«Ιστοριογραφία και πηγές για την ερμηνεία της Επανάστασης του 1821»

Του Κωνσταντίνου Χολέβα

Πολιτικού Επιστήμονος 

«Ιστοριογραφία και πηγές για την ερμηνεία της Επανάστασης του 1821» ήταν το θέμα του Α΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, το οποίο οργάνωσε στις 12 και 13 Οκτωβρίου η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητος και ο πρόεδρός της, μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος έχουν αναλάβει τη διοργάνωση 10 συνεδρίων μέχρι το 2021, οπότε και συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Εθνεγερσία. Κάθε χρόνο το συνέδριο θα έχει διαφορετική θεματολογία και οι εισηγήσεις θα εκδίδονται σε τόμο. Με αυτόν τον τρόπο η Εκκλησία μας θέλει να δείξει τον σεβασμό της προς τους ήρωες και τους μάρτυρες που προετοίμασαν τον ξεσηκωμό και να προβάλει την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδει στον εορτασμό των διακοσίων ετών. Επιπλέον η Εκκλησία της Ελλάδος δίνει το βήμα για να ακουστούν ψύχραιμες φωνές και τεκμηριωμένες απόψεις, ώστε να αντικρουστεί η ιστορική παραπληροφόρηση που επιχειρείται από ορισμένα σχολικά βιβλία και τηλεοπτικές εκπομπές.

Πάντως στο συγκεκριμένο συνέδριο μίλησαν επιστήμονες που δεν συμφωνούσαν κατ’ ανάγκην 100% μεταξύ τους. Η Εκκλησία δεν φοβάται την ποικιλία των απόψεων και ενθαρρύνει τον καλοπροαίρετο διάλογο βάσει των πηγών. Αντιθέτως σε συνέδρια εκσυγχρονιστών και εθνο-αποδομητών ιστορικών ουδέποτε καλούνται να μιλήσουν όσοι τονίζουν τον ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας και τη συμβολή της ελληνορθόδοξης παράδοσης στη διαχρονική συνέχεια του έθνους. Αυτοί που προβάλλονται σαν οι «προοδευτικοί» του τόπου μας αποδεικνύονται μερικές φορές οι μεγαλύτεροι εχθροί του δημοκρατικού διαλόγου.

Απ' όσα ελέχθησαν κατά το διήμερο στο Διορθόδοξο Κέντρο της Μονής Πεντέλης θεωρώ πιο σημαντικό το πόρισμα πολλών εισηγητών ότι κακώς θεωρείται η Ελληνική Επανάσταση ως πνευματικό τέκνο του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επαναστάσεως. Η καθηγήτρια Μαρία Μαντουβάλου κατέδειξε με πολλά κείμενα του 18ου αιώνα ότι η Γαλλική Επανάσταση είχε πάμπολλες σκοτεινές πτυχές, όπως τρομοκρατία, βασανιστήρια, φόνους αθώων, άρνηση του Χριστιανισμού κ.ά., ώστε δεν θα μπορούσε να εμπνεύσει τους Ορθόδοξους Ελληνες που αγωνίστηκαν με τα ιδανικά της πίστεως και της πατρίδος. Η ίδια διάβασε τμήμα μιας ομιλίας του μεγάλου εκκλησιαστικού ρήτορος του 1821, του πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Οικονόμου εξ Οικονόμων, ο οποίος κατακεραυνώνει τα ιδανικά της Γαλλικής Επαναστάσεως. Θύμισε επίσης ότι οι πρόγονοί μας είχαν εξεγερθεί άπειρες φορές μετά το 1453 και δεν περίμεναν τη Γαλλική Επανάσταση για να μάθουν να επαναστατούν.

Ο καθηγητής Απόστολος Διαμαντής υπογράμμισε εύστοχα ότι δεν θα μπορούσε ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός να αποτελέσει το ιδεολογικό θεμέλιο του 1821, διότι, όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, η Ευρώπη είχε αρχίσει να τον απορρίπτει και να δέχεται το ρεύμα του ιδεαλισμού, το οποίο προβάλλει την ιδέα του έθνους. Οι Ελληνες, είπε, αγωνίστηκαν με ένα μυστικό αίσθημα πατρίδος συνδεδεμένο με τη χριστιανική πίστη τους.

Ο συγγραφέας ιστορικών μελετημάτων Γιώργος Καραμπελιάς απέδειξε ότι δεν θα μπορούσε ο Διαφωτισμός να είναι η ρίζα του 1821, διότι κορυφαίοι εκπρόσωποί του, όπως ο Μοντεσκιέ, έγραφαν κείμενα υπέρ της διατηρήσεως της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό τότε επέβαλλαν τα εμπορικά συμφέροντα της Γαλλίας. Τόνισε δε ότι ακόμη και ο Ρήγας Βελεστινλής, ο οποίος πράγματι μελέτησε τα κείμενα των Ευρωπαίων διαφωτιστών, είχε και άλλες πηγές εμπνεύσεως, βασισμένες στην ορθόδοξη παράδοση. Ο Καραμπελιάς μίλησε εκτενώς για τη διαστροφή ιστορικών γεγονότων που κάνουν ορισμένοι «εκσυγχρονιστές» ιστορικοί και έδωσε το εξής παράδειγμα: Ενώ όλοι δέχονται ότι ο Ρήγας εξέδωσε τους χρησμούς του «Αγαθάγγελου», ένα έργο του Θεόκλητου Πολυειδή που αφύπνιζε τους υπόδουλους Ελληνες, σε βιβλίο για τον Ρήγα που εξέδωσε η Βουλή των Ελλήνων, ο επιμελητής αποσιωπά την έκδοση του «Αγαθάγγελου», προφανώς διότι ενοχλούν οι ορθόδοξες καταβολές του εθνομάρτυρα. Αλλά θα επανέλθουμε.

εφημερ. Δημοκρατία