Η ΠΙΟ ΓΕΝΝΑΙΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ.

Γράφει ο Δημήτρης Μπάκας. 

ΠΡΟΟΙΜΙΟ. 

Μεταρρυθμίσεις!!! Το πρώτιστο επιτακτικό μέτρο που ακούμε καθημερινά. Μεταρρυθμίσεις για όλα. Για ανάπτυξη, για πρόοδο, για ευημερία! Μεταρρυθμίσεις μας ζητούν ευρωπαϊκοί μας εταίροι και οι θεσμοί τους. Μεταρρυθμίσεις υπόσχονται όλες οι Κυβερνήσεις! Αλήθεια, άραγε, όλα έγιναν λάθος μέχρι τώρα! Όλα πάνε στραβά! Τελικά τι φταίει! Γιατί τέλος πάντων δεν γίνονται μια και καλή όλες οι μεταρρυθμίσεις και να ησυχάσουμε; Να ζήσουμε ευτυχισμένοι! Φυσικά το ερώτημα είναι «ρητορικό». 

Είναι δυνατόν όλοι οι Κυβερνώντες να μη θέλουν το καλό μας! Και φυσικά όχι. Εμείς, οι πολλοί, δεν έχομε καμιά ευθύνη! Τουλάχιστον για την εκλογή τους! Εκλέγουμε τους καλύτερους! Με ποια κριτήρια χαρακτηρίζουμε κάποιον καλύτερο! Ήταν εφικτό να γίνουν οι μεταρρυθμίσεις και δεν έγιναν! Ποιος δεν τις επέτρεψε; Μπορεί κάποιος με αυθεντικότητα και καλή πρόθεση να γνωρίζει με ακρίβεια πως θα είναι αύριο τα πράγματα και να εφαρμόσει από σήμερα τις συγκεκριμένες και πρέπουσες μεταρρυθμίσεις! Αναλογισθήκαμε, με κριτική σκέψη και ειλικρίνεια, μήπως το πρόβλημα είναι πέραν από τις δυνατότητες ενός ή των ολίγων ειδικών και ότι όντως συνιστά ένα διαρκές πρόταγμα όλων μας! 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 

Θα διερωτηθεί κανείς τα τεράστια γνωστικά, τεχνολογικά επιτεύγματα και τόσες εμπειρίες ζωής δεν μας έχουν διδάξει τίποτε! Ο κόσμος της ζωής μας γίνεται χειρότερος ή καλύτερος; Η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί με ένα Ναι ή Όχι. 

Ασφαλώς και ο κόσμος μας σήμερα έχει πάρα πολλά, δυσάρεστα σημάδια που βεβαιώνουν ότι πάμε από το κακό στο χειρότερο. Ολόκληρες σειρές δεινών μας κατατρύχουν. Ανελέητες σφαγές με απάνθρωπο τρόπο αναμεταδίδονται από τα ΜΜΕ «ζωντανά», ως είδηση που …πουλάει! Πόλεμοι αδυσώπητοι. Μίση θανάσιμα. Εγκληματικές ενέργειες αφάνταστης σκληρότητας. Εκμετάλλευση, κάθε είδους, του ανθρώπου από τον άνθρωπο σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης μας. Φυσικές καταστροφές μάς πλήττουν καθημερινά και ο κίνδυνος πυρηνικού ολοκαυτώματος είναι υπαρκτός ανά πάσα στιγμή. Τι χειρότερο μπορούσε να μας συμβεί!! 

Αλλά από την άλλη πλευρά πρέπει να παραδεχτούμε, ότι άπειρα αγαθά παράγονται για το καλό μας. Η τεχνολογία και η εκμηχάνιση περιόρισε σε απίθανο βαθμό τον ανθρώπινο ιδρώτα. Πλούτη, διευκολύνσεις και ποιότητα ζωής είναι πιο προσιτά σε πολλά στρώματα πληθυσμών. Ασθένειες καταπολεμήθηκαν αποτελεσματικά και το προσδοκώμενο όριο ζωής αυξήθηκε σε αφάνταστα μεγέθη. 

Οι ανισότητες, όμως, έγιναν πιο έντονες. Η ανθρωπιά βρίσκεται σε κρίση μεγάλη. Συνοχή των κοινωνιών δεν υπάρχει, γιατί ο καθένας μας απομονώνεται στο δικό του οριακό κύκλο με κέντρο τον εαυτό του. Πολύ απέχομε από την αίσθηση ότι ανήκουμε σε ένα ανθρώπινο είδος με κοινά συμφέροντα και κοινή τύχη. 

Το όλο θέμα είναι τόσο πολύπλοκο και η ικανοποιητική απάντηση είναι ανέφικτη. Μια προσέγγιση μπορεί να επιχειρηθεί μόνον , που ίσως κριθεί, επιφανειακά, ως ουτοπία. Διαπιστώνεται, ότι το καλό συνοδεύεται, σχεδόν πάντοτε, με το κακό! Η έλλειψη συντονισμού προκαλεί δυσλειτουργίες. Κάθε υπερβολή καταστρέφει κάποιο άλλο βασικό αγαθό. 

Τα πράγματα μέσα στη Φύση, στη γενική περίπτωση είναι ουδέτερης υφής και έχουν βρει με την πάροδο δισεκατομμυρίων χρόνων μια ισορροπία, που απορρέει από φυσικές δυνάμεις, και συγκρατούνται ενωμένα μέσα στην αντιπαλότητά τους. Ούτε κακά ούτε καλά είναι. Ο χαρακτηρισμός τους εξαρτάται από τον τρόπο, με τον οποίο ο άνθρωπος τα θεωρεί, δημιουργεί σχέσεις και τα χρησιμοποιεί. Ο χειρισμός με άριστο μέτρο δημιουργεί αρμονία και αναδύεται το καλό. Από την αφύσικη χρήση τους αναδύεται η ύβρη! 

Τελικά πρωταγωνιστής είναι ο άνθρωπος με τη συμπεριφορά του. Το αγαθό και το κακό έχουν, κατά κανόνα, αφετηρία εμάς τους ίδιους! Το εργαλείο που σώζει ζωές και δημιουργεί αγάλματα ψυχής σφάζει τον διπλανό μας. Μόνον ο άνθρωπος συνθέτει αξίες, αλλά ταυτόχρονα μηχανεύεται κακουργίες και καταστροφές. Είναι ταυτόχρονα homo sapiens και homo demens, ανάλογα με τον πνευματικόν του ορίζοντά του. Όταν συνεργάζεται αρμονικά πετυχαίνει θαύματα, αλλά μπορεί να συσπειρώνεται για την εξόντωση του αντιπάλου του, προκαλώντας συνήθως και δική του καταστροφή. 

Ο Άνθρωπος από τη φύση του σκέπτεται, αισθάνεται και ενεργεί σύμφωνα με τη βούλησή του με κίνητρα την αυτοσυντήρηση και την αυτοεπιβεβαίωσή του. Οι πρόοδοι των επιστημών, της τέχνης και της φιλοσοφίας έχουν προβάλλει ένα νέο, βαθιά ανήσυχο φως στην ανθρώπινη συνθήκη. Ο Άνθρωπος πάντοτε θεωρούσε τον εαυτό του ως μια μοναδικότητα στη Φύση, είτε ως καθομοίωση του Θεού πλασμένος, είτε ως προικισμένος με τον Λόγο. Όντως τα ανθρώπινα όντα συγκρινόμενα ακόμη και με τα πλέον προηγμένα από τα άλλα ζώα , εκδηλώνουν πολλά γνωρίσματα που τα διακρίνουν ως «ριζικά διαφορετικά». Ο άνθρωπος είναι προικισμένος με τον Λόγο που τον οδηγεί στη λογική σκέψη και έχει την ικανότητα να αναλύει, να συλλαμβάνει και να κατανοεί αφηρημένες έννοιες. Επίσης μπορεί να βιώνει και να εκφράζει αισθητικές συγκινήσεις ωραιότητας και να αναπτύσσει την ηθική ευθύνη, την πηγή ηθικότητας, μέχρι το σημείο να αναζητεί την αγάπη της αγάπης. Ολόκληρη η δομή του πολιτισμού βασίζεται σε αυτά τα μοναδικά ανθρώπινα χαρίσματα, που αναπτύσσονται σε αρετές, ανάλογα της αγωγής και της παιδείας του. Πολύ εύκολα, όμως, λαμβάνουν αρνητικό πρόσημο και καθίστανται κάκιστες ικανότητες. 

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΥΝΘΗΚΗ. 

Η παιδεία, που στοχεύει στο να κάνει τις γνώσεις κτήμα όλων, παρουσιάζει πολλές «νεκρές γωνίες». Συνήθως υπάρχει μια έμφυτη ροπή προς το λάθος και την ψευδαίσθηση. Δεν καλλιεργείται η αρετή της γνώσης σε όλο το εύρος των ανθρώπινων ενεργημάτων. Η ταχύτατη εξέλιξη σε ασύλληπτη έκταση των επιστημών προκάλεσε την επικράτηση της υπερ-εξειδίκευσης, που οδήγησε σε αποσπασματική γνώση και μας καθιστά ανίκανους να βρούμε το δεσμό ανάμεσα στα μέρη και τις ολότητες. Έτσι χάνεται η φυσική ενότητα του ανθρώπινου πνεύματος. Το ανθρώπινο ον, που από τη φύση του είναι η πιο πολύπλοκη αρμονική ενότητα έχει κατατμηθεί σε τομείς, όπως ον φυσικό, βιολογικό, ψυχικό, πολιτισμικό, κοινωνικό, πολιτικό… Η απόλυτη εξειδίκευση άνοιξε καινούργιους απίθανους χώρους, αλλά ταυτόχρονα έχασε τον άνθρωπο, ως όλον, ως μέλος της κοινωνίας και του ανθρώπινου είδους. 

Οι γνώσεις έχουν εξειδικευτεί και έχουν διαφοροποιηθεί τόσο πολύ ώστε κανένας δεν μπορεί να εκφέρει μια έγκυρη κρίση για τα πάντα. Οι «οικουμενικοί» διανοούμενοι μεταλλάχθηκαν σε «ειδικευμένους». Η εμπειρογνωμοσύνη συχνά χρησιμοποιείται, ως αποτελεσματικό μέσο εξόντωσης της κριτικής σκέψης. Δημοσκοπήσεις με γραφήματα και πλήθος σχολίων που προβάλλονται στα ΜΜΕ κυριαρχούν στη καθημερινότητα και με έμφαση στην «ουδετερότητα» αδρανοποιούν τον κριτικό στοχασμό μεταλλάσσοντας τον κόσμο της ζωής μας σε μαθηματικό λογιστικό μοντέλο, που καθόλου δεν ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη φύση. 

Ο πλανήτης μας πλέον κατέστη ουσιαστικά πολύ «μικρός». Όχι βέβαια ότι άλλαξε το μέγεθός του, αλλά άλλαξε ο ανθρώπινος πληθυσμός και οι ικανότητες του ανθρώπου για επικοινωνία και εκμετάλλευσή του. Ένα χωροδικτύωμα πολλαπλό έχει αγκαλιάσει όλο τον Πλανήτη μας από ετερόκλητες δυνάμεις και προσβάλλεται ανελέητα από σκοπούς και επιδιώξεις ασύλληπτης ετερογονίας. Ο άνθρωπος από ένα ασήμαντο από πλευράς διαστάσεων ον κατέστη παντοδύναμο. Είναι σε θέση να καταστρέψει, όχι μια φορά, αλλά πολλές φορές την Γη μας. Έχομε κατακλυσθεί από κάθε είδος αβεβαιότητες για τα πάντα, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες. Ακόμη και τα μαθηματικά δεν μας δίνουν ασφαλή αποτελέσματα. Η κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων και των κοινωνιών βρίσκεται σε κρίσιμη φάση. Η κοινωνία μας είναι ουσιαστικά θρυμματισμένη. Κυριαρχεί ο εγωκεντρισμός και ο άνθρωπος από πρόσωπο κατέστη απλό άτομο και τελικά… ένας απλός αριθμός. 

ΣΧΟΛΙΑ. 

Από τα πρώτα βήματά του ο άνθρωπος με οδηγό το ισχυρότερο «όπλο» του τον υπερμεγέθη εγκέφαλό του προσπάθησε να βρει τρόπους προσαρμογής στο περιβάλλον. Να αποκτήσει ικανότητες εξισορρόπησης των φυσικών αδυναμιών του. Δεν έχει το ποδάρι του ελαφιού, το μάτι του αετού, της γάτας την ευελιξία και την τόλμη του λιονταριού. Εκμεταλλεύθηκε τα μοναδικά νοητικά και πνευματικά χαρίσματα και ως homo educandus κατόρθωσε να υπερακοντίσει κάθε φυσική του ικανότητα σε αφάνταστα μεγέθη. Ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια του και «βλέπει» πια έναν τεράστιο μακρόκοσμο και έναν ασύλληπτο νοητικά μικρόκοσμο. 

Στην παραζάλη, όμως, της εξειδίκευσης παραμέλησε το ανθρώπινο είναι, που ήταν και πρέπει να είναι το κύριο και πρώτιστο αντικείμενο της παιδείας του. Το ιδανικό της αρχαιοελληνικής παιδείας, που θεμελίωσε για πρώτιστη φορά τον ανθρωπισμό. Η μονομερής επαγγελματική και οικονομικά προσοδοφόρος εκπαίδευση την αλλοίωσε. Παραβλέφθηκε, ότι η σύμμετρη ανάπτυξη των ανθρωπίνων όντων συνιστά την μοναδική άμυνά του από την ισοπέδωση που επιβάλλει ο οικονομισμός. Παραμελήθηκε η σχολαστική και μεθοδευμένη ολιστική παιδεία που αναπτύσσει τις ανθρώπινες αρετές. Η σοφία της ζωής χάθηκε μέσα στις πολλές γνώσεις και η σωστή γνώση πνίγηκε μέσα στον καταιγισμό των εμπορικών, συνήθως, πληροφοριών. Η καλλιέργεια αισθητικής ποιότητας με τελικό σκοπό την αυθεντική ωραιότητα έχασε τη μάχη κόντρα στην κακότροπη πρόκληση των εντυπώσεων. 

Τέλος το λίκνο όλων των αρετών και αξιών η ηθική συνείδηση του προσώπου-ανθρώπου έπεσε στη μαύρη τρύπα του κλειστού εγωκεντρικού ορίζοντα. Έτσι στένεψαν θανάσιμα οι θεμελιακές αξίες της ανθρώπινης προσωπικότητας η αλήθεια, η ομορφιά και η καλοσύνη. Μοιραία το ιερό του καθενός μας κατέστη ένας διαστρεβλωμένος φανατισμός και τελικά καταπνίγηκαν οι πιο πολύτιμες, αλλά πιο ευαίσθητες ανθρώπινες αρετές: η εμπιστοσύνη, η ελπίδα και η αφιλοκερδής αγάπη. Κοντολογίς έχει καταρρεύσει το όλο σύστημα αξιών επάνω στο οποίο είχε στηρίξει τις ελπίδες του ο άνθρωπος τους για μια κοινωνία εύρυθμη και ανθρώπινη. Μια κοινωνία του μέτρου, της μεσότητας, της ανοχής, της συναίνεσης και αρμονικής συνύπαρξης που θα πρόσφερε ευκαιρίες για περισσότερη δικαιοσύνη, χειραφέτηση και επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων επάνω στη Γη. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. 

Οι φυσικές, όπως και οι κοινωνικές συνθήκες καθημερινά αλλάζουν. Νέες ανακαλύψεις και εφευρέσεις, καινούργια προϊόντα και αγαθά παράγονται που δημιουργούν συνθήκες για ένα διαφορετικό κόσμο ζωής για πολλά άτομα. Συνθήκες, τις οποίες εν πολλοίς ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί, τον υποχρεώνουν σε μια διαρκή αναπροσαρμογή του τρόπου ζωής του, γιατί παράγουν θετικά, αλλά προκαλούν και πολλά αρνητικά αποτελέσματα. Η διαρκής εξειδίκευση δημιουργεί νέους και ωφέλιμους κλάδους γνώσης, αλλά επιβάλλει την αδήριτη ανάγκη να αντιμετωπισθεί με επιτυχία η σύνθεση όλων των επιμέρους προσπαθειών. Οι γραμμικές αναγωγές δεν ισχύουν στα πολύπλοκα φαινόμενα, έτσι προκαλούνται μη αναμενόμενα αποτελέσματα. Η ζωή μας κατακλύζεται από τη διαφορετικότητα, την ατομικότητα και την πολυποικιλότητα. 

Η κατανόηση της πραγματικότητας απαιτεί έναν πολλαπλά και σύμμετρα αναπτυγμένο με πολλές εμπειρίες ανθρώπινο εγκέφαλο. Αλλά και ο πιο αναπτυγμένος ανθρώπινος εγκέφαλος έχει πεπερασμένες δυνατότητες σύλληψης του όλου γίγνεσθαι, οπότε ανακύπτει, ως απόλυτα απαραίτητη η αρετή της συνεργασίας του ανθρώπου με τον συνάνθρωπό του. Απαιτείται, ως εκ τούτου, η καλλιέργεια μιας ανθρωπο-ηθικής , που να στηρίζεται στην συμπάθεια, την ενσυναίσθηση την αλληλεγγύη, την αμοιβαία ευθύνη και την κατανόηση. Αυτά οδηγούν στο δημιουργικό διάλογο, από τον οποίο, όταν βασίζεται στην αυθεντικότητα, την καλή διάθεση και την υπευθυνότητα, αναδύονται νέες κοινωφελείς λύσεις. Κοντολογίς, η πιο γενναία μεταρρύθμιση είναι η διαρκής αναπροσαρμογή του σκέπτεσθαι, του συναισθάνεσθαι και ενεργείν όλων μας, με την πεποίθηση ότι η ζωή μας είναι άρρηκτα συναρτημένη με το διπλανό μας. 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ- ΠΡΟΤΑΣΗ. 

Δεν υπάρχει ατομική ολβιότητα χωρίς αρμονικό κοινωνικό περιβάλλον. Η σύγχρονη ζωή απαιτεί μια αρμονική σύνθεση ηθικής και υλικού οφέλους, έλλογου υπολογισμού και πρακτικής ενεργητικότητας, αυτο-πειθάρχησης και επιδίωξης επιτυχίας. Αρμονία Λόγου και ψυχόρμητου. Μια προσωρινή παραίτηση από την άμεση ικανοποίηση για χάρη μιας ανώτερης και σταθερότερης ευρύτερης ευτυχίας. Μια ευζωία η οποία να εδράζεται στο μέτρο. Η φιλαυτία, της οποίας το οικονομικό αντίστοιχο είναι η ιδιοκτησία και η ανάγκη της απόλαυσης μπορούν να ικανοποιηθούν όχι αναρχικά αυτοκαταστροφικά, αλλά με την άσκηση χαρακτηριστικών αρετών, όπως η τάξη, η ακρίβεια, η φιλοπονία και η φειδώ. Μια συνύφανση ήθους με την επιθυμία επίγειας επιτυχίας και ολβιότητας. 

Το σπουδαιότερο, ίσως, είναι η διεύρυνση του ορίζοντος αναφοράς του σκέπτεσθαι, συναισθάνεσθαι και πράττειν μας. Ο πιο δόκιμος ορίζοντας είναι ακόμη και σήμερα[ ίσως για πολλά ακόμη χρόνια] ο ορίζοντας της Πατρίδας μας. Όχι, όμως, κλειστός και απομονωμένος, αλλά εναρμονισμένος στο διεθνές περιβάλλον με το οποίο συνεξελίσσεται. Με το πλάτεμα του εαυτού μας στα ανοιχτά όρια της Πατρίδας μας εξασφαλίζονται πιο ευκρινείς αλήθειες, ευγενέστερα συναισθήματα και πιο αγαθές πράξεις επιτυγχάνοντας μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και λυσιτελέστερη αντιμετώπιση της αβεβαιότητας και του φόβου. Ό,τι όλοι μας λαχταράμε σήμερα. Τότε, προσωπικά νιώθουμε, λόγω δικής μας συμμετοχικότητας, ένα είδος εσωτερικής πληρότητας, καθόσον θα συμβάλλουμε στην διαμόρφωση συνθηκών βελτίωσης του Κόσμου της Ζωής μας προς μια πραγματικότητα πιο ανθρώπινη. 

Για να θελήσει, όμως, η Κοινωνία να ακολουθήσει αυτό τον δρόμο πρέπει πολλοί πολίτες να το θελήσουν. Αυτό επιτυγχάνεται όταν πιστεύουν στις κοινές αξίες που αναδύονται από ευρεία παιδεία. Τότε νιώθουν τον βαθύ συγκλονισμό, ότι είχαν ενεργήσει λανθασμένα και το αποδέχονται, ως ευθύνη τους, οπότε η απόφαση είναι στερεή, ως δικό τους καθήκον, καθόσον αφορά στα παιδιά τους. 

Μήπως η κρίση που βιώνει η χώρα μας μάς οδηγήσει σε μια ριζική αναθεώρηση των απόψεών μας για τον Κόσμο της Ζωής μας, οπότε και θα έχει συντελεσθεί και η γενναία μεταρρύθμιση!!. Το ευχόμαστε. Το ελπίζουμε. Είναι όμως εφικτό. 

Δημήτρης Μπάκας
Μάιος 2015

Αντ/γος ε.α.
Επιτ. Διοικητής ΣΔΑ
Διπλωματούχος ΕΜΠ
Πτυχιούχος Νομικής