Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας
Μετά την εκλογή του νέου προέδρου των ΗΠΑ, J. Biden, είναι ίσως πολύ σημαντικό να δούμε μερικά δεδομένα για να προκύψουν νέες σκέψεις σχετικά με όσα, ενδεχομένως, μπορεί να περιμένουμε στη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου και κατ’ επέκταση στη χώρα μας. Είναι προφανές πώς το κείμενο δεν θα είναι ανάλυση, αλλά παράθεση νέων δεδομένων και στοιχείων που κάνουμε όπως πάντα από το Geopolitics and Daily News και στο τέλος μια έκφραση υποκειμενικής θέσης.
ΗΠΑ
Η άλλοτε πλανητική δύναμη, είτε από επιλογή είτε λόγω αδυναμίας, δείχνει να έχει απωλέσει έλεγχο στη ΝΑ Μεσόγειο, έχοντας δημιουργήσει ένα πολύ μεγάλο κενό που πολλοί έσπευσαν να καλύψουν. Ακόμα και στην περιοχή της Ευρώπης, οι ΗΠΑ έχουν επιλέξει να μειώσουν την παρουσία τους, τόσο με αποσύρση δυνάμεων από Γερμανία, όσο και από επαναπροσδιορισμό δυνάμεων στην Ιταλία. Είτε λόγω στροφής προς τον Ειρηνικό και τις εκεί δυνάμεις, είτε επειδή θεωρούν πώς η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει την περιοχή της, είναι προφανές πώς οι ΗΠΑ έχουν απομακρυνθεί από τον έλεγχο της ΝΑ Μεσογείου.
Σε όλο αυτό πρέπει να προστεθεί ένα σημαντικό εσωτερικό πρόβλημα συνοχής που αντιμετωπίζουν αλλά και μια μεταστροφή της κουλτούρας και του συνόλου ιδανικών και αξιών που έχουν τεθεί σε αμφισβήτηση από πάρα πολύ κόσμο που πλέον αποτελεί μέρος του πληθυσμού της χώρας, κουβαλώντας δικά του πολιτισμικά χαρακτηριστικά και κουλτούρα. Το one nation under one flag τείνει να γίνει one state under many flags. Κάτι που ήδη φαίνεται ακόμα και από τις δηλώσεις του νέου προέδρου και της αντιπροέδρου που αναφέρονται στην μοναδικότητα των μειονοτήτων έναντι της χώρας έθνους που θα κυβερνήσουν ως στοιχεία ζωτικής σημασίας. Μια κίνηση που οριοθετεί την επιλογή εστίασης στη διαφορετικότητα της μειονότητας και όχι στη συλλογική οντότητα της χώρας τους.
Η όλη κατάσταση στις ΗΠΑ θυμίζει την αρχή της παρακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου οι εσωτερικές έριδες και στόχοι προσωπικών επιδιώξεων οδήγησαν την Ρώμη στο να επιδιώκει να ικανοποιήσει τα διαφορετικά αιτήματα εκτός της πόλης κράτους, ακόμα και εις βάρος της ίδιας της Ρώμης. Στη συνέχεια την μείωση επιβολής εξουσίας, για να υπάρξει δυνατότητα διατήρησης δυνάμεων αποσύροντας στρατεύματα από διάφορες περιοχές του τότε γνωστού κόσμου, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό κενά που προφανώς καλύψαν δυνάμεις Γότθων, Ούνων κ.α.
Το τέλος της Ρώμης είναι γνωστό πώς διαμορφώθηκε και γιατί έφτασε εκεί. Οι ΗΠΑ σε πολλά σημεία δείχνουν να ακολουθούν την ίδια ατραπό. Το αν θα το ξεπεράσουν ή όχι είναι ένα πολύ μεγάλο ερώτημα που προς το παρόν δεν μπορεί να απαντηθεί. Ταυτόχρονα, είναι ολοφάνερο πώς ουδείς μπορεί να υπολογίσει σε μια σοβαρή παρέμβαση τους εκτός των συνόρων τους πλέον.
Ρωσία
Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να δείχνει η επιθετική πολιτική της Ρωσίας, επί της ουσίας είναι μια μονοδιάστατη οικονομία , εξ’ ολοκλήρου εξαρτημένη σε ενεργειακά συμβόλαια, όπου εύκολα μπορεί να κλυδωνιστεί από σοβαρές αναταράξεις στη ΝΑ Μεσόγειο. Μια αύξηση τιμών πετρελαίου για παράδειγμα μπορεί να φέρει σοβαρό απόθεμα συναλλάγματος στη Μόσχα, όπως προφανώς μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο. Με αυτό στο μυαλό είναι εύκολο το συμπέρασμα γιατί η Ρωσία θέλει μια τύποις ηρεμία και δίχως μεγάλες αναταραχές στη ΝΑ Μεσόγειο, ειδικά με τις ΗΠΑ να έχουν αποσυρθεί από μεγάλες επιρροές στην ευρύτερη περιοχή. Ούτε η Ρωσία θα επέμβει ποτέ με πλήρεις δυνάμεις υπέρ ή κατά ενός επιθετικού παράγοντα, ακόμα και αν θίγονται τα συμφέροντα της. (π.χ. Λιβύη και Συρία). Θα προτιμήσει άλλα, πιο ήπια μέσα με μικρότερες επιπτώσεις στη δική της οικονομία και στο πολιτικό της κύρος.
Επιπρόσθετα, καλό είναι να ληφθεί υπόψη πώς η προεδρία του Β. Πούτιν είναι πλέον στη δύση της (είτε ηλικιακά, είτε λόγω υγείας αν κάποιος πιστέψει τις φήμες που έχουν διαδοθεί και μόνο κακό κάνουν στην εικόνα του ακόμη και αν χαίρει άκρας υγείας). Ένας πρόεδρος που ετοιμάζεται, ίσως, να αποχωρήσει προφανώς δε θα θελήσει να μπει σε μακρόπνοα σχέδια στρατηγικής για επιρροή σε τρίτες χώρες, αλλά στο πώς θα αφήσει εσωτερική κληρονομιά πολιτικής φήμης.
Ευρώπη
Ο πύργος της Βαβελ. Χώρες με πολλαπλές και διαφορετικές εθνικές επιδιώξεις και συμφέροντα. Πουθενά στην Ευρώπη δεν υπάρχει κάτι ενιαίο σαν πολιτική ή σαν στρατηγική. Η Ε.Ε. παρά το γεγονός πως αυτο-αποκαλείται ένωση, αδυνατεί να κινηθεί μονομπλόκ σε μια δύσκολη κατάσταση απειλής, είτε λέγεται Ισλαμική Τρομοκρατία, είτε μεταναστευτικό, είτε εξωτερική εχθρική χώρα (αν κρίνει κάποιος από τις επιθετικές δηλώσεις της Τουρκίας ή παλιότερα της Λιβύης κ.α.).
Ένα σύνολο χωρών που ανέκαθεν λειτουργούσαν υπό το πρίσμα των συμφωνιών της Βεστφαλίας, με χώρες που έχουν δική τους ιστορία και πολλαπλές κόντρες μεταξύ τους και είναι σχεδόν αδύνατον να συμπλεύσουν πολιτικά ή και στρατιωτικά, αν χρειαστεί, έναντι ενός «μαύρου κύκνου» που θα απειλήσει την υπόσταση τους. Για παράδειγμα, η Ιταλία ή η Ελλάδα δύσκολα θα μπουν σε δράση έναντι μιας επιθετικής κίνησης της Ρωσίας π.χ. προς την Πολωνία ή την Γερμανία. Αντίστοιχα, προφανώς, αν δεχτεί επιθετική κίνηση η Ελλάδα, ελάχιστες χώρες θα κινηθούν προς στήριξη της, καθώς θα φανεί «πολύ μακριά» και εκτός «εθνικών συμφερόντων» τους.
Η ΕΕ, και κατ’ επέκταση η Ευρώπη, συνεχίζει ως μια ήπειρος με οικονομικά συμφέροντα και ικανότητα στη δημιουργία και στήριξη συμφωνιών, αλλά με εξαιρετική αδυναμία στο να έχει μια ενιαία πολιτική έναντι τρίτων παραγόντων που μπορεί να απειλούν ένα μέλος της. Με αυτό στο μυαλό μπορεί κάποιος να σκεφτεί πώς μια αρνητική κατάσταση στη ΝΑ Μεσόγειο μόνο από πιθανές συμφωνίες σε διμερή επίπεδα μπορεί ίσως να αντιμετωπιστεί, παρά από μια ομογενοποιημένη αντίδραση.
Τουρκία
Η χώρα καταλύτης. Όσο και αν φαίνεται περίεργο, η Τουρκία αυτή τη στιγμή είναι η χώρα που κοιτάνε όλοι. Η Ευρώπη διότι την χρειάζεται ως μέγεθος και ως παράγοντα επικοινωνίας με την Ασία και την Αφρική. Η Ρωσία για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής αλλά και ως χώρα που έχει προκαλέσει σοβαρό ρήγμα στο ΝΑΤΟ και έχει δυνατότητα να στριμώξει την Ε.Ε. Οι ΗΠΑ διότι και η Ουάσιγκτον θέλει την Τουρκία ως χώρα ενδιάμεσο για όλα τα παραπάνω, συν φυσικά ως ανασταλτικό παράγοντα έναντι της Ρωσίας, αν η Τουρκία συμμαχήσει τελικά αποκλειστικά μαζί τους.
Το μέγεθος της (85.000.000 πληθυσμός), η στρατιωτική της δύναμη (2η στο ΝΑΤΟ) και η γεωγραφική της τοποθεσία αποτελεί δέλεαρ για όλους. Κάτι που προφανώς ο σημερινός πρόεδρος της Τουρκίας το εκμεταλλεύεται στο έπακρο και ίσως πιο πέρα και από αυτό. Με τη σημείωση βέβαια πώς η πολιτική Ερντογάν είναι μόνιμη στρατηγική και όχι κάτι παροδικό, όπως πιστεύουν πολλοί.
Τώρα το αν θα το καταφέρει ή όχι, είναι και αυτό ένα άλλο ερώτημα, καθώς όλοι οι παραπάνω προφανώς και θέλουν σύμμαχο την Τουρκία, αλλά όπως την σκέφονται εκείνοι ως σύμμαχο και όχι όπως θέλει η σημερινή τουρκική ηγεσία. Αυτό από μόνο του προκαλεί αναταράξεις και, φυσικά, δημιουργεί καταστάσεις και δεδομένα που δύσκολα μπορούν να προβλεφθούν, καθώς κάθε μέρος θα αντιδράσει όπως αυτό νομίζει βάση των εθνικών συμφερόντων του.
Ισραήλ
Το μεγάλο ερωτηματικό. Το Ισραήλ παραδοσιακά αποφεύγει να εμπλακεί σε πολέμους από την δεκαετία του 1980 και ύστερα, καθώς τα κέρδη που αποκόμισε. όπως η ηγεσία του είχε παραδεχτεί μετά την εισβολή στον Λίβανο τότε, ήταν μηδενικά. Έτσι περιορίζεται στο να μάχεται όποια απειλή προσπαθήσει να περάσει τα ιδιότυπα «buffer zones» που έχει δημιουργήσει ή χρησιμοποιεί κατά περίπτωση στην περιοχή, όπως στη περίπτωση της λωρίδας της Γάζας και της Συρίας. Παράλληλα, έχει σοβαρές απειλές από το Ιράν ενώ και η απειλή της Τουρκίας δεν έχει περάσει απαρατήρητη από την ισραηλινή ηγεσία.
Μέχρι στιγμής δεν εμπλέκεται πέραν των δηλώσεων στήριξης σε άλλες χώρες (π.χ. Ελλάδα και πρόσφατα και με την συμφωνία με τον Αραβικό κόσμο).
Παρ’ όλα αυτά, ουδείς ξέρει τι μπορεί να κάνει αν θιγούν πραγματικά εθνικά συμφέροντα του (π.χ. κοιτάσματα Λεβιάθαν) ή αν δεχτεί παρεμβατική επίθεση σε περιοχή που ελέγχει (π.χ. βοήθεια προς Χαμάς από Τουρκία για αλλαγή status quo στην Παλαιστίνη).
Πρόσθετα όλων αυτών, πρέπει να τονισθεί πώς το Ισραήλ είναι στο μεταβατικό στάδιο πολιτικών αλλαγών στο εσωτερικό του που ενδεχομένως να δημιουργήσει και ένα σύνολο νέων τακτικών στην ήδη υπάρχουσα στρατηγική του, που δεν είναι άλλη από την διατήρηση ενός ισχυρού κράτους που δεν θα το απειλεί κανείς.
Αίγυπτος
Η ανερχόμενη δύναμη του κοσμικού Ισλάμ. Η Αίγυπτος από το 2013 και, κυρίως, μετά την αποβολή του φανατικού μουσουλμανικού στοιχείου από την ηγεσία της χώρας, έχει επιδοθεί σε ένα απίστευτο αγώνα ενίσχυσης υποδομών και στρατιωτικής ισχύος. Ο Αλ Σίσι έχει επιδοθεί στο να δημιουργήσει ένα μοντέρνο, κοσμικό και ισχυρό Ισλαμικό κράτος που θα λειτουργήσει καταλυτικά στη Μέση Ανατολή. Μια επιδίωξη που βρίσκει αντίπαλο την Τουρκία. Ο στρατηγικός στόχος του Σίσι βέβαια είναι ίδιος αλλά προφανώς με άλλες τακτικές προσέγγισης. Γι΄αυτό και το Κάιρο εμφανίζεται πολύ πιο πρόθυμο στις συνεργασίες του με χώρες της Δύσης.
Η Αίγυπτος όμως συνεχίζει και έχει προβλήματα κοινωνικά, οικονομικά και προβλήματα συνοχής καθώς το φανατικό Ισλαμικό στοιχείο εξακολουθεί και βασανίζει το εσωτερικό της χώρας, ειδικά στη νότια περιφέρεια της. Προσθετικά όλων αυτών, έχει σοβαρά ζητήματα ασφαλείας και με χώρες όπως η Αιθιοπία ή το Σουδάν, κυρίως λόγω του ποταμού Νείλου και της διαχείρισης των ροών του. Είναι σίγουρο λοιπόν πώς θα θελήσει πρώτα να αντιμετωπίσει αυτά, παρά μια δύσκολη κατάσταση στη ΝΑ Μεσόγειο, τουλάχιστον μέχρι να αποκτήσει πρόσβαση σε ενεργειακά κοιτάσματα.
Η παρουσία της χώρας της Αιγύπτου θέτει βασικά δύο ερωτήματα. Το πρώτο ερώτημα είναι αν η όλη κατάσταση στο εσωτερικό της θα επηρεάσει τελικά την δυναμική ανάπτυξης της. Το δεύτερο ερώτημα είναι πώς ακόμα και αν ο Αλ Σίσι θα τα καταφέρει, επειδή ο ίδιος χάραξε στρατηγική χωρίς διαδόχους, ποια θα είναι η συνέχεια της Αιγύπτου μετά από αυτόν.
Ελλάδα
Η Ελλάδα μπαίνει στη λίστα μόνο και μόνο επειδή είναι η χώρα μας. Επί της ουσίας, ο ρόλος της είναι εξαιρετικά μικρός και αυτό, είτε μας αρέσει, είτε όχι, εξαιτίας της δυναμικής της Τουρκίας. Η χώρα μας καλείται να μετριάσει και να ισορροπήσει την επιθετικότητα της γείτονος σε καθημερινή σχεδόν βάση. Η Ελλάδα ως μέλος της Δύσης και μέλος της Ε.Ε. καλείται να λειτουργήσει ως ανάχωμα. Να παίξει κοινώς τον ρόλο της ασπίδας όσο η Τουρκία παραμένει επιθετική υπό την ηγεσία του Ερντογάν.
Η δυναμική της Ελλάδος είναι μικρή, τόσο λόγω μεγέθους, όσο και λόγω οικονομικής εξάρτησης από την ΕΚΤ. Εξαίρεση σε όλο αυτό αποτελεί η δυναμική του στρατού της. Είναι ίσως ένα παράδοξο που ενώ στην Ελλάδα αδυνατούν να το διακρίνουν οι ηγέτες της, εντούτοις το σύνολο της Δύσης το αναγνωρίζει και θέλει να το εκμεταλλευθεί πλήρως.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα που διαθέτει εξαιρετικά ισχυρό στράτευμα όχι τόσο λόγω αριθμού στελεχών του, όσο λόγω των ποιοτικών χαρακτηριστικών του εξοπλισμού του και της προσαρμογής του πάνω σε γεωγραφικές ιδιομορφίες (βλ αεροπορία και «μπλε στο μπλε», βουνά και φαράγγια/δάση σπαρμένα με στρατό ξηράς και εφέδρους, νησιωτικό σύμπλεγμα και ναυτική ισχύ, κ.α.).
Αυτό είναι μια λεπτομέρεια που δίνει ένα σοβαρό και σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα ως στοιχείο εξισορρόπησης, αλλά μόνο όσο η Τουρκία στέκεται απειλητικά. Μόλις το δεύτερο λήξει και η Άγκυρα συνεργαστεί με τη Δύση, η Ελλάδα θα βρεθεί και πάλι σε μια κατηγορία χωρών που θα έχει ένα/δύο σημεία εμπορικής σημασίας αλλά μέχρι εκεί (π.χ. Λιμάνια και Σιδηρόδρομοι).
Συμπερασματικό – Υποκειμενική θέση
Η ΝΑ Μεσόγειος μοιάζει με ένα κέντρο εξελίξεων εφάμιλο με αυτό που υπήρχε προ 1-2 δεκαετιών στην περιοχή της Μ.Ανατολής. Είναι προφανές πώς αυτό οφείλεται κυρίως στα ενεργειακά, αλλά και στις ναυτικές οδούς που διαθέτει από και προς την διώρυγα του Σουέζ για πέρασμα στον Κόλπο και μετά στον Ινδικό Ωκεανό.
Γεωγραφικά ανέκαθεν ήταν ένα σημείο τριβών και συγκρούσεων. Ελάχιστες ήταν οι χρονικές περίοδοι που υπήρχε ειρηνική συμβίωση. Και αυτό πάντα συνέβαινε υπό την επιβολή ελέγχου από μια ισχυρότερη δύναμη που κατέστειλε κάθε όρεξη για επικράτηση περιφερειακών δυνάμεων.
Σε αυτό το χρονικό σημείο που οι υπερδυνάμεις δεν θέλουν πλέον να παίξουν αυτό τον ρόλο, προφανώς οι περιφερειακές δυνάμεις επανέρχονται και θέλουν να επιβληθούν. Το τι θα γίνει και πώς θα εξελιχθεί, ουδείς μπορεί να το γνωρίζει με σιγουριά. Το μόνο σίγουρο αυτή την στιγμή είναι πώς οι αλλαγές έρχονται. Οπότε κάθε χώρα σε αυτή την περιοχή, θα πρέπει να είναι έτοιμη, με τα εφόδια που διαθέτει, να αντιμετωπίσει μόνη της κάθε αλλαγή, αρνητική ή θετική, εναντίον απειλής ή απειλών χωρίς να περιμένει καμία παρέμβαση από κάποιον από μηχανής Θεό.
.jpeg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου