Ἐκεῖ μαζὶ μὲ ἄλλες Σουλιώτισσες ἐζοῦσε, ποιά; Ἡ Δέσπω ἡ Τζαβέλαινα, τοῦ Φώτου ἡ γυναῖκα, ἡ θαυμαστὴ ἀπὸ τοὺς πολέμους τοῦ Σουλίου μὲ τὸν ᾽Αλῆ – πασᾶ πρὶν ἀπὸ τὸ 1821.
Τώρα ὃμως ἄλλος ἐγίνετο πόλεμος, ἴσα σκληρὸς μὰ πιὸμεγὰλος. Οἱ Σουλιῶτες ἐπέρασαν ἀπὸ τὰ ῾Επτάνησα κατὰ τὸ 1823 καὶ πολεμοῦν μαζὶ μὲ τόσα ἄλλα ἀδέλφια τους· μαζὶ τους ἦσαν καὶ τῆς Τζαβέλαινας οἱ γυιοί, ὁ Κίτσος κι ὁ Ζυγούρης, καὶ τόσοι ἄλλοι.
Μία ἡμέρα ξαφνικὰ ἔφθασε στὸν Κάλαμο μία κακὴεἴδησις, πὼς σὲ κάποια μάχη ὁ Κίτσος κι ὁ Ζυγούρης ἐσκοτώθηκαν!
Ἀμέσως οἱ Σουλιώτισσες, κι ἡ Δέσπω συντροφιά τους, ἄρχισαν τὸ κλάμμα, τὸ ξεφωνητὸ καὶ τὸ μαλλοτράβηγμα.
Ἔξαφνα ἡ Δέσπω ὀρθὴ ἐτινάχθηκε, ἔρριξε πίσω τὰ μαλλιὰ κι ἐσφούγγισε τὰ δάκρυα.
– Παῦτε, ὠρέ, τὰ κλάμματα! εἶπε προστακτικά· ἐκεῖνοι πᾶνε στοῦ Χριστοῦ τὸ δρόμο. ῝Ομως Πάσχα ἔρχεται.
Σηκωθῆτε τώρα νὰ βάψωμε τ’ αὐγά, γιατὶ εἶναι ἁμαρτία, κι ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ μᾶς ὀργισθῆ.
Ἀπὸ σεβασμὸ ἐσηκώθηκαν μία μία κι ἄρχισαν νὰ κοιτᾶντὴ δουλειά τους, μὰ χωρὶς καρδιά. Μὲ πολλὴ δυσκολία κρατοῦν τὰ δάκρυα καὶ κρυφαναστενάζουν πικρά.
Μὰ ξαφνικά, κι ἐκεῖ ποὺ καταγίνονται στῶν αὐγῶν τὸ βάψιμο, φθάνει ἄλλη πρόσχαρη εἴδησις, πὼς ὄχι, ἦτο ψέμμα, δὲ σκοτώθηκε κανεὶς καὶ ζοῦν τῆς Δέσπως τὰ λιονταρόπουλα. Κάποιος ἐπληγώθηκε ἐλαφρὰ μόνον.
Καὶ φαντάζεται κανένας τὴ χαρά, ὕστερα ἀπὸ τόση λύπη.
Κι ἡ Τζαβέλαινα γονατιστή:
– Δοξασμένη ἡ χάρι σου, Χριστέ, ποὺ μοῦ τοὺς ἐφύλαξες… μὰ ἐγὼ πάντα τοὺς ἔχω ξεγραμμένους….
«Ἱστορικὴ ἀνθολογία» Γιάννης Βλαχογιάννης
Ἀντιγραφή γιὰ τὸ «σπιτὰκι τῆς Μέλιας»
ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟΝ Ε´ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
Γ.ΚΑΛΑΜΑΤΙΑΝΟΥ – Θ.ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ – Δ.ΔΟΥΚΑ – Δ.ΔΕΛΗΠΕΤΡΟΥ – Ν.ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ 1957
Και άλλες χιλιάδες, Ελληνίδες αρματωλές που «Τους Έλληνες Καπεταναίους ακολουθούσαν και ηρωικά μαζί τους, πολεμούσαν!» 0ι Ελληνίδες Γυναίκες καπετάνισσες, ηρωικές επαναστάτισσες!
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι «τριακόσιες» της *Μόσχως του Λάμπρου Τζαβέλλα.
Του Αντώνη Αντωνά
Η Μόσχω, γυναίκα του Καπετάν Τζαβέλλα, αρχηγός, τριακόσιων γυναικών αρματωμένων, του Λεωνίδα τους Λακεδαιμόνιους ξεπεράσαν. Ξεμαλιασμένες αγριεμένες, ουρλιάζοντας σαν λύκαινες, με το σπαθί στο γυμνωμένο χέρι, ξεχύθηκαν, κατατρόπωσαν τ΄ Αλή Πασά τ ασκέρι. Χιλιάδες πανικόβλητοι δειλιασμένοι Τούρκοι, απ΄ τις γυναικείες ιαχές, τις κλαγγές των χαντζάρων, τους κεραυνούς απ΄ τα καρυοφίλια*, τις κουμπούρες*, οι άγριες Ελληνίδες αμαζόνες του εικοσιένα, διώξανε τους βάρβαρους, π΄ αλαφιασμένοι φεύγουν. Ξοπίσω τρέχουν τους εχθρούς και τους κατατροπώνουν.
Ντροπιασμένοι και τρέμοντας από φόβο οι οχτροί, έτρεχαν, λύγιζαν λιποψυχούσαν, ψυχομαχούσαν. Οι ανδρείες γυναίκες δεκαπλάσιους, Τούρκους πολεμούσαν, αλλά δεν λιποψυχούσαν,
Ο Αλής που τελευταία στιγμή γλύτωσε, απ΄ των ηρωικών γυναικών την οργή, τ ΄ασκέρι του προς σφαγή, από φόβο, εγκατέλειψε, στα Γιάννενα ντροπιασμένος, τρέχει.. Ξοπίσω οι Ελληνίδες αρματωμένες καπετάνισσες, γυναίκες ηρωικές επαναστάτισσες! *Μόσχω Λάμπρου Τζαβέλλα (1760 – 1803). Γυναίκα του ηρωικού καπετάνιου Λάμπρου Τζαβέλλα Σουλιώτη πολέμαρχου, που ήταν ο φόβος και τρόμος των Τούρκων, και μητέρα των Φώτου, Τζιγούρη, Γιωργάκη και της Σόφως. Και τα τρία αγόρια της ήταν καπεταναίοι και σκοτώθηκαν ηρωικα σε μάχες εκτός την Σόφως που πολεμώντας δίπλα στην μάνα της έχασε το δεξί της μάτι Μια από τις ένδοξες οικογένειες του Σουλίου, που πολεμούσε τους Τούρκους πολύ πιο πριν το 1821.
Η *Δέσπω, η Μόσχω και οι άλλες ηρωίδες, μαζί με τους άνδρες του Σουλίου, με την αγάπη τους στην ελευθερία και τη θυσία τους, κατέστησαν πρότυπα για τους υπόλοιπους Ελληνες και απτά παραδείγματα ότι είναι εφικτή η απελευθέρωση της πατρίδας.
*Η Δέσπω, σύζυγος του οπλαρχηγού Γεωργάκη Μπότση, αρχηγός της οικογένειας μετά το θάνατο του συζύγου της, για να σώσει τα δέκα μέλη της, θυγατέρες, νύφες, εγγόνια, από τους Τουρκαλβανούς, κλείστηκε στον Πύργο του Δημουλά, ανάμεσα στην Αρτα και στην Πρέβεζα. Ο αγώνας άνισος εναντίον εκατοντάδων που τις πολιορκούσαν. Οταν κατάλαβαν ότι θα πιαστούν, με τη συγκατάθεση όλων έβαλε φωτιά στη μπαρούτη και κάηκαν όλοι οι Ελληνες και πολλοί Τουρκαλβανοί. Ηταν η ημέρα των Χριστουγέννων του 1803.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΟΥΛΙΟΥ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑχός βαρύς ακούεται, πολλά τουφέκια πέφτουν
Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;
Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι,
Η Δέσπω κάμνει πόλεμο με νύφες και μ’ αγγόνια.
Αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο.
Γιώργαινα, ρίξε τ’ άρματα, δεν ειν’ εδώ το Σούλι.
Εδώ είσαι σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων.
Το Σούλι κι αν προσκύνησε κι αν τούρκεψεν η Κιάφα,
Η Δέσπω αφέντες Λιάπηδες δεν έκαμε, δεν κάνει!
Δαυλί στο χέρι άρπαξε, κόρες και νύφες κράζει:
Σκλάβες Τούρκων μη ζήσομε! Παιδιά μαζί μ’ ελάτε!
Και τα φυσέκια άναψε κι όλοι φωτιά γενήκαν.