Ποντίκια καμικάζι. Τοξόπλασμα, το παράσιτο που παίζει με το μυαλό του ξενιστή του.

Μπέρκλεϊ, Καλιφόρνια 

 

Το τοξόπλασμα, το τρομερό αυτό παράσιτο που μολύνει το ένα τρίτο των ανθρώπων και έχει συνδεθεί με συμπεριφορικές αλλαγές, αυτοκτονίες και σχιζοφρένεια, προκαλεί μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλο, αποκαλύπτει νέα μελέτη: Τα προσβεβλημένα ποντίκια τρέχουν από μόνα τους να πέσουν στα νύχια της γάτας, ακόμα κι αν δείχνουν να έχουν ξεπεράσει την ασθένεια.

 

Προηγούμενες μελέτες είχαν καταστήσει σαφές ότι η τοξοπλάσμωση, η ασθένεια που προκαλεί το μονοκύτταρο πρωτόζωο Toxoplasma gondii, κάνει τα ποντίκια να χάνουν τον έμφυτο φόβο τους απέναντι στις γάτες και να μην αποφεύγουν πια τα ούρα τους. 

 

Ο μηχανισμός αυτού του παράξενου φαινομένου παραμένει ασαφής, το βέβαιο όμως είναι ότι η συμπεριφορική αλλαγή επιτρέπει στο παράσιτο να πετύχει το σκοπό του: Η γάτα τρώει το ποντίκι, το τοξόπλασμα μολύνει τη γάτα και βρίσκει ευκαιρία να αναπαραχθεί στο πεπτικό της σύστημα. Νέα παράσιτα απελευθερώνονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα της γάτας και ο κύκλος ζωής του παράσιτου ξεκινά από την αρχή. 

 

Θα φανταζόταν κανείς ότι η περίεργη αυτή αντίδραση εξαφανίζεται αν ο ξενιστής καταφέρει να απαλλαγεί από τη μόλυνση. Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην online επιθεώρηση PLoS ONE, δείχνει ότι τα ποντίκια παραμένουν «ατρόμητα» απέναντι στον εχθρό ακόμα και αν το παράσιτο έχει εξαφανιστεί από τον εγκέφαλό τους.

 

Η Ουέντι Ίνγκραμ και οι συνεργάτες της στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ μόλυναν ποντίκια με διάφορα στελέχη τοξοπλάσματος και παρακολούθησαν τη συμπεριφορά τους. Εντός τριών εβδομάδων από την έκθεση στο παράσιτο, όλα τα πειραματόζωα είχαν πάψει να αποφεύγουν τα ούρα μιας αγριόγατας.

 

Τα μολυσμένα ποντίκια συνέχιζαν να μην φοβούνται τις γάτες για τουλάχιστον τέσσερις μήνες, διάστημα που θα αντιστοιχούσε σε μερικά χρόνια για τον άνθρωπο.

 

Αυτό συνέβη ακόμα και στα πειραματόζωα που είχαν μολυνθεί με ένα γενετικά τροποποιημένο τοξόπλασμα, το οποίο δεν σχηματίζει κύστεις μέσα στα κύτταρα του εγκεφάλου όπως άλλα στελέχη. Παρόλο όμως που το τοξόπλασμα δεν σχημάτιζε κύστεις και είχε εξαφανιστεί από τον εγκέφαλο, η συμπεριφορική αλλαγή παρέμενε.

 

Η παρατήρηση αυτή έχει σημασία για τις μελέτες που εξετάζουν την πιθανή σχέση της τοξοπλάσμωσης με τη σχιζοφρένεια. Συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα δείχνουν να διαψεύδουν μια πιθανή εξήγηση, σύμφωνα με την οποία οι κύστεις του τοξοπλάσματος αυξάνουν την παραγωγή ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια.

 

Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να συμβαίνει, οπότε η πιθανή σχέση του τοξοπλάσματος με τη σχιζοφρένεια παραμένει μυστηριώδης όπως πάντα.

 

Είναι ωστόσο πιθανό ότι η τοξοπλάσμωση προκαλεί συμπεριφορικές αλλαγές και στον άνθρωπο -προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει το παράσιτο με αυξημένο κίνδυνο τροχαίου ατυχήματος και αυτοκτονικό ιδεασμό.

 

Δεδομένου ότι το τοξόπλασμα μολύνει γύρω στο ένα τρίτο του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού, και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τις εγκύους, το θέμα έχει σημασία.

 

Όπως όμως παραδέχεται ο Μάικλ Άιζεν, μέλος της ερευνητικής ομάδας, «αυτό το παράσιτο γνωρίζει περισσότερα για τους εγκεφάλους μας από ό,τι γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι». 

 

«Η ικανότητά του να προκαλεί τις επιθυμητές αλλαγές στην περίπλοκη συμπεριφορά των τρωκτικών είναι απλά συναρπαστική. Το τοξόπλασμα έχει κάνει εξαίρετη δουλειά για να αυξήσει το ρυθμό μετάδοσης σε νέους ξενιστές». 

 

Newsroom ΔΟΛ 

 

Παλαιότερη ανάρτηση (04-11-2011) 

 

Υπουλο τοξόπλασμα. Κοινό παράσιτο επηρεάζει τη χημεία του εγκεφάλου, ίσως και τη συμπεριφορά 

 

Λιντς, Ηνωμένο Βασίλειο 

 

Γιατί τα ποντίκια που πάσχουν από τοξοπλάσμωση χάνουν το φόβο τους για τις γάτες και τις πλησιάζουν επικίνδυνα; Πιθανώς επειδή το παράσιτο προκαλεί αύξηση της παραγωγής ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, αποκαλύπτει βρετανική μελέτη. Δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι είναι φορείς του παράσιτου, οι ερευνητές δεν αποκλείουν η τοξοπλάσμωση να αλλάζει και την ανθρώπινη ψυχολογία και συμπεριφορά. 

 

Όπως έχουν δείξει παλαιότερες μελέτες, το πρωτόζωο Toxoplasma gondii μπορεί να ελέγχει τη συμπεριφορά τρωκτικών προς όφελός του: Μολυσμένα ποντίκια και αρουραίοι παύουν να φοβούνται γάτες, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα να γίνουν βορά και να οδηγήσουν σε μόλυνση των αιλουροειδών, τα οποία είναι οι φυσικοί ξενιστές του παράσιτου. 

 

Τώρα, η ομάδα του Γκλεν ΜακΚόνκεϊ στο Πανεπιστήμιο του Λιντς αναφέρει στην ηλεκτρονική επιθεώρηση PLoS ONE ότι η τοξοπλάσμωση στα τρωκτικά αυξάνει δραστικά την παραγωγή ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που παίζει σημαντικό ρόλο στις συναισθηματικές αντιδράσεις, την κοινωνικότητα, την προσοχή, τον έλεγχο των κινήσεων και τη συμπεριφορά. 

 

Παίζει επίσης κεντρικό ρόλο στη νόσο του Πάρκινσον και τη σχιζοφρένεια. 

 

Το συμπέρασμα της μελέτης ενδέχεται να ισχύει και στον άνθρωπο, δεδομένου ότι το πρωτόζωο απαντάται σε μεγάλο ποσοστό του γενικού πληθυσμού (10 με 20 τοις εκατό του πληθυσμού στη Βρετανία και 22% στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τους ερευνητές). 

 

Τα περισσότερα μολυσμένα άτομα δείχνουν υγιή, και η επίδραση της λοίμωξης στην ανθρώπινη ψυχική υγεία και συμπεριφορά είναι δύσκολο να μελετηθεί. Σύμφωνα όμως με ορισμένες προηγούμενες μελέτες, το παράσιτο ίσως σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια και με παράξενες αλλαγές της προσωπικότητας, όπως μειωμένη επιθυμία για νέες εμπειρίες. 

 

Η αύξηση των επιπέδων ντοπαμίνης «ίσως εξηγεί την στατιστική σχέση που έχει παρατηρηθεί ανάμεσα στη συχνότητα της σχιζοφρένειας και τη λοίμωξη» λέει ο Δρ ΜακΚόνκεϊ. 

 

Επισημαίνει όμως ότι οι επιπτώσεις πιθανότατα εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου όπου βρήκε να «φωλιάσει» το παράσιτο. 

 

Προηγούμενες έρευνες της ίδιας ομάδας είχαν δείξει ότι το T.gondii διαθέτει το γονίδιο για ένα ένζυμο (υδροξυλάση της τυροσίνης) που είναι απαραίτητο για τη σύνθεση ντοπαμίνης. 

 

Επόμενο βήμα για τους ερευνητές θα είναι να εξετάσουν και άμεσα πώς η αύξηση της ντοπαμίνης θα μπορούσε να επιδρά στη συμπεριφορά. 

 

Newsroom ΔΟΛ