3 Ιουνίου 2020

Τελικά, από πότε ήταν «ελληνικό» το Βυζάντιο;

(Ένα διευκρινιστικό σχόλιο πάνω σε μία διαδεδομένη ανιστόρητη ανοησία)

Tου Νεκτάριου Δαπέργολα
Διδάκτορος Βυζαντινής Ιστορίας

Με αφορμή την επέτειο της Άλωσης της Πόλης, διάβασα πάλι από αρκετούς αυτές τις μέρες στο διαδίκτυο την άποψη ότι το Βυζάντιο ήταν ελληνικό κράτος κατά τους τελευταίους του κυρίως αιώνες (υπονοώντας βασικά το διάστημα μετά τον 12ο). Πρόκειται βέβαια για μία από τις μεγαλύτερες ιστορικές ανακρίβειες και συγχρόνως τις μεγαλύτερες ανοησίες που κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια. Γιατί το Βυζάντιο στην πραγματικότητα ήταν κράτος ορατά ελληνικό από πολύ παλαιότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ήδη από τον καιρό που χάνει τα δυτικοευρωπαϊκά του εδάφη (λόγω της γερμανικής πλημμυρίδας του 5ου και 6ου αιώνα) και προσηλώνεται στην Ανατολή - μία Ανατολή που δεν κατοικείται βέβαια μόνο από Έλληνες, αλλά που ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική γλώσσα αποτελούν κυρίαρχη σταθερά και κεντρικό συνεκτικό κρίκο όλων των πληθυσμών της καθόλη την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. 

Από τη στιγμή μάλιστα που η Αυτοκρατορία χάνει λίγο αργότερα και τα νοτιοανατολικά της εδάφη (δηλαδή τη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο) λόγω των αραβικών κατακτήσεων του 7ου αιώνα, η ελληνικότητά της ενισχύεται ακόμη περισσότερο, καθώς εφεξής περιορίζεται εδαφικά στη Μικρά Ασία και τα Βαλκάνια, περιοχές δηλαδή που κατοικούνται από πληθυσμούς στο μεγαλύτερό τους ποσοστό καθαρά ελληνικούς ή - στο υπόλοιπο ποσοστό - πλήρως (και οριστικά έως τον 2ο-3ο αιώνα μ.Χ.) εξελληνισμένους. 

Από το β΄ μισό του 7ου αιώνα λοιπόν η Αυτοκρατορία μοιάζει να είναι κράτος εντελώς ελληνικό, όχι μόνο πολιτισμικά και γλωσσικά, αλλά και εθνολογικά (ενώ η απώλεια της Συρίας και της Αιγύπτου, περιοχών στις οποίες είχε επικρατήσει ο μονοφυσιτισμός, συνέβαλε και στην περαιτέρω θρησκευτική της ομοιογένεια και μετεξέλιξη σε κράτος όχι μόνο ελληνικό, αλλά και ορθόδοξο). Αν διαβάσει κανείς κείμενα του 9ου και 10ου αιώνα, πραγματικά θα εκπλαγεί διαπιστώνοντας πόσο πολύ η βυζαντινή κοινωνία, η γλώσσα, η καθημερινή ζωή, ο λαϊκός πολιτισμός μοιάζουν και θυμίζουν τη νεοελληνική πραγματικότητα (τουλάχιστον αυτή που υπήρχε στον τόπο μας πριν διαβρωθεί και μεταλλαχθεί από τη άκριτη δυτικολαγνεία και τα «εκσυγχρονιστικά» λύματα των τελευταίων δεκαετιών).

Το Βυζάντιο λοιπόν, αν όχι και από πιο νωρίς, πάντως σίγουρα από τον ύστερο 7ο αιώνα και εξής είναι ατόφια Ελλάδα. Μπορεί οι πληθυσμοί του να μην έχουν εθνική συνείδηση όπως την εννοούμε σήμερα, μπορεί να αυτοπροσδιορίζονται ως Ρωμαίοι (έτσι θα αυτοπροσδιορίζονται άλλωστε για πολλούς ακόμη αιώνες, σε ένα δε βαθμό ακόμη και ως τα νεότερα χρόνια - ως Ρωμιοί δηλαδή), μπορεί να προτάσσουν ως βασικό κριτήριο όχι το όμαιμον, αλλά το ομόδοξον (σίγουρα όμως και το ομόγλωσσον), ωστόσο και συλλογική αυτοσυνειδησία έχουν ήδη διαμορφώσει και είναι στην ουσία ο ίδιος λαός. Όπως κι αν αυτοπροσδιορίζονται, αυτοί είναι οι πατέρες μας. 

Και η εποχή της Φραγκοκρατίας, που επέτεινε την αντιπαράθεση με τους Λατίνους, είναι βέβαιο μεν ότι ενισχύει την ιστορική αυτογνωσία του λαού και αφυπνίζει όντως μία ακόμη πιο συγκροτημένη συλλογική συνείδηση (που και πάλι όμως δεν ταυτίζεται με την νεότερη εθνική). Απόψεις ωστόσο που κάνουν λόγο για γέννηση του Νέου Ελληνισμού μετά το 1204, όσο κι αν χτυπούν τους εθνοαποδομητές που φαντασιώνονται ελληνικό έθνος μόνο μετά το 1830, δείχνουν να διαπράττουν τελικά παρόμοιο λάθος, στέλνοντας την «ελληνική εθνογένεση» απλώς μερικούς αιώνες πιο πίσω. 

Ο Ελληνισμός ωστόσο δεν διακόπτεται μετά την ύστερη αρχαιότητα, ούτε βυθίζεται σε κάποια λανθάνουσα κατάσταση ή σε κάποια ιδιότυπη ιστορική χειμερία νάρκη, για να επανεμφανιστεί αιώνες αργότερα. Αντιθέτως, έχει στην πραγματικότητα αδιατάρακτη ιστορική συνέχεια (όσο κι αν μεταβάλλεται, εξελίσσεται, περνά από φάσεις, αλλάζει τρόπους έκφρασης, επανιεραρχεί πνευματικές προτεραιότητες και κριτήρια αυτοπροσδιορισμού). Και αυτό αποδεικνύεται σταθερά από αναρίθμητα τεκμήρια σε όλη ανεξαιρέτως τη διάρκεια της Βυζαντινής Ιστορίας…



Share

1 σχόλιο:

ἐμπεσῶν εἰς λάκκον τις είπε...

Ο Ελληνισμός έχοντας
δώσει τη γλώσσα του
στην Γραφή


ήδη
από την πρό Χριστόν εποχή
-τα Ελληνιστικά χρόνια-

γίνεται κάτι πολύ μεγάλο
και σπουδαίο,
στά πλαίσια της

Θ ε ί α ς
Ο ι κ ο ν ο μ ί α ς .

Οι παλιότεροι που ίσα που
τους προλάβαμε

τ ο ζ ο ύ σ α ν ...
χωρίς να το ξέρουν

εμείς, διασκοτισμένοι
και φορτωμένοι

τόνους άχρηστης
πληροφόρησης και
"γνώσεων"...

αδυνατούμε
να το ...πιάσουμε...
να το ...εννοήσουμε...

να το... βιώσουμε...

όμως

τ'αδυνατα παρ' ανθρώποις
δυνατά παρά τώ Θ ε ώ !


Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.