Κοινωνικοί άνθρωποι και ανθρώπινη κοινωνία.

Tου Νίκου Λυγερού*

Κάποιες μέρες της ιστορίας χαρακτηρίζονται ως ιστορικές διότι δηλώνουν με τη σφραγίδα τους την ύπαρξη συνόρων μεταξύ πριν και μετά. Μπορεί να μη φαίνονται την ίδια μέρα ως σημαντικές αλλά αποκτούν με το χρόνο μια συμβολική βαρύτητα. Ξεφεύγουν από το έργο της καθημερινής ζωής που σέρνει ασήμαντες και ανώνυμες μέρες για να δημιουργήσουν μιαν εικόνα, μια μνήμη του μέλλοντος.

Υπάρχουν βέβαια διάφορα πλαίσια που επιτρέπουν την ύπαρξη τέτοιου είδους ημερών. Εδώ θα ασχοληθούμε με το συλλογικό πλαίσιο και τη σημασία της ιστορικής ημέρας. Αν και στη φύση η συλλογική σκέψη είναι δεδομένη, παραμένει σπάνια στον ανθρώπινο τομέα. Ο πρώτος λόγος είναι ότι όσο εύκολο είναι για τον άνθρωπο να καταλάβει ότι υπάρχει και να ξέρει ότι υπάρχει τόσο δύσκολο είναι το ανάλογο για την κοινωνία. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το σύνολο δεν αποτελεί ομάδα. Ο τρίτος λόγος είναι η δυσκολία δημιουργίας νέων σχέσεων ανάμεσα στα άτομα της κοινωνίας.

Η κοινωνία υπάρχει όντως, όμως δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει σαν υπεροντότητα σε σχέση με το άτομο. Η δυσκολία της διαδικασίας προέρχεται από την έλλειψη στόχου, κοινού στόχου. Διότι εξ ορισμού αυτός ο κοινός στόχος θα έπρεπε να είχε διαλεχτεί από την κοινωνία άρα σαν πραγματική υπεροντότητα. Και όντως η επίτευξη της επιλογής του στόχου είναι δύσκολη γιατί ανήκει σ'ένα μετα-πλαίσιο. Αν και εσωτερικά υπάρχει πρόβλημα δημιουργίας κοινού στόχου, εξωτερικά είναι εφικτός. Μια εξωτερική πίεση μπορεί εύκολα να προκαλέσει έναν κοινό στόχο στη θεματολογία της αντίστασης πχ σεισμός, καταστροφή, πόλεμος. Σ' αυτό το πλαίσιο η κοινωνία είναι αναγκασμένη ν'αντισταθεί. Και μπορούμε να ερμηνεύσουμε την αντίδραση ως αντανακλαστική κίνηση. Όταν όμως ο στόχος είναι θετικός και αφηρημένος και χρειάζεται μια δημιουργική τάση για να επιτευχθεί τότε η κοινωνία παραμένει αμήχανη.

Όλος ο κόσμος θέλει να ζήσει ελεύθερος. Ποιος όμως είναι διατεθειμένος να θυσιάσει κάτι για να πετύχει αυτό το στόχο; Ποιος όμως θα δεχτεί να θυσιαστεί για την κοινωνία του; Ο καθένας ζει από την κοινωνία, ποιος όμως ζει για την κοινωνία του; Τι σημαίνει ατομική πρωτοβουλία αν δεν υπάρχει κοινωνική προσφορά; Όπως βλέπουμε είναι δύσκολο για το κάθε άτομο να προσφέρει, ανεξάρτητα αν το ίδιο δεν υπάρχει παρά μόνο μέσα στο βλέμμα της κοινωνίας. Διότι αν δεν σε κοιτάζει κανείς, κανείς δεν σε βλέπει και δεν υπάρχεις ως κοινωνικό ον, πράγμα το οποίο αποτελεί την ιδιαιτερότητα του ανθρώπου. Θεωρούμε σημαντικά τα στοιχεία του συνόλου δίχως να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά τα στοιχεία δεν θα είχαν το νόημα που έχουν αν δεν υπήρχε το σύνολο. Ποιος είναι ο ρόλος του ανθρώπου αν δεν υπάρχει κοινωνία;

Μερικοί από το λαό μας έφαγαν πέτρες για να μας χαρίσουν την ελευθερία. Μερικοί από το λαό μας έδεσαν τη ζωή τους με το νήμα της. Μερικοί από το λαό μας έχασαν τους ανθρώπους τους σ'έναν άδικο αγώνα. Όλους αυτούς, εμείς δεν πρέπει να τους ξεχάσουμε. Κι αν αυτοί δεν είναι παρά μνήμες για μας, εμείς είμαστε το μέλλον τους. Για μας θυσιάστηκαν. Έδωσαν τη ζωή τους για να ζήσουμε. Ενώ εμείς πρέπει μόνο να προστατέψουμε τη ζωή μας για να ζήσουν τα παιδιά μας. Και τώρα πρέπει να σκεφτούμε σαν υπεροντότητα όλες αυτές τις κρίσιμες ημέρες όχι μόνο για το παρόν μα και για το μέλλον των παιδιών μας. Κι αυτό το μέλλον βρίσκεται πέρα από τον ορίζοντα της ζωής μας. Πρέπει να νιώσουμε ότι ένας λαός δεν είναι μόνο αυτό το διαχρονικό στοιχείο, σκέφτεται υποφέρει συλλογικά και άρα υπάρχει σαν ελεύθερο ον.

πηγή

* Ο Νίκος Λυγερός είναι Στρατηγικός Σύμβουλος και καθηγητής γεωστρατηγικής.