Ἡ μέχρι Φιλίππου ἱστορία τῆς Μακεδονίας, τοῦ Ὅττο Ἄμπελ (ἕνα περισπούδαστο βιβλίο)

Τό παρακάτω κείμενο, εἶναι βιβλιοκριτική τοῦ Σ. Καργάκου γιά τό βιβλίο πού ἀναφέρουμε στόν τίτλο τῆς άνάρτησης, καί δημοσιεύθηκε στόν Οἰκονομικό Ταχυδρόμο (τχ. 42, Ὀκτωβριος 1994). Τήν μεταφέρουμε αὐτούσια, προσθέτοντας μόνο τά παραπεμπτικά λίνκ.

Η μέχρι Φιλίππου Ἀρχαία Ἱστορία τῆς Μακεδονίας τοῦ Ὅττο Ἄβελ. ἐκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, (2310-272.458) Θεσσαλονίκη 1994 σελ.317

Ξέρω ὅ,τι ἡ γνώμη μου ποσῶς ἐνδιαφέρει τούς πολιτικούς μας καί πνευματικούς μας ταγούς. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι λόγος νά μήν τήν ἐκφράζω.Πρό 15ετίας, ὅταν τό "ὑπόκωφο" πρόβλημα τῶν Σκοπίων δέν εἶχε λάβει τήν σημερινή ἐκρηκτικότητα, εἶχα συστήσει νά ἐπανεκδοθεῖ, μέ κρατική δαπάνη ἀπό κάποιο κρατικό ἴδρυμα τό περισπούδαστο ἔργο, Macedonien vor Konig Phillip τοῦ Otto Abel.

Δυστυχῶς δέν εἰσακούσθηκα. Φέτος ὁ ρηξικέλευθος ἐκδοτικός οἷκος Βασ. Ρηγόπουλου τῆς Θεσσαλονίκης, προέβη σέ ἀκριβή ἀνατύπωση τοῦ ἔργου ἀπό τήν ἔκδοση τῆς Λειψίας τοῦ 1860 κατά μετάφραση τοῦ μεγάλου Μακεδόνα Μαργαρίτη Δήμιτσα (1829-1903). Ὁ Δήμιτσας (ἐδῶ) καί (ἐδῶ) εἶναι γνωστός ἀπό τό περίφημο ἔργο του, "Ἡ Μακεδονία έν λίθοις φθεγγομένοις καί μνημείοις σωζομένοις " (1896)

Ὁ Ottο Abel (1824-1854) πέθανε νεώτατος. Ὡστόσο κατέχει μιάν ἐξέχουσα θέση στήν γερμανική ἱστορική ἐπιστήμη. Βγαίνει ἀπό τήν μεγάλη παράδοση πού δημιούργησε ὁ Λεοπόλδος φόν Ράνκε (1795-1886), ὁ ὁποῖος ἔθεσε ὥς σκοπό τῆς ἱστορίας νά βρεῖ "τί στήν πραγματικότητα συνέβη" (Wie es eigentlich gewesen ist). Ἀκολουθῶντας τή γραμμή ὁ Ἁμπελ σέ μιά ἐποχή πού ὁ Φαλμεράϊερ ἀμφισβητοῦσε τήν ἑλληνικότητα τῶν Ἑλλήνων, καί ὁ πολύς Karl Ot-Pried Muller (1797-1840) ἀπό ἰδιοπαθῆ "δημοσθενολατρία" ἀμφισβητοῦσε τήν ἑλληνικότητα τῶν Μακεδόνων, ἔρχεται πρῶτα μέ τήν διδακτορική του διατριβή στό πανεπιστήμιο τῆς Τυβίγγης (1845) καί άκολούθως με΄τό κλασικό ἔγο του, πού ἐκδόθηκε τό 1847 στήν Λειψία (κέντρο τῶν πανσλαβιστῶν), ν΄ ἀνατρέψει τίς θεωρίες τοῦ Μύλλερ, πού ἄθελα του τροφοδοτοῦσε μέ ἀνθελληνικά ἐπιχειρήματα τήν ἀνθελληνική προπαγάνδα τῶν πανσλαβιστῶν.

Ὁ Abel, παρά τό νεαρόν τῆς ἡλικίας του, κατέχει ἐπαρκῶς ὅλους τούς ἀρχαίους συγγραφεῖς καί τούς χρησιμοποιεῑ μέ εύχέρεια μοναδική. Στηρίζεται αὐστηρά ἐπί μαρτυριῶν καί ὀρθολογιστικῶν συλλογισμῶν. Γνωρίζει ὅλη τήν σύγχρονη βιβλιογαφία καί ἀξιοποιεῖ ὅλα τά πορίσματα τῆς γεωγραφίας, ἐθνολογίας, γλωσσολογίας. Ἡ ἀρχαιομάθεια του ἐκπλήσσει. Ἡ διατύπωση του, δωρική καί ἐπιγραμματική, δέν συγκινεῖ. Πείθει. Ἔχει κανείς τήν ἔντύπωση ὅτι ὁ νέος αὐτός πού τύπωσε τό βιβλίο του σέ ἡλικία 23 ἐτῶν (!) γεννήθηκε ἱστορικός. Φέτος, πού συμπληρώνονται 150 χρόνια ἀπό τόν θάνατο του, ἄς τιμήσουμε τή μνήμη του παραθέτοντας μερικά ἀποσπάσματα ἀπό τό ἔργο του. Τό πρῶτο ἀφορᾶ στήν κυριότερη ἐπισήμανση τοῦ Abel, τήν ἐλληνικότητα τῶν Θρακῶν:

α) "Διαλυομένης ταύτης τῆς ψευδοῦς συναρμογῆς, παρίστανται οἱ ἡμέτεροι Θρᾶκες καθ΄ὅλους τούς χαρακτῆρας αὐτῶν ὥς ἑλληνικός ἔθνος" (σελ. 46)
β) "Τό ὄνομα Φρῦγες (...) φαίνεται ὅτι ἔχει ἑλληνικήν ρίζαν, σημαῖνον ἐν τῆ γλώσση τῶν συγγενῶνΛυδῶν (ἤ μᾶλλον Μαιόνων) "ἐλεύθεροι"(σελ. 50)
γ) "Ἀφοῦ ὁ Διονύσιος καλεῖ τούς Τρῶας ἑλληνικόν ἔθνος, πιστεύομεν αὐτῶ ἄνευ ἀποδείξεως τοῦ λόγου, διότι καί ὁ ὅμηρος αὐτός, δέν ἐπιτρέπει ἄλλο τί, νά εἰκάσωμεν " (σελ. 51)
δ) "Ὅθεν θεωρῶ τούς Ἀδαμάνας ὡς ἐξηγριωμένον Ἑλληνικόν ἔθνος, ὅμοιον τοῖς Αἰτωλοῖς..." (σελ. 102)
ε) "Κατά τόν Ἴουστίνον εἶναι πιθανόν, ὅτι ἡ αἴξ ἥν τό πολεμικόν σύμβολον τῶν Μακεδόνων καί τό ἔμβλημα τοῦ κράτους (ὡς παρά τοῖς Ἀθηναίοις ἡ γλαῦξ, παρά τοῖς Ἀργείοις ὁ λῦκος) (σελ. 127)
στ) "Αἱ κατά τῶν Μακεδόνων ἐπιθέσεις αὐτοῦ (τοῦ Δημοσθένη), προερχόμεναι ἐκ κομματικοῦ πάθους, ἔχουσιν ἱστοικήν μέν σημασίαν μικράν, ἐθνογαφικήν δέ, ουδεμίαν" (σελ. 134)
η) "Ἄμα δέ (...) ἀκριβέστερα εἰσέλθωμεν εἰς τήν ἔρευνα τῆς Μακεδονικῆς γλώσσης, τότε δέν ἐρωτᾶται πλέον, εἰ ἑλληνική ἤ μή ἑλληνική, ἀλλά ποία ἑλληνική διάλεκτο ἐλαλεῖτο;" (σελ 136)
στ) "Διά τοῦτο λοιπόν ἐκφράζω τοῦτο οὐχί ὡς ὑπόθεσιν, ἀλλά ὡς σαφεστάτην ἱστορικήν ἀλήθειαν: ὅτι οἱ Μακεδόνες ἦσαν Ἑλληνες (σελ. 142)
Παρατ: ἡ υπογράμμιση τοῦ κειμένου.

Ἡ σημαντικότητα τοῦ ἔργου ἔγκειται στό ὅ,τι ἐξετάζει τήν πρό τοῦ Φιλίππου Μακεδονία πού ἐλάχιστα εἶχε (κι΄ ἔχει) μελετηθεῖ. Στήν ἔποχή τοῦ Abel δέν εἶχε γίνει καμμιά ἀνασκαφή, δέν εἶχε μελετηθεῖ τό ἐπιγραφικό ὑλικό. Ἡ ἔρευνα πού ἄρχισε κατά τά τελευταῖα χρόνια, ἐπιβεβαιώνει πολλές ἀπόψεις του. Τό ἔργο του παραμένει χρήσιμο. Εἶναι ταμεῑο πληροφοριῶν καί πρωτοτύπων σκέψεων καί θέσεων. Ὅμως ἐμπόδιο στήν μελέτη του, στέκεται ἡ ἀρχαϊζουσα μετάφραση τοῦ Δήμιτσα. Πιστεύουμε ὅτι κάποιος ὁργανισμός πρέπει ν΄ἀναλάβει τή δαπάνη μιᾶς νέας ἐκδόσεως μέ νέα προσιτή μετάφραση, μέ καινούργια σχόλια πού ν΄ἀξιοποιοῦν τά δεδομένα τῶν ἀνασκαφικῶν ἐρευνῶν. Ἕως τότε, ἡ ἐπανέκδοση τῆς μεταφράσεως Δήμιτσα, ἀποτελεῖ πολύτιμο ἐφόδιο.

Σαράντος Καργάκος

πηγή Cummulus στον ουρανό της Μακεδονίας