ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ (1.300 π.Χ.)

ΜΑΚΕΤΑ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ - (ΠΟΥ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΑΝ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ ΩΣ... ΧΑΝΑΑΝΙΤΙΚΟ)

ΠΕΡΙΟΧΗ.ΤΟΥ ΝΑΥΑΓΙΟΥ: ΛΥΚΙΑ,  ΚΟΛΠΟΣ ΤΗΣ ΑΤΤΑΛΕΙΑΣ (10 ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ Ανατολικά του Καστελόριζου). 

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΑΓΙΟΥ: 50 μέτρα από το πέρας της ανατολικής ακτής του Ιερού ακρωτηρίου. 

ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΝΑΥΑΓΙΟΥ: 44 έως 52  μέτρα, με αντικείμενα σε βάθος έως 61 μέτρα, σε μια απότομη, βραχώδη πλαγιά. 

ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΝΑΥΑΓΙΟΥ: Τελευταία Εποχή του Χαλκού (1.305 π.Χ.) 

Ναυπηγήθηκε: περί το 1317 π.Χ.  στην Κύπρο από κυπριακό κέδρο. Η ημερομηνία κατασκευής προκύπτει από την δενδροχρονολόγηση. 

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ  ΤΟΥ  ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ  ΠΛΟΙΟΥ

Κατασκευή: Ξύλινη, με ένα κεντρικό κατάρτι, δύο μικρά στην πλώρη και στην πρύμνη. Ιστιοφόρο με ένα τιμόνι - κουπί στην μία πλευρά. 

Ιδιοκτησία του πλοίου: Έλληνες Αχαιοί, πιθανόν βασιλικό πλοίο (Fάναξ). 

Πλοίαρχος - πλήρωμα του πλοίου:  Έλληνες Μυκηναίοι. Βρέθηκε  μυκηναϊκός οπλισμός. 

Πορεία του πλοίου: Επιστρέφει στην πατρίδα, στις Μυκήνες, μετά από εμπορική και πιθανόν διπλωματική αποστολή στην Αίγυπτο, στην Παλαιστίνη, στην Συρία και στην Κύπρο.

Φορτίο: Το πλοίο είναι κατάφορτο με ποικίλα εμπορεύματα από 10 τουλάχιστον χώρες. 

Συντεταγένες ναυαγίου: Βόρεια 36 ° 7' 43΄ Ανατολικά 29^ο 41' 09΄ 

Μήκος πλοίου: περίπου16 μέτρα.

Το Μυκηναϊκό  ναυάγιο του Ιερού Ακρωτηρίου, που χρονολογήθηκε ότι έγινε στα τέλη του 14ου αιώνα π.Χ.  ανακαλύφθηκε κοντά στην ανατολική όχθη του Ιερού ακρωτηρίου και περίπου 10 χιλιόμετρα ανατολικά του Καστελόριζου, στη νότιο-δυτική Μικρά Ασία, στις ακτές της Λυκίας. Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1982, από  ένα σφουγγαρά.

Έντεκα συνολικά προσπάθειες, διάρκειας τριών έως τεσσάρων μηνών η κάθε μία, πραγματοποιήθηκαν από το 1984 μέχρι το 1994, από τον αμερικανό αρχαιολόγο George F. Bass με τούρκους συνεργάτες. Έγιναν 22.413 καταδύσεις, οι οποίες αποκάλυψαν ένα από τα πιο εντυπωσιακά ελληνικά πλοία της ύστερης εποχής του Χαλκού στην Μεσόγειο θάλασσα.

ΤΟ  ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ  ΤΟΥ  ΑΧΑΪΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ

Ο Peter Kuniholm του Πανεπιστημίου Cornell ανέλαβε το έργο της δενδροχρονολόγησης, προκειμένου να καθορίσει συγκεντρώσει την απόλυτη ημερομηνία του ναυαγίου. Τα αποτελέσματα δείχνουν χρονολογία κατασκευής του πλοίου  την 1.317 π.Χ.  Τα κεραμικά στοιχεία  που  βρέθηκαν  συνηγορούν στο ότι το πλοίο βυθίστηκε προς το τέλος της περιόδου Αμάρνα (1.300 π.Χ.).  Δεν θα μπορούσε να είχε βυθιστεί πριν από την παρουσία στην ιστορία  της αιγύπτιας βασίλισσας Νεφερτίτης, εφόσον  στο ναυάγιο υπήρχε ο εξαιρετικής τέχνης χρυσός σκαραβαίος με χαραγμένο το όνομά της.

OI  ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ  ΕΠΟΧΗΣ (1.300  Π.Χ.)  ΚΑΙ  Η ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΛΥΚΙΑ, ΤΗΝ ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΒΕΛΛΕΡΕΦΟΝΤΗ, που όλοι οι διεθνείς χάρτες το μολύνουν ονομάζοντάς το ακρωτήριο ULUBURUN.  Όπως βλέπουμε 4 ήταν οι μεγάλες χώρες της  εποχής:  η Αίγυπτος, η Ασσυριοβαβυλωνία, το κράτος των Χετταίων και η ναυτική υπερδύναμη Αχαιίς.

Το πλοίο κατασκευάστηκε στην Κύπρο από κυπριακό κέδρο. Είχε μήκος 16 μέτρα και ήταν φτιαγμένο με έναν τρόπο συνήθη για την εποχή. Οι τεχνίτες δηλαδή, είχαν κατασκευάσει πρώτα το κέλυφος του σκαριού, ενώ συνδέσεις με μόρσα και καβίλιες ένωναν σταθερά τις ενώσεις μεταξύ τους και με την καρίνα.  Στο πλοίο βρίσκονταν 24 λίθινες άγκυρες.

 ΤΑ  ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΑ  ΤΟΥ  ΑΧΑΪΚΟΥ  ΠΛΟΙΟΥ

Η προέλευση των αντικειμένων στο μυκηναϊκό πλοίο κυμαίνεται γεωγραφικά από τη Βόρεια Ευρώπη (Βαλτική θάλασσα), την Αφρική, την Ισπανία, την  Σικελία, την  Μεσοποταμία μέχρι και την Ινδία.  

Το φορτίο του πλοίου φαίνεται να είναι προϊόν δέκα πολιτισμών.  

Όλοι οι μελετητές  συμφωνούν: Το  ναυάγιο του Iερού Ακρωτηρίου απεικονίζει ένα ακμάζον θαλάσσιο εμπορικό δίκτυο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στην Μεσόγειο, με πρωταγωνιστές βέβαια τους  Έλληνες. Το τεράστιο φορτίο εκτός των άλλων αποτελούνταν από ποικιλία ειδών πολυτελείας, από βασιλικό δώρα και πρώτες ύλες. 

Σύμφωνα με τα ευρήματα οι Μυκηναίοι αξιωματούχοι στο πλοίο, συνοδεύουν και φυλάγουν τα δώρα και τα εμπορεύματα. Γνωρίζουμε ότι οι Μυκηναίοι, αξιωματικοί και ναύτες, που βρίσκονταν πάνω στο κατάστρωμα του πλοίου ήταν καλά οπλισμένοι  και  ετοιμοπόλεμοι. Η ανεύρεση μεγάλου αριθμού μυκηναϊκών σπαθιών, τόξων και βελών αποδεικνύει ότι ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν κάθε είδους επίθεση. Ακόμη, το χρυσό κύπελλο που βρέθηκε στο πλοίο υποδηλώνει δώρο που προοριζόταν για ΜΥΚΗΝΑΙΟ βασιλιά  από βασιλιά της ανατολής, πιθανόν από τον ίδιο τον Φαραώ της Αιγύπτου.

Ανάμεσα στα δώρα  βρέθηκε ο μοναδικός φημισμένος σκαραβαίος που φέρει το όνομα της βασίλισσας της Αιγύπτου Νεφερτίτης.

Από τα κεραμικά αγγεία που βρέθηκαν στο ναυάγιο, πληροφορούμαστε για τα είδη των τροφών που χρησιμοποιούσαν οι Αχαιοί στα πλοία τους καθώς και για την καθημερινή διαβίωση κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.

ΟΙ  ΛΙΘΙΝΕΣ  ΑΓΚΥΡΕΣ  ΤΟΥ  ΑΧΑΪΚΟΥ  ΠΛΟΙΟΥ

Το κυρίως φορτίο, βάρους 10 τόνων, ήταν από κυπριακό χαλκό (Κύπρος σημαίνει χαλκός) σε μορφή τετράγωνων χυτών πλακών -ταλάντων- και μικρότερων δισκοειδών κομματιών. Επίσης στο κατάστρωμα ήταν φορτωμένος ένας τόνος κασσίτερου σε παρόμοια σχήματα. Τη μεγαλύτερη παρτίδα κατεργασμένων αντικειμένων στο πλοίο αποτελούσαν κυπριακά πήλινα σκεύη. Τα διάφορα είδη πολυτελείας που βρέθηκαν στο πλοίο, όπως το χρυσά αντικείμενα, τα χρυσά βραχιόλια, τα  κολιέ, τα δαχτυλίδια, τα ελεφαντόδοντα και κυρίως το ολόχρυσο κύπελλο  καθώς και το παλαιότερο βιβλίο, επιβεβαιώνουν την άποψη,  ότι το πλοίο συμμετείχε σε βασιλικό εμπόριο. 

ΟΙ  ΠΛΑΚΕΣ  ΧΑΛΚΟΥ  ΤΟΥ  ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ  ΠΛΟΙΟΥ  (350 ΤΑΛΑΝΤΑ  ΧΑΛΚΟΥ - 10  ΤΟΝΟΙ)

Υπολογίζεται ότι ένας τόνος χαλκού έφθανε για τον πλήρη εξοπλισμό 2.000 Αχαιών  στρατιωτών.

Επίσης υπήρχε και ένας τόνος κασσίτερου υψηλής καθαρότητας, χυτευμένος σε τάλαντα, όμοιων με αυτά του χαλκού. Είναι τα αρχαιότερα που έχουν βρεθεί με ΒΕΒΑΙΗ χρονολογία. Πέντε παρόμοια έχουν βρεθεί στην θαλάσσια περιοχή στην Παλαιστίνη, κοντά στη Χάιφα (Kfar  Samir). Τα τρία από αυτά φέρουν σφραγίσματα συμβόλων Κύπρο-μινωικής συλλαβικής γραφής. Η πηγή κασσίτερου της εποχής του Χαλκού, παραμένει το μεγαλύτερο αίνιγμα της αρχαιολογικής έρευνας. Από πού έφερναν τον κασσίτερο οι Αχαιοί τα μυθικά αυτά χρόνια; Γραπτές πηγές της εποχής υπονοούν κάποια μακρινή πηγή που τοποθετείται στην Ανατολή (Ιράν, Αφγανιστάν ή  κεντρική Ασία).

Κοντά στο ναυάγιο του Ιερού Ακρωτηρίου βρέθηκε και ένα πολύ νεώτερο Καρχηδονιακό πλοίο. Από αυτό συμπεραίνεται η ύπαρξη ενός καθιερωμένου εμπορικού δρόμου, καθώς το Καρχηδονιακό πλοίο φαίνεται να ακολουθούσε την ίδια διαδρομή με το πλοίο του Ιερού Ακρωτηρίου.

Επίσης εκατό χιλιόμετρα ανατολικότερα, βρίσκεται ένα άλλο περίφημο ακρωτήριο της Λυκίας, πολύ γνωστό στους αρχαίους  Έλληνες, η  ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ ΑΚΡΗ. Το 1200  π.Χ. ένα άλλο μυκηναϊκό πλοίο, εκτελώντας το  ίδιο δρομολόγιο, Αίγυπτος - Παλαιστίνη - Κύπρος - Μυκήνες, ναυάγησε στην Χελιδονία  Άκρη. Το φορτίο που μετέφερε ήταν φτωχότερο, δείγμα της προϊούσας παρακμής του Μυκηναϊκού πολιτισμού.

Τα αγαθά που βρέθηκαν στο πλοίο δείχνουν τις κουλτούρες της Μεσογείου εκείνης την εποχή. Έχουμε 3-4 αντικείμενα από κάθε πολιτισμό, όπλα από τον Μυκηναϊκό πολιτισμό, αγγεία και εγχειρίδια από τις ακτές της Φιλισταιϊκής Παλαιστίνης, αγγεία κυπριακής τεχνοτροπίας, καθώς και αιγυπτιακής προέλευσης αγαλματίδιο και είδη μικροτεχνίας από την Νουβία. 

Όλα αυτά τα δεδομένα γεννούν πλήθος ερωτημάτων στους ερευνητές. Το ναυάγιο του Ιερού  Ακρωτηρίου έχει πολυδιάστατη σημασία για τη χρονολόγηση της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Μερικά από τα ευρήματα αποτέλεσαν «πυξίδες» για τους αρχαιολόγους που προσπαθούν να χρονολογήσουν ανάλογο υλικό από άλλα αντίστοιχα ευρήματα της Εποχής του Χαλκού.

ΤΑΛΑΝΤΟ  ΧΑΛΚΟΥ (ΜΕ  ΓΩΝΙΕΣ, 4  ΛΑΒΕΣ  ΓΙΑ  ΕΥΚΟΛΗ  ΜΕΤΑΦΟΡΑ)

Τα είδη του φορτίου 

Το κύριο φορτίο ήταν μία τεράστια ποσότητα χαλκού (συνολικά  δέκα τόνοι) και  ένας τόνος κασσιτέρου (χυμένων σε 350 περίπου τάλαντα και 130 περίπου δίσκους). Επίσης υπήρχαν 175 δίσκοι κυανής υαλόμαζας, 150  Φιλισταιϊκοί αμφορείς (που περιείχαν κυρίως αρωματικό ρετσίνι τερεβίνθου) και ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα ρυτά από φαγεντιανή, που προφανώς  αποτελούσαν διπλωματικά δώρα. Διάφορα μυκηναϊκά κεραμικά (υστεροελλαδικής εποχής III A 2  και υστεροελλαδικής ΙΙΙ  Β 1) καθώς και τα μυκηναϊκά ξίφη, ήταν ιδιοκτησία των μελών του πληρώματος.

ΜΕΡΙΚΑ ΕΙΔΗ ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΡΤΙΟ ΤΟΥ ΑΧΑΪΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ. (Κοσμήματα, ελεφαντόδοντο, ήλεκτρον από  την Βαλτική (!), χρυσό  δισκοπότηρο). Ξεχωριστή θέση μεταξύ των ευρημάτων έχει το  μικρό ξύλινο δίπτυχο, που αποτελείται από δύο φύλλα συνδεδεμένα μεταξύ τους με ελεφαντοστέινη άρθρωση, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΓΝΩΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ. Tο πτυκτό βιβλίο των μυκηναϊκών χρόνων, Όμηρος - ομηρική φράση «γράψας εν πινάκι πτυκτώ... σήματα λυγρά».  Αυτό είναι το ιερότερο ελληνικό μυκηναϊκό μνημείο.

Τα δύο φύλλα στο εσωτερικό του πτυκτού βιβλίου είχαν λαξευμένη εσοχή, όπου απλωνόταν κερί μελισσών πάνω στην οποία χαρασσόταν το κείμενο της γραφής με οστέινη γραφίδα. Πιθανόν να ήταν το σημειωματάριο του Αχαιού καπετάνιου. 

ΣΦΡΑΓΙΔΟΛΙΘΟΣ  ΤΗΣ  ΝΕΦΕΡΤΙΤΗΣ,  ΓΥΝΑΙΚΑΣ  ΤΟΥ  ΦΑΡΑΩ  ΑΚΕΝΑΤΩΝ

Τεράστιος αριθμός αιγυπτιακών κοσμημάτων, προφανώς δώρα σε μυκηναίους αξιωματούχους:

Χρυσά μενταγιόν, φαγεντιανές χάντρες, κρυστάλλινες χάντρες, αχάτης, ασημένια βραχιόλια, χρυσό δισκοπότηρο, ασήμι. Κορμοί (έβενος) από την Αφρική,  ελεφαντόδοντο, κυνόδοντες ιπποπόταμου, καβούκια χελώνας, λιβάνι, κελύφη αυγών στρουθοκαμήλων, κυπριακή κεραμική, κυπριακές λάμπες πετρελαίου, χάλκινα αγγεία, δύο δωδεκάδες δαχτυλίδια από κοχύλι, χάντρες από κεχριμπάρι (προέλευση από την Βαλτική), χαλαζίας, κοσμήματα από χρυσό και ασήμι, ένα δισκοπότηρο (το μεγαλύτερη χρυσό αντικείμενο από το ναυάγιο), αιγυπτιακά αντικείμενα από χρυσό, ήλεκτρο, ασήμι, στεατίτη, ο χρυσός σκαραβαίος με την επιγραφή με το όνομα της Νεφερτίτης, χάλκινο ειδώλιο γυναικείας μορφής (το κεφάλι, ο λαιμός, τα χέρια και τα πόδια καλύπτονται από φύλλο χρυσού). 

ΤΑ  ΟΠΛΑ ΤΟΥ  ΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ  ΤΟΥ ΑΧΑΪΚΟΥ ΠΛΟΙΟΥ ΤΥΠΙΚΑ  ΜΥΚΗΝΑΪΚΑ  ΞΙΦΗ

Όπλα και εργαλεία: Αιχμές βελών, ρόπαλα, στιλέτα,  πανοπλίες, τέσσερα μυκηναϊκά σπαθιά, μεγάλος αριθμός των εργαλείων από δρεπάνια, σουβλιά, τρυπάνια, ένα πριόνι, ένα ζευγάρι λαβίδες, σμίλες, τσεκούρια, ένα υνί και αξίνες.

Φαγώσιμα - φαγητό για το πλήρωμα  (διαιτολόγιο του μέσου Μυκηναίου - Έλληνα της εποχής): Αμύγδαλα, Κουκουνάρια, σύκα, ελιές, σταφύλια, μαύρο κύμινο, σουμάκι, κολίανδρος, ρόδια, ψημένο σιτάρι και κριθάρι. 

Μόνο δέος, ρίγος και περηφάνεια μας κυριεύει, σκεπτόμενοι αυτούς τους αρχαίους προγόνους μας, που έσχιζαν θάλασσες και στεριές, νύχτα και μέρα, την μακρινή και μυθική εκείνη εποχή, ατρόμητοι και αγέρωχοι εξερευνητές, πάνω στα καράβια τους, γεμάτοι τόλμη και ζωτικότητα, αντιμετωπίζοντας  γενναία  κάθε  κίνδυνο. Πού να ήξεραν, οι καψεροί, τι ζωντόβολα απογόνους θα είχαν 3.300 χρόνια μετά.

Και τώρα θέτω τα πελώρια ερωτήματα, τα οποία μέχρι σήμερα δεν έχει θέσει κανένας: 

- Γιατί οι βασιλείς των Αχαιών προχωρούν σ΄αυτές τις τεράστιες εισαγωγές μετάλλων (χαλκού και  κασσιτέρου) την  εποχή εκείνη (1.305 π.Χ.); 
- Τι ακριβώς  προετοιμάζουν; 
- Γιατί ο Φαραώ της Αιγύπτου στέλνει πλούσια δώρα στον Μυκηναίο βασιλιά; Τι περιμένει απ΄αυτόν; 
- Τι κυοφορείται στην τότε διεθνή σκηνή; 
- Μήπως όλα αυτά είναι οι προετοιμασίες των Αχαιών για τον Τρωϊκό πόλεμο; 
- Το μικρασιατικό κράτος της Ασσούβα (WILUSA και TRUISA) αρχίζει να προκαλεί και να γίνεται απειλητικό για τα συμφέροντα της Αχαιίδος (ΑΧΙΓΙΑΒΑ); 
- ΤΙ ρόλο παίζει το βασίλειο των Χετταίων (οι Κήτειοι στην Οδύσσεια) και το κράτος της Αρζάβα; 
- Η έναρξη του Τρωϊκού πολέμου είναι το 1.300 π.Χ.; 
- Γιατί ο βασιλιάς των Χετταίων, ο Μέγας Βασιλεύς, ο Βασιλεύς του Χάττι όπως αυτοαποκαλείται, το 1.285  π.Χ. στην περίφημη επιστολή του TAWAKALAWAS (=Ετεοκλής) προς τον  βασιλιά της Πύλου Νέστορα, απολογείται, δίνει εγγυήσεις, ζητάει συγγνώμη και συμφιλίωση "ύστερα από  εκείνη την υπόθεση της WILUSA, για την οποία κάναμε πόλεμο"! 
- Η επιστροφή  του Οδυσσέα στην πραγματική του Ιθάκη, την Λευκάδα, γίνεται το 1.280 π.Χ. σε ηλικία πενήντα ετών; 
- Πεθαίνει ο Οδυσσέας το 1.250 π.Χ. έχοντας ο ίδιος συνθέσει τα αριστουργήματα ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ με το ψευδώνυμο Όμηρος; 
- Το κλίμα στην Μεσόγειο αλλάζει δραματικά περί το 1.250 π.Χ. και αυτό γίνεται η  αιτία να καταρρεύσει ο Μυκηναϊκός κόσμος;


Ζ. Παπαζάχος

πηγή

(ευχαριστώ την καλή φίλη Μαίρη Καρά)