Σπορ και Προλήψεις!... Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος.

Στη Μόσχα από 10 – 18 Αυγούστου εξελίσσεται το φετινό Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ανοικτού Στίβου και στην Ελλάδα ξεκινά το Σαββατοκύριακο 17-18 Αυγούστου η φετινή διοργάνωση της Ελληνικής  ποδοσφαιρικής ‘Σούπερ Λίγκας’.

Σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμο να επαναφέρω στο αγαπητό μου blog το θέμα των προλήψεων στα γήπεδα με μια ματιά σε αδυναμίες προς τα υπερφυσικά και τον αποκρυφισμό.

Ο φακός της τηλεοπτικής κάμερας κάνει το γνωστό ζουμ..

Σε «κλόουζ άπ», εκατομμύρια τηλεθεατών «βλέπουν» τους γνωστούς αθλητές σε μια εντελώς προσωπική τους πράξη, την ώρα που σταυροκοπιούνται.

Στον πάγκο, ο προπονητής κλείνει τα μάτια του και ενδόμυχα κάνει μιαν ευχή.....

Στην κερκίδα των επισήμων οι παράγοντες κλέβουν κάποια στιγμή απορρόφησης των άλλων στην κρισιμότητα της φάσης και επιδίδονται στη δικιά τους τελετουργική πράξη.

Σταυροκοπήματα, ευχές, συσπάσεις των μυών του προσώπου, συμβολικές κινήσεις των χεριών και των δακτύλων.....

Προλήψεις;
Τελετουργικές εκτονώσεις;

Στα γήπεδα από ώριμους άνδρες και επαγγελματίες παίκτες;
Γιατί όχι;

Οι φίλαθλοι μέσα στον δικό τους ενθουσιασμό, την προσωπική τους έξαψη και τις προσδοκίες για νίκη της ομάδας τους θεωρούν σαν φυσικό δεδομένο την υπεροχή της αγαπημένης τους ενδεκάδαςαπέναντι στο συγκεκριμένο αντίπαλο ή πάλι προσδοκούνε τη "μεγάλη έκπληξη" όταν τα παιδιά τους βρίσκονται αντιμέτωποι με μια μεγάλη ισχυρή ενδεκάδα.

Αναμφίβολα, "μπάλλα  είναι και..... γυρίζει" όμως όσο κι αν στο ποδόσφαιρο ο κανόνας του "ένα και ένα ίσον.... δύο" δεν φαίνεται να ισχύει με τον δογματισμό που ισχύει στην επιστήμη, η συχνότητα με την οποία συμβαίνει "ένα και ένα ίσον... άγνωστο" δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να δικαιολογεί την ανατροπή του μαθητικού κανόνα. Σε ακριβή μάλιστα ανάλυση με αντικειμενικά κριτήρια (όπως στην μελέτη του βίντεο) διαφαίνονται καθαρά οι λόγοι που "ανατρέπουν" τον κανόνα, πιστοποιείται ότι η συγκυρία παραγόντων και κατάλληλη εκμετάλλευσή τους από τον ασθενέστερο αντίπαλο συνηγορούν στην "ανατροπή" του. Και αντίστροφα, η για οποιονδήποτε λόγο απώλειας της δοσμένης ευκαιρίας τείνει να πιστοποιήσει την ορθότητα του μαθηματικού κανόνα.

Με λίγα λόγια, καμμιά ομάδα του ίδιου ομίλου δεν είναι απόλυτα ανώτερη της άλλης. Σίγουρα μερικές υπερέχουν και άλλες υστερούν, αλλά και οι πιο ισχυροί έχουν "αδύνατα σημεία" και οι πιο συγκροτημένοι κάνουν σφάλματα στρατηγικής αφήνοντας, έστω στιγμιαία, "κενά" που δίνουν στον ασθενέστερο ανίπαλο την ευκαιρία να σκοράρει εφόσον βέβαια είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία αυτή!....

Οι προλήψεις ξεκινούν, συνήθως, εντελώς συμπτωματικά! Κάποιο τυχαίο γεγονός, κάποια χειρονομία, μια ενδόμυχη ευχή προηγείται  της στιγμής που, ταυτόχρονα, ο αντίπαλος διαπράττει το σφάλμα στην στρατηγική του... 

Και έτσι, στα  καλά - καθούμενα, γεννιέται "η έκπληξη" στο αποτέλεσμα του αγώνα. Οι παίκτες, οι τεχνικοί  και οι παράγοντες είναι άνθρωποι  με ανθρώπινες αδυναμίες, συμπλέγματα,  βιώματα, προσδοκίες, φόβους, τρακ  και άγχη. Στο μέτρο που συνειδητά ταυτίζουν κάποια "τελετουργική πράξη" με την επιτυχία αρχιζουν να δημιουργούν υποσυνείδητα το σύμπλεγμα των προλήψεων!... 

Ψυχολογικές και κοινωνιολογικές έρευνες  έχουν φέρει στο φως το γεγονός ότι εμείς οι άνθρωποι όταν αναπτύσσουμε δραστηριότητες σε γνωστά τερραίν, με σχετικά καλή επίγνωση των παραγόντων που θα επηρεάσουν τις δραστηριότητές μας, βασίζουμε την απόδοσή μας σε σχέση ευθέως ανάλογη με τις ικανότητες μας... 

Όταν όμως πρόκειται να αντιμετωπίσουμε πολλούς άγνωστους παράγοντες, όταν το αποτέλεσμα της δραστηριότητάς μας μπορεί να επηρεασθεί από πολλούς "αστάθμητους παράγοντες" τότε η "τελετουργική πράξη" και η δημιουργία "προλήψεων" είναι, σχεδόν, αναπόφευκτη.... 

Οι προλήψεις και οι τελετουργικές πράξεις ίσως εκφράζονται σωστά και από την εντελώς απλοική μας ρήση, την έκφραση αυτό που οι φίλαθλοι ονομάζουν "γκίνια και ατυχία" είναι το ίδιο ψυχολογικά άγνωστο "Χ" που βασανίζει τον κάθε μεμονωμένο παίκτη ή και ολάκερη την ενδεκάδα πριν από κάθε αγώνα και με ιδιαιτερη ένταση πριν τον "μεγάλο, τον καθοριστικό" τον κρίσιμο αγώνα. Στο μέτρο που τα άτομα και το σύνολο της ομάδα η "τελετουργική πράξη" βοηθά ή η"πρόληψη" ενεργοποιείται θετικά τα αποτελέσματα της είναι πρόσδεκτα. Στην αντίθετη, όμως περίπτωση είναι αποκαρδιωτικά.

Με άλλα λόγια τα σταυροκοπήματα, τα ψελλίσματα κάποιας ευχής, και οι τελετουργικές  πράξεις, όποιες κι αν είναι  αυτές για το κάθε άτομο, παίζουν κοινωνικοψυχολογικά ΔΙΠΛΟ  ρόλο:  βοηθούν ψυχολογικά το  άτομο να περιορίσει τις διασπαστικές επιδράσεις ενός "άγνωστου Χ" και ταυτόχρονα μετριάζουν το άγχος δίνοντάς του την ευκαιρία να προσηλωθεί με προσοχή σε αυτά που ξέρει αξιοποιώντας στο έπακρο τις γνώσεις, την τεχνική και τις δυνάμεις του. 

Ουσιαστικά, βέβαια δεν είναι ούτε η  πρόληψη ούτε η τελετουργική πράξη εκείνη που επηρεάζει το αποτέλεσμα ενός αγώνα (όπως δεν ήταν και το ιστορικό "κόκκινο πουλόβερ" ή το "καρώ πουκάμισο" και το "γκρι σακάκι"...) 

Σήμερα με τη βοήθεια του βίντεο και ο πλέον προπληπτικός παίκτης και προπονητής μπορούν να διαπιστώσουν τα σφάλματα ή τις σωστές ενέργειες που δημιουργούν τα αποτελέσματα... 

Ακόμα και  τα πιο ΑΠΙΘΑΝΑ αποτελέσματα!..

Να παρεξηγήσουμε λοιπόν τα άτομα που σταυροκοπιούνται πριν την κρίσιμη φάση, που  φορούν μονίμως το κόκκινο πουλόβερ, βρέξει χιονίσει που χωρίς να επικαλούνται "φτώχιες" λανσάρουν μονίμως το ίδιο σακάκι;

Κατηγορηματικά και εμφαντικά, ΟΧΙ!..

Αν διαφωνείτε, τότε κάντε μου τη χάρη να με θυμηθείτε την επόμενη φορά που θα χρειασθεί να περάσετε κάτω από μια ανοιχτή σκάλα, ή θα περάσει τρέχοντας μπροστά από το αμάξι σας μια... μαύρη γάτα ή θα σας δώσουν την θέση 13 στη σειρά 13 και συμβεί να είναι Τρίτη και...13 ή Παρασκευή και... 13 για τους Αγγλοσάξωνες και τους Γερμανούς.

Εν πάσει περιπτώσει, θυμηθείτε, το ΟΧΙ μου την επόμενη φορά που θα βρεθείται σε "δύσκολη θέση...

Εσείς με ποιά τελετουργική πράξη εξευμενίζετε, συνήθως, τη  θεά Τύχη;