ΑΡΧΙΖΕΙ ΤΟ «ΜΑΤΣ»…

Γράφει ο Χρίστος Γούδης 

Όταν ξυπνώντας το πρωΐ, μετά την προσευχή σας, ρίχνετε μισή κουταλιά βραζιλιάνικο καφέ στην κούπα με το γάλα, αυτό παραμένει κατά βάση γάλα, γάλα με καφέ. Αν όμως ρίξετε τέσσερις κουταλιές, τότε πίνετε, χωρίς να το θέλετε, καφέ με γάλα, «καφέ ω λαί» κατά τη γαλλική έκφραση. Η κρίσιμη ποσότητα είναι εκείνη που ελέγχει την ποιότητα του αποτελέσματος, το είπε και ο Μαρξ άλλωστε, οπότε δεν αναμένεται να  υπάρξουν περί αυτού ούτε καν διαφωνίες ιδεολογικής φύσεως. Η κρίσιμη ποσότητα είναι το ίδιο καθοριστική και στη χημεία του όποιου διαλύματος. Αυτή είναι επίσης  που καθορίζει το τελικό προϊόν ακόμα και στην «κοινωνική χημεία» της ανάμιξης πληθυσμών με διαφορετικό φυλετικό, θρησκευτικό και πολιτισμικό υπόβαθρο σε ένα συγκεκριμένο και περιορισμένο γεωγραφικό χώρο, όπου η ραγδαία αύξηση της πληθυσμιακής του πυκνότητας δημιουργεί και τα επί πλέον φαινόμενα της ηθικής μετάλλαξης (αποδοχή περίπου ως φυσιολογικής τάξεως των πραγμάτων: της εγκληματικότητας, της ομοφυλοφιλίας, της πορνείας και ου συμμαζεύεται).

Το «πείραμα της Βραζιλίας», με την πληθυσμιακή της πολυφυλετικότητα, και τα συμπαρομαρτούντα και αντικρουόμενα επακόλουθα σε επίπεδο λαϊκής θρησκείας των αυτοχθόνων και των αφρικανών μεταναστών (βουντού, μακούμπα, καντομπλέ, επιμιξίες δηλαδή καταληπτικού καθολικισμού με αφροβραζιλιανό πνευματισμό) και αστικού πολιτισμού των υψηλής ευρωπαϊκής κουλτούρας μετα-αποικιοκρατών (λέγε με Όσκαρ Νίμαγερ, είδος «αρχιτέκτονα-μπαμπά» του Καλατράβα), είναι πάντοτε προ των οφθαλμών μας. Για όλους όσους έχουν επισκεφθεί στο παρελθόν το Ρίο Ιανέϊρο (ή το επισκέπτονται σήμερα λόγω του παγκοσμίου ποδοσφαιρικού κυπέλλου, της «κούπας», με τον βραζιλιάνικο καφέ εν προκειμένω), και διαθέτουν στοιχειωδώς ερευνητική και κριτική ματιά των πραγμάτων, που τους επιτρέπει να υπερβούν τον εντυπωσιασμό τους από τον εξωτισμό της πανέμορφης αυτής πόλης, τα συμπεράσματα είναι εμφανή. 

Οι κοσμοπολίτικες παραλίες της Κοπακαμπάνα και της Ιπανέμα, με το επικυρίαρχο λευκό αποικιοκρατικό στοιχείο τους και την πανίσχυρη εβραϊκή τους κοινότητα, οι νυχθημερόν και αγρύπνως περιφρουρούμενες από ινδιανομιγείς αστυνομικούς, είναι η φωτεινή όψη της χώρας του Βίλλα Λόμπος, τα τουριστικά τουρ, με τα περίκλειστα και φυλασσόμενα κονβόϋ από πούλμαν, στον ζωολογικό κήπο των αφροΐντιος περιαστικών πάμπτωχων τενεκεδουπόλεων, των γνωστών ως «φαβέλας», είναι η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης, του Ορφέο Νέγκρο και της πελαγηνής Γιεμανζά.

Η κοινωνική, πολιτισμική και χωροταξική ανομοιογένεια της πόλης ειδικότερα, και ολόκληρης της Βραζιλίας γενικώτερα, είναι η κατάληξη της μακρόχρονης πολυφυλετικής ανάμιξης ανθρώπινων πληθυσμών, όπου η θρυλούμενη ανάδυση, λόγω της αναπότρεπτης σε κάποιο βαθμό βιολογικής τους ανάμιξης, μιας ομογενούς δυναμικής και πανέμορφης υβριδικής ράτσας, το μόνο απτό και ορατό αποτέλεσμα που έχει δεν είναι άλλο από την εκτεταμένης κλίμακας καρναβαλική πορνεία, επακόλουθο της οριζόντιας μαζικής πτωχοποίησης της πλειονότητας των μιγάδων (αλλά και των περιθωριοποιημένων αφρικανών και αυτοχθόνων), σε αντιδιαστολή με την υποτιθέμενη ανθούσα δυναμική συνολική οικονομία μιας χώρας με αμύθητο φυσικό πλούτο, τον οποίο όμως νέμονται μόνον – τι πρωτότυπο –  κάποιες ανθρώπινες μειοψηφίες. 

Η Βραζιλία των αντιθέσεων εκ της φυλετικής πρόσμιξης λευκών αποίκων, αυτόχθονων φυλών, και μιας πολλαπλότητας μεταναστών, μετά από τόσα και τόσα χρόνια ανήσυχης συνύπαρξης, όχι μόνο παραμένει απλά η Βραζιλία των αντιθέσεων, αλλά, και κυρίως, των έντονα διογκούμενων αντιθέσεων, όπου τα μεταξύ τους χάσματα διευρύνονται αντί να περιστέλλονται. Αυτό άλλωστε καταδεικνύεται και από τις πρόσφατες μαζικές κοινωνικές αναταραχές και διαμαρτυρίες, για την ανεπίτρεπτη πολυτέλεια της αποδοχής της διοργάνωσης των εμπορευματοποιημένων και καθολικά χειραγωγούμενων από τις διαφημιστικές μαφίες παγκόσμιων ποδοσφαιρικών και, μετά δύο χρόνια, «ολυμπιακών» (τι ύβρις Θεέ μου!) αγώνων, αλλά και από τα ήδη αναδυόμενα εκφυλιστικά κοινωνικά φαινόμενα, όπως αυτό της προσφερόμενης έναντι ευτελούς τιμήματος παιδεραστείας, εις τους συρρέοντας από σύμπασα την οικουμένη «φιλάθλους».

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς σοφός για να αντιληφθεί ότι τα αποτελέσματα μιας «κοινωνικής μηχανικής» βασισμένης στην αρχή του «ανθρώπινου μίξερ» δεν είναι πάντα τα αναμενόμενα από τους σχεδιαστές της. Γιατί οι νόμοι της φύσεως είναι πιο περίπλοκοι και πιο φευγαλέοι, όχι μόνο από τους ρυθμούς της σάμπας, αλλά και από την ατελή παιδεία και τις ιδιοτελείς επιδιώξεις των κοινωνικών αναμορφωτών. Στα κοινωνικά δρώμενα και στο εξ’ αυτών διαμορφούμενο  «γίγνεσθαι» δεν ισχύουν πάντα οι νόμοι της κυματικής μηχανικής των ταλαντώσεων, αρμονικών ή εξαναγκασμένων. Ούτε οι άκαμπτοι νόμοι της κλασικής μηχανικής των κρούσεων, αυτοί που ελέγχουν την δυναμική πορεία που αποκτούν οι μπάλες του μπιλιάρδου μετά τις αναμεταξύ τους συγκρούσεις.

Στα ρευστά και τα διαλύματα ισχύουν οι ηλεκτρομαγνητικής φύσεως νόμοι της χημείας, ενώ στον μικρόκοσμο της φυσικής, όταν οι αποστάσεις μεταξύ των αλληλεπιδρώντων  στοιχειωδών σωματιδίων βαίνουν ελαττούμενες σε κβαντικό επίπεδο, εκεί τότε εκδηλώνονται αιφνιδίως οι πυρηνικές δυνάμεις, οι οποίες βρίσκουν διέξοδο μέσα από «φαινόμενα σήραγγος» (φως στο τούνελ) ενώ τα συνακόλουθα εκρηκτικά φαινόμενα είναι πολύ εντονότερα από τα ενεργειακά μεγέθη που εκλύονται από τα χημικά εκρηκτικά μίγματα. Τα πάντα, βλέπετε, είναι θέμα αποστάσεων, ορίων, και των υπερβάσεών τους. Εξ’ ου και το φλεγματικό απόφθεγμα του βρετανικού κώδικα ασφαλούς συμπεριφοράς: “keep your distance”, κράτα τις αποστάσεις σου. Αλλιώς, η σούπα (της παγκοσμιοποίησης) μπορεί εύκολα να πήξει και να μετατραπεί σε μασούρι δυναμίτιδας με αποτέλεσμα την εκβλάστηση μανιταριών πυρηνικών προδιαγραφών και ραδιενεργών κοινωνικών καταλοίπων οδηγούντων σε κακοήθεις φυλετικές μεταλλάξεις.

Δεν ξέρω αν η αλληγορία του παραδείγματος είναι ικανή να αφυπνίσει στην πατρίδα μας συνειδήσεις κοιμωμένων τον ύπνο της μακαριότητας. Το πιθανότερο είναι να αφυπνισθούν μόνο και μόνο για να παρακολουθήσουν τους αγώνες του Μουντιάλ 2014 στο Μαρακανά και αλλαχού. Τα επιφαινόμενα της κοινωνίας του θεάματος πολλάκις επικαλύπτουν και αποκρύπτουν τις λανθάνουσες κοινωνικές διεργασίες πριν από την εκδήλωση του φαινομένου του βρασμού. 

Το ποδοσφαιρικό ΜΑΤΣ, αυτός ο Μέγας Αρχιτέκτων Του Σύμπαντος κόσμου των θεαμάτων, λειτουργεί συχνά ως παγκόσμιο κοινωνικό «ναρκοτράφικο» συνειδήσεων. Όμως μπάλα είναι και γυρίζει, όπως κι ο πλανήτης μας άλλωστε. Κι ότι είναι ωραίο συχνά τελειώνει με πόνο, σύμφωνα με τους καθ’ ημάς ρεμπέτες και μάγκες, όσους εξ’ αυτών δεν τους πάτησε ακόμη το τραίνο (της παγκοσμιοποίησης) – «γιατί ο μάγκας οδηγός δεν πάτησε το φρένο»!  Αποτέλεσμα, σύμφωνα και με τη γνωστή ρήση του Αϊνστάϊν, το καταστροφικό τέλος πολλών πλανητών και των (πάσης φύσεως) υπέρλαμπρων αστέρων, αφού εκεί κατοικούσαν σοφοί σοφότεροι από τους δικούς μας. Και τελικά τα τίναξαν όλα στον αέρα…

Χρίστος  Γούδης