραγωγής.
Η συσσώρευση των κερδών και των υπερκερδών αποτελεί τον πλούτο του καπιταλιστή, ο οποίος πλούτος παίρνει διάφορες αντικειμενικές μορφές, όπως εργαλεία και μηχανές κάθε είδους, κτίρια, πρώτες ύλες, χρηματικά ποσά στο ταμείο του και καταθέσεις στις τράπεζες και διάφορα άλλα υλικά και άυλα περιουσιακά στοιχεία. Το σημαντικότερο όμως είναι πως ο κλεμμένος κοινωνικός πλούτος στα χέρια της τάξης των καπιταλιστών παίρνει και τη μορφή της εξουσίας πάνω στους θεσμούς, πάνω στο κράτος και πάνω στην ίδια την κοινωνία, με αποτέλεσμα ο νομοθέτης να ενεργεί καθ’ υπαγόρευση, η κυβέρνηση, η Δημόσια Διοίκηση και όλοι οι μηχανισμοί του κράτους να λειτουργούν σε βάρος της Εργασίας, της κοινωνίας, της ανθρωπότητας και του πολιτισμού της.
Είναι προφανές πως αυτός ο πλούτος, που ενώ δημιουργήθηκε από όλη την κοινωνία, ανήκει τελικά στους λίγους κεφαλαιοκράτες μόνο και μόνο επειδή διαθέτουν την εξουσία πάνω στην εργασία των εργαζόμενων και την ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και συνεπώς και στα προϊόντα της εργασίας τους. Οι κεφαλαιοκράτες ισχυρίζονται πως αυτή την εξουσία τη διαθέτουν νόμιμα, αποσιωπούν όμως σκόπιμα, πως δεν νομοθετεί η κοινωνία, αλλά η νομοθετική, η κρατική και η κυβερνητική εξουσία που ελέγχεται από τους ίδιους που ελέγχουν τον πλούτο. Το γεγονός μάλιστα, όπως αποκαλύπτουν οι στατιστικές του ΟΗΕ, πως το 15-20% του παγκόσμιου πληθυσμού, ελέγχει το 80% και πλέον του παγκόσμιου πλούτου και συνεπώς το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι αναγκασμένο να φυτοζωεί με το υπόλοιπο 20% του παγκόσμιου πλούτου, αποδείχνει περίτρανα πως αυτοί οι νόμοι που επιτρέπουν, στην πραγματικότητα επιβάλλουν βίαια, αυτή την ανισότητα και συνεπώς αυτή την αδικία είναι παράνομοι και συνεπώς πρέπει να καταργηθούν για να αποκατασταθεί η ισότητα και συνεπώς η ισονομία, η ισοπολιτεία, η ελευθερία και η ειρήνη στις επιμέρους κοινωνίες και στην ανθρωπότητα συνολικά.
Βέβαια τα 'αφεντικά του πλανήτη', που βλέπουν τα πράγματα από τη δική τους οπτική γωνία και σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, φορτώνουν το πρόβλημα της φτώχειας στους ίδιους τους φτωχούς και τους αντιμετωπίζουν ως ‘πλεονάζοντα πληθυσμό’, δηλαδή ως υπερπληθυσμό. Νεκρανασταίνουν τις απάνθρωπες και αντεπιστημονικές θεωρίες[5] του Thomas Malthus (1766 -1834)[6], αλλά επειδή προφανώς τις βρίσκουν ανεπαρκείς για την αντιμετώπιση του προβλήματος, γι’ αυτό «μέσα στο δικό τους γεωπολιτικό όραμα οι ‘κύριοι του κόσμου’ θεωρούν πως είναι αναγκαίο ο παγκόσμιος πληθυσμός να μειωθεί στα 600 εκατομμύρια (από τα 7,3 δισεκατομμύρια) κατοίκους, μέγεθος που κατά τη γνώμη τους είναι συμβατό με την επιβίωση της βιόσφαιρας όσο και με τη διατήρηση των προνομίων τους. Αυτά τα θέματα συζητούνται με τη μεγαλύτερη σοβαρότητα στην οργάνωση Bilderberg, αυτή τη μισομυστική εταιρεία της πλανητικής ελίτ. Είτε πρόκειται για αυτοτύφλωση είτε για κυνική διάυγεια πνεύματος, οι καινούργιοι κύριοι του κόσμου δεν σκοπεύουν σε καμιά περίπτωση να αφήσουν τους λαούς να διαλέξουν την τύχη τους. Η επιβίωση των business, των κερδών και των προνομίων είναι πιο σημαντική από αυτή του πλανήτη, ή εν πάσει περιπτώσει της πλειονότητας του πληθυσμού του»[7].
Η λογική της αρμονίας της Φύσης και των χιλιετιών της ιστορίας και των Λαών λέει πως οι νόμοι που κατοχυρώνουν το σφετερισμό του κοινωνικού πλούτου από μια μικρή μειοψηφία, οπλισμένη με φονικά μέσα, μηχανισμούς Φόβου[8] και παραπληροφόρησης και προκαλούν φρικαλέες ανισότητες, καταστροφές και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι άδικοι.
Τότε η λογική της ζωής και της δικαιοσύνης, λέει πως είναι άμεση ανάγκη να λογικευτεί η ανθρωπότητα και να αντικαταστήσει αυτούς τους άδικους ταξικούς και απάνθρωπους νόμους που κατοχυρώνουν την κλοπή-ιδιοκτησία, με άλλους που θα τη βοηθήσουν να θεραπεύσει τις πληγές της, να εξαλείψει το Φόβο, τη βία, τον πόλεμο και την πείνα. Και φυσικά δεν είναι ιδιοκτησία η αυθαίρετη «καμαρούλα μια σταλιά», ούτε το υποθηκευμένο στην τράπεζα διαμέρισμα του μεροκαματιάρη, γιατί αυτό είναι μια πλασματική ιδιοκτησία, είναι μια ψευδαίσθηση ιδιοκτησίας που λειτουργεί ως ιστός της αράχνης, με τον οποίο ο καπιταλισμός κρατάει δεμένα στο άρμα του για να απομυζά μια ζωή τα θύματά του.
Και πάλι η λογική της ιστορίας των Λαών διδάσκει πως η μόνη ουσιαστική, αναφαίρετη και αμεταβίβαστη προσωπική-ατομική ιδιοκτησία για το κάθε ανθρώπινο πλάσμα μπορεί να είναι μόνο το πλήρως δηλωτικό, αποκλειστικό και μοναδικό όνομά του, που το παίρνει μαζί του με το θάνατό του[9]. Όλα τα άλλα περιουσιακά στοιχεία που αποκτά ο καθένας στη ζωή του, προκύπτουν από τα εκάστοτε εθιμικά και ‘νόμιμα κεκτημένα’ που στηρίζονται στην υποτιθέμενη ‘κοινωνική συμφωνία’, όπως την υπαγορεύει και τη διαμορφώνει το δίκαιο του εκάστοτε ισχυρότερου, δηλαδή η βία[10].
Για να κατανοήσουμε, όμως, την ιδιοκτησία ως έννοια και ως κοινωνική κατηγορία, θα πρέπει να τη διακρίνουμε σε καπιταλιστική ιδιοκτησία μέσων παραγωγής και εμπορευματικής δραστηριότητας και σε οικοκτησία των απαραίτητων κινητών και ακίνητων περιουσιακών στοιχείων για την επιβίωση της οικογένειας[11]. Στη συνέχεια πρέπει να εξετάσουμε τις διαφορετικές συνθήκες που οδήγησαν στη δημιουργία της μιάς και της άλλης, οι οποίες και θα φωτίσουν το διαφορετικό κοινωνικό ρόλο της καθεμιάς κατηγορίας ιδιοκτησίας.
Είναι ιστορικά βεβαιωμένο πως πριν από την εμφάνιση της πατριαρχίας, της θρησκείας και του κράτους δεν υπήρχε ατομική ιδιοκτησία, αλλά κοινοκτησία. Ο λόγος γι’ αυτό είναι πως στα πλαίσια της πρωτόγονης κοινότητας οι ανάγκες όλων των μελών της, δεν ήταν ατομική υπόθεση του καθενός ξεχωριστά, αλλά υπόθεση ολόκληρης της κοινότητας. Το γεγονός μάλιστα της ίσης και χωρίς καταχρηστικές διακρίσεις αντιμετώπισης των αναγκών όλων των μελών της κοινότητας, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή όλων στη λήψη των αποφάσεων, δεν άφηνε περιθώρια και δεν αποτελούσε και κίνητρο για αποκοπή από την κοινότητα η οποία πρόσφερε στο μέγιστο δυνατό βαθμό ασφάλεια σε όλα τα μέλη της. Αντίθετα η όποια διαφορετική αντιμετώπιση της ισότητας προς την κατεύθυνση της ανισότητας αποτελούσε επικίνδυνη επιλογή για όποιον θα το αποτολμούσε ή το αποτόλμησε.
Με την εμφάνιση του κράτους, όπως είδαμε, εμφανίστηκε και η ιδιοκτησία πάνω στη γη[12]. Αρχικά η ατομική ιδιοκτησία πάνω στη γη και στους υπόδουλους ανθρώπους ήταν προϊόν αυθαίρετης βίας του νικητή πάνω στους ηττημένους, πράγμα όμως που δεν ήταν γενικά κοινωνικά αποδεκτό και κατά συνέπεια ήταν αμφισβητήσιμο με αποτέλεσμα τη διαρκή κοινωνική σύγκρουση.
Κοινωνικά αποδεκτή η ατομική ιδιοκτησία πάνω στη γη γίνεται για πρώτη φορά με την «Παγίδα του Σόλωνα»[13], ο οποίος πίστεψε πως με την καθιέρωση κληρονομικού δικαίου, που επικύρωνε, στα πλαίσια της Σεισάχθειας, 592-1 π. Χ, την ατομική ιδιοκτησία πάνω στη γη, θα εξασφάλιζε σχέσεις κοινωνικής ειρήνης στην Αθηναϊκή Δημοκρατία[14].
Το αντίθετο ακριβώς συνέβει και από τότε, αντί ο πλανήτης να ανήκει ισότιμα στους κατοίκους του, έγινε αντικείμενο ιδιωτικής κατάκτησης και ατομικής περιουσίας. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα, να είναι αναγκαία μια παγκόσμιας εμβέλειας Αντι-Σεισάχθεια, η οποία για να είναι ευεργετική για τα θύματα του δικαιώματος της ατομικής ιδιοκτησίας και να δίνει προοπτική στην ανθρωπότητα συνολικά δεν θα πρέπει να καταργεί μόνο τα χρέη των εργαζόμενων στις τράπεζες και στους τοκογλύφους, αλλά να συνοδεύεται και από την οριστική και απόλυτη κατάργηση του δικαιώματος κάθε μορφής ιδιοκτησίας και συνεπώς κάθε μορφής εξουσίας ανθρώπου πάνω σε άνθρωπο, αλλά και πάνω σε πράγματα.
Όπως ήταν φυσικό μετά την ‘Νομοθετική Παγίδα του Σόλωνα’ η ιδιοκτησία πάνω στη γη έγινε προνόμιο των νικητών και των κυβερνώντων και πήρε τη μορφή ενός επιθετικού ταξικού προνομίου καταλήγοντας σε κυρίαρχη επιθετική ιδιοκτησία σε βάρος των ακτημόνων. Στην πορεία αυτή η ιδιοκτησία τόσο με τη μορφή της απόλυτης ιδιοκτησίας πάνω στη γη και στους δούλους, όσο και με τη μορφή της δουλοπαροικής εξουσίας που ήταν απόλυτη πάνω στη γη, αλλά σχετική πάνω στους δουλοπάροικους ήταν αναγκασμένη να φροντίζει για την εξασφάλιση ενός ελάχιστου ορίου διαβίωσης των δούλων και των δουλοπάροικων. Με την αστική αγροτική μεταρρύθμιση και το «μοίρασμα της γης στους καλλιεργητές της», ο καπιταλισμός άφησε τους αγρότες να αντιμετωπίσουν μόνοι τους το πρόβλημα της επιβίωσής τους, πράγμα που δεν έγινε κατορθωτό εξαιτίας της ληστρικής εκμετάλλευσης της αγροτιάς από το βιομηχανικό και το μεταπρατικό εμπορικό κεφάλαιο, με αποτέλεσμα οι εξαθλιωμένοι αγρότες να καταφύγουν στις πόλεις για να ζητήσουν, ως ανειδίκευτο και φτηνό εργατικό δυναμικό, δουλειά στη βιομηχανία, πουλώντας συνήθως και τα χωράφια τους για να ξεπληρώσουν τους δανειστές τους.
Στην πορεία το σύστημα άφηνε πάντα κάποια μικρά περιθώρια στους εργαζόμενους, να αποκτούν με τις όποιες οικονομίες σκληρού μόχθου, αλά και με απλόχερο τραπεζικό δανεισμό, ένα αυθαίρετο σπιτάκι ή διαμέρισμα, κάποια διαρκή καταναλωτικά αγαθά, ίσως και κάποιο φτηνό μεταφορικό μέσο, με στόχο να καλύπτουν το κενό κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας που άφηνε το καπιταλιστικό κράτος. Αυτή η διαδικασία δεν έφερνε μόνο πρόσθετα τοκογλυφικά κέρδη στο κεφάλαιο, αλλά λειτουργούσε και ως βαλβίδα εκτόνωσης της κοινωνικής πίεσης για περισσότερο κοινωνικό κράτος.
Γι’ αυτό αυτή η ατομική ιδιοκτησία του εργαζόμενου δεν έχει τίποτα κοινό με την απάνθρωπη ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ψευδαίσθηση ιδιοκτησίας και ως ιδιοκτησία που λειτουργεί ως βαλβίδα κοινωνικής εκτόνωσης, πράγμα που καταρρίπτει τους ισχυρισμούς της αστικής ιντελιγκέντσιας περί ‘φετιχισμού της ιδιοκτησίας’ και περί κτητικής απληστίας της ανθρώπινης φύσης γενικά. Κανένας λογικός άνθρωπος και περισσότερο κανένας εργαζόμενος δεν θα έμπαινε στην περιπέτεια να χτίσει ‘πετραδάκι-πετραδάκι’ ένα αυθαίρετο και να τραβιέται μιά ζωή με τις μιζοτρεφόμενες πολεοδομίες, δημαρχίες, δασαρχίες, αστυνομίες, εφορίες και τις τοκογλυφικές τράπεζες, χωρίς να έχει και μια στέγη της προκοπής, αν η Πολιτεία του πρόσφερε, ως οφείλει, μια ανθρώπινη κατοικία στα πλαίσια μιάς κοινωνικής στεγαστικής πολιτικής, που θα στοίχιζε πολύ λιγότερο και θα ήταν και πιο ανθρώπινη. Είναι φανερό πως η όποια ιδιοκτησία των εργαζόμενων αποτελεί μια επιπλέον συνθήκη εκμετάλλευσής τους από το κεφάλαιο σε αντίθεση με την ιδιοκτησία των καπιταλιστών που τους επιτρέπει να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους.
Το κεφάλαιο δεν άργησε να καταλάβει τη σημασία αυτής της μορφής ιδιοκτησίας για το σύστημα και γι’ αυτό τη διεύρυνε στον υπέρτατο βαθμό με τη θεοποίηση του καταναλωτισμού, που αλλοίωσε σε μεγάλο βαθμό την ταξική και κοινωνική συνείδηση των εργαζόμενων, αναδείχνοντας αυτή την ιδιοκτησία-παγίδα σε μηχανισμό απορρόφησης των κοινωνικών κραδασμών και συγκρούσεων. Με αυτόν τον τρόπο, πολλοί εργαζόμενοι ταυτίστηκαν σε ένα βαθμό με το σύστημα και αντί να αγωνίζονται για την ανατροπή του καπιταλισμού και την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, με προοπτική ένα καλύτερο, ανθρωπινότερο, δικαιότερο κόσμο, αγωνίζονται για την ‘ιερότητα της ιδιοκτησίας’ και συνεπώς υπέρ της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας.
συνεχίζεται
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.