ΟΙ ΘΕΣΠΙΕΙΣ.

Ο Παυσανίας και ο Στράβων λένε ότι οι Θεσπιές έλαβαν το όνομά τους από τον ποταμό Θέσπιο. Άλλοι μύθοι θεωρούν ότι την πόλη ίδρυσε η κόρη του Ασωπού Θεσπία , ή ο απόγονος του Ερεχθέα Θέσπιος. Η πόλη υπήρξε κέντρο της λατρείας της Αφροδίτης και του Έρωτος που λατρευόταν με τη μορφή ακατέργαστου λίθου. Η θεά λατρευόταν στην σεληνιακή της μορφή σαν «Αφροδίτη Μελαίνη». Ισχυρή ήταν επίσης η λατρεία της Αρτέμιδος ως θεάς του τοκετού (Ειλιθίη-Λοχία). Η πόλη είχε επτά άρχοντες (Δαμούχοι) και εξέλεγε δύο βοιωτάρχες στο «Κοινό των Βοιωτών». 

Κατά τα Μηδικά η πόλη τάχθηκε υπέρ της αντιστάσεως κατά των Περσών. Αρχικά έστειλε στρατό στη συμμαχική δύναμη που αποπειράθηκε να καλύψει τα Τέμπη. Μετά την εγκατάλειψη της θέσης έστειλαν στις Θερμοπύλες, δύναμη επτακοσίων οπλιτών με αρχηγό τον Δημόφιλο του Διαδρόμου. Η φάλαγγα της πόλης πολέμησε καλά κατά των Περσών για δύο ημέρες. Όταν το στενό υπερκεράστηκε οι Θεσπιείς επέλεξαν να παραμείνουν μαζί με τους Λακεδαιμονίους. 

Πολλοί χαρακτηρίζουν τη θυσία των Θεσπιέων ανώτερη από των Σπαρτιατών επειδή θεωρούν ότι η νόμοι της πόλης τους δεν ήταν τόσο άτεγκτοι όσο οι Λακωνικοί. Η αλήθεια είναι ότι οι Θεσπιείς που πάντα κινδύνευαν από τους Θηβαίους δεν είχαν πουθενά να υποχωρήσουν καθώς οι Πέρσες θα κατέστρεφαν τη γη τους και θα εκπολιορκούσαν την πόλη τους. Έτσι ρίχτηκαν όλοι μαζί με το Λεωνίδα σε μια απελπισμένη προσπάθεια να συγκρατήσουν την  Περσική πλημμυρίδα. Αρνούμενοι να παραδοθούν όπως και οι Λακεδαιμόνιοι, οι επτακόσιοι Θεσπιείς πέρασαν στην αθανασία κατατρυπημένοι από τα περσικά βλήματα στο λόφο του Κολωνού. Ο Ηρόδοτος μας παραδίδει ότι ο πλέον άριστος Θεσπιέας μαχητής ήταν ο Διθύραμβος, ο γιος του Αρματίδη. 

Μετά τη μάχη των Θερμοπυλών, οι  κάτοικοι τη πόλης διέφυγαν πρόσφυγες προς Νότο, ενώ οι Πέρσες ρήμαξαν τα πάντα. Στις μάχη των Πλαταιών η πόλη προσέφερε χίλιους οκτακόσιους μαχητές, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν ελαφρά εξοπλισμένοι, επειδή, λόγω της απώλειας των περιουσιών τους δεν είχαν τα μέσα να πολεμήσουν όλοι σαν οπλίτες. Το όνομα της πόλης χαράχτηκε στον τρίποδα των Δελφών ως ανταμοιβή για τις θυσίες της στον κοινό αγώνα των Ελλήνων. 

Μετά τα Μηδικά οι Θεσπείς εισήλθαν στο κοινό των Βοιωτών και βρέθηκαν αντίπαλοι των Αθηναίων στο Δήλιο. Οι απώλειες τους  έφτασαν το 45% της οπλιτικής τους δύναμης και αδυνάτησαν πολύ την πόλη. Φοβούμενοι του Θηβαίους υποστήριζαν σταθερά  τους Σπαρτιάτες αλλά υπέστησαν πάλι πολλές απώλειες από το Θηβαικό ιππικό το 379 π.Χ.  Αυτό σε συνδυασμό με την απροθυμία τους να πολεμήσουν στα Λεύκτρα το 371 έκανε τους Θηβαίους να τους διώξουν απο τη γή τους στην οποία επανήλθαν αργότερα με την υποστήριξη των Μακεδόνων. 

Η σελήνη που εμφανίζεται στα νομίσματα της πόλης δηλώνει την ύπαρξη των σεληνιακών λατρειών της περιοχής και ήταν ζωγραφισμένη στις ασπίδες των Θεσπιέων οπλιτών. Το αγγείο 1471 της Αρχαιολογικής Συλλογής του Βερολίνου που παριστά μια σκηνή οπλιτοδρομίας μας δίνει μία ένδειξη για τα χρώματα. Δείχνει να προπορεύεται ένας οπλίτης με ασπίδα που έχει έμβλημα μία λευκή ημισέληνο σε μαύρο φόντο. Μερικά αγγεία του αρχείου Beasley φέρουν παραλλαγές που ίσως απεικονίζουν κόκκινη ημισέληνο ή ζεύγος ημισελήνων πάνω σε ασπίδες. 

Έχουν σωθεί επίσης επιγραφές που αναφέρονται στον «Έρωτα Άρειο» και μία σφραγίδα του 4ου προχριστιανικού αι. που σώζεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης (Boston 23.601) παριστά ένα να Έρωτα με σώμα λιονταριού που ίσως σχετίζεται με τη μορφή του Έρωτα σαν πολεμικού θεού. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 
Ηροδότου Ιστορία, Βιβλίο Ζ – Πολύμνια Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920 
Ξενοφών «Ελληνικά» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920 
Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησις – ΒΟΙΩΤΙΚΑ» Εκδοτική Αθηνών 

πηγή