Οι σχέσεις της Τουρκίας με ΗΠΑ-Ρωσία και πώς επηρεάζουν την Ελλάδα

Του Βασίλη Κοψαχείλη*

Οι ώρες αυτές είναι από εκείνες τις στιγμές που η Ιστορία κρατά την ανάσα της, περιμένοντας τις εξελίξεις…

Η οικονομική κρίση στην Τουρκία σε συνδυασμό με το σκληρό παιχνίδι των υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας, γύρω από τη γεωστρατηγική της αξία, εγείρει φόβους ότι ενδεχομένως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αποτολμήσει να παίξει το τελευταίο του χαρτί, θέλοντας να δείξει σε όλους ότι η Τουρκία είναι το αφεντικό που κρατά τα κλειδιά της Ανατολικής Μεσογείου.

Όσο και αν δεν μας αρέσει εδώ στην Ελλάδα να μας το λένε, στις διεθνείς σχέσεις το μέγεθος μετράει. Και η Τουρκία είναι ένα μέγεθος πολύ σημαντικό, που για τις υπερδυνάμεις ΗΠΑ και Ρωσία αξίζει την ανάληψη υψηλών ρίσκων και θυσιών προκειμένου να κερδηθεί. Και επειδή εμείς είμαστε ένα μικρό μέγεθος, ενδεχομένως αν συνεχίσουμε να καπνίζουμε τις δάφνες «αναβάθμισης του ρόλου μας» στην περιοχή, να βρεθούμε, ξαφνικά και ξανά, σε ρόλο Ιφιγένειας προκειμένου να ξεκλειδωθούν εξελίξεις στην Τουρκία και στην ευρύτερη περιοχή μας.

ΗΠΑ και Τουρκία

Από την ώρα που πρόεδρος των ΗΠΑ ανέλαβε ο Ντόναλντ Τραμπ, η Αμερικανική στρατηγική εξωτερικών και άμυνας δεν είναι μία αλλά δύο: η παραδοσιακή των αρμόδιων υπηρεσιών και αυτή του Ντόναλντ Τραμπ. 

Η παραδοσιακή Αμερικανική στρατηγική θεωρεί την Τουρκία πολύτιμη. Πολύτιμη ως σύμμαχο, πολύτιμη ως στρατηγική θέση, πολύτιμη εναντίον της Ρωσίας, πολύτιμη για τη Μέση Ανατολή, πολύτιμη ως πύλη ενεργειακών πόρων προς τα Δυτικά, πολύτιμη ως πρότυπο κοσμικού Μουσουλμανικού κράτους, πολύτιμη και χρήσιμη για πολλές άλλες δουλειές που στην παγκόσμια πολιτική γίνονται αλλά ποτέ δεν λέγονται.

Η στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ την θεωρεί πολύτιμο «λαγό», έναν γεωπολιτικό Ελβετικό σουγιά που θα του κάνει όλες τις δουλειές στην ευρύτερη περιοχή. Γνωρίζοντας και την ιδιοσυγκρασία του Τούρκου Προέδρου, ο πρόεδρος Τραμπ έχει χρήσει την Τουρκία κορυφαίο πολυεργαλείο ανακατέματος της περιοχής στη στρατηγική του.

Παρά τις αντίθετες δηλώσεις των Αμερικανών διπλωματών, ο Λευκός Οίκος ενδιαφέρεται ελάχιστα για το αν τελικά θα περάσει Αζέρικο αέριο μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη. Γιατί ξέρει καλά ότι μαζί με το Αζέρικο αέριο θα περάσει και το Ρωσικό…

Και εδώ υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων με τη στρατηγική του προέδρου Τραμπ που θέλει να πουλήσει το ακριβότερο αμερικανικό LNG στην Ευρώπη. Για να συμφέρει το αμερικανικό LNG θα πρέπει να γίνει πάρα πολύ ακριβό το Αζέρικο και το Ρωσικό αέριο στο νότο. Και αυτό συνήθως γίνεται με ένα τρόπο. Με μια γεωπολιτική κρίση που θα κάνει την Ανατολική Θράκη no – go – zone ενεργειακών συμφερόντων από την Ανατολή προς τη Δύση.

Επίσης, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν ενδιαφέρεται να κρατήσει τις ΗΠΑ εντός ΝΑΤΟ. Θεωρεί το ΝΑΤΟ αποκλειστικά Ευρωπαϊκή υπόθεση. Αντίθετα, ενδιαφέρεται να προχωρήσει σε διμερείς διακρατικές αμυντικές συμφωνίες με τα κράτη της Ευρώπης, με τις ΗΠΑ να είναι συμβαλλόμενο μέρος από θέση ισχύος και με απτά ανταλλάγματα για την Αμερικανική πολεμική βιομηχανία. Για να το καταφέρει αυτό, χωρίς οι ΗΠΑ να επωμιστούν το διπλωματικό κόστος της αποχώρησης από το ΝΑΤΟ, ενδεχομένως να χρησιμοποιήσει ως «λαγό» την Τουρκία για τη «βρώμικη» δουλειά. Και φαίνεται ότι με τα λεγόμενά του ο Ερντογάν τον εξυπηρετεί, άρα δεν έχει κανένα λόγο να κάνει πίσω ο πρόεδρος Τραμπ στην κόντρα του με τον Ερντογάν… για την ώρα τουλάχιστο!

Ρωσία και Τουρκία

Από το καλοκαίρι του 2016, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν, η Ρωσία έχει προσθέσει το πετράδι Τουρκία στο στέμμα της… 

Έκτοτε έχει συνδέσει σημαντικά γεωστρατηγικά της συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών, με την παραμονή του Ερντογάν στην εξουσία. 

Το τελευταίο πράγμα που θα ήθελε το Κρεμλίνο να δει θα ήταν μια στρατηγική ήττα του Ερντογάν που θα τελείωνε το όνειρο της Ρωσίας να εισχωρήσει ενεργειακά από το νότο στην Ευρώπη, καθώς και μέσω της Τουρκίας να ελέγξει για πρώτη φορά στην ιστορία της τον άξονα Στενά Βοσπόρου – Ερυθρά Θάλασσα, αφού οι συστοιχίες S-400 προορίζονται για το Βόσπορο και τη Σομαλία αντίστοιχα, που εσχάτως απέκτησε εκεί σημαντική στρατιωτική βάση η Τουρκία. 

Έτσι, αντίθετα από το Λευκό Οίκο, το Κρεμλίνο θα ήθελε τον απόλυτο έλεγχο και τη (Ρωσική) σταθερότητα στη Θράκη, ενώ θα έβλεπε πολύ θετικά μία έκρυθμη γεωπολιτικά κατάσταση στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Άρα, η Τουρκία του Ερντογάν θα μπορούσε να είναι χρήσιμο πολυεργαλείο και για την στρατηγική του Κρεμλίνου στην ευρύτερη περιοχή…
Τουρκία και περιφερειακή ασφάλεια.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι τα ανταγωνιστικά συμφέροντα ΗΠΑ και Ρωσίας στην περιοχή μας, συγκλίνουν στο να χρησιμοποιήσουν ανταγωνιστικά, αλλά πάντα ελεγχόμενα, την Τουρκία του Ερντογάν ως χρήσιμο «λαγό» ανακατέματος της τράπουλας και πρόκλησης αναταραχών που θα ξεκλειδώσουν εξελίξεις.

Ανάλογα με το ποιος από τους δύο θα κερδίσει, ο Ερντογάν την επόμενη μέρα θα είναι πρόβλημα ή εξιλαστήριο θύμα και για τους δύο. Έτσι, ο Ερντογάν θα θυσιαστεί και η Τουρκία με νέα ηγεσία θα παραμείνει πολύτιμη γενικά στη σφαίρα επιρροής του κερδισμένου. 

ΗΠΑ και Ρωσία, η κάθε μία για τους δικούς της λόγους, έχουν κάθε συμφέρον να εξωθήσουν τον Ερντογάν στο λάθος… 

Η Ελλάδα ως Ιφιγένεια;

Οι σχεδιασμοί τόσο του Λευκού Οίκου όσο και του Κρεμλίνου έχουν και την Ελλάδα στο κάδρο. Και δεν μας έχουν ως προστατευόμενους «παίκτες», όπως για παράδειγμα έχει καταφέρει να είναι το Ισραήλ, αλλά ως χρήσιμη Ιφιγένεια απέναντι στην ασταθή Τουρκία. Διότι, είτε από το βορρά είτε από το νότο, είμαστε μπλοκαρισμένοι και μόνο από τύχη δεν θα καούμε αν πάρουν τελικά σάρκα και οστά οι σχεδιασμοί… 

Και αυτό είναι μια απάντηση σε όσους βλέπουν αναβαθμισμένο ρόλο της Ελλάδας, τώρα που η Τουρκία είναι στα μαχαίρια με τη Δύση… και είναι και μια απάντηση σε όσους με επιμέλεια καλλιεργούν το αφήγημα της ΑΟΖ στην κατεστραμμένη γενικώς Ελληνική κοινωνία, παραμυθιάζοντάς τη ότι έτσι θα λυθούν τα ταμειακά μας προβλήματα και όχι μόνο… 

Λίγοι αντιλαμβάνονται ότι πίσω από το αφήγημα της ΑΟΖ (όχι φυσικά ως νομικής αξίας, αλλά ως τον παρουσιαζόμενο απόλυτο παράγοντα ισχύος μας) ότι κρύβεται η «μπανανόφλουδα» που πολλοί «φίλοι» περιμένουν να πατήσουμε για να προκαλέσουμε τον Ερντογάν να πατήσει και εκείνος την δική του «μπανανόφλουδα». 

Γι’ αυτό επιβάλλεται η στρατηγική μας να είναι κρυστάλλινη ως προς την ανάγνωση του πεδίου και τους στόχους μας. Γι’ αυτό επιβάλλεται να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να μην προκαλούμε την τύχη μας πατώντας τα ευαίσθητα σημεία των υπερδυνάμεων (17Ν, Ρώσοι διπλωμάτες, κλπ) όσο και αν προκαλούμαστε από αυτές… Γι’ αυτό επιβάλλεται να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη στρατιωτική μας στρατηγική και τακτική, γιατί ανεξάρτητα από το τι θα δείχνουν οι αλγόριθμοι ή οι πολιτικοί χρησμοί, εις οιωνός άριστος… και στη σύγχρονη εκδοχή του είναι το να κερδίζουμε τις μάχες χωρίς να χρειαστεί να πολεμήσουμε!

Οι επόμενοι μήνες θα είναι ενδιαφέροντες. Από εμάς εξαρτάται αν θα είναι συναρπαστικοί ή τραυματικοί. Πάντως, την Τουρκία θα εξακολουθήσουμε να την έχουμε δίπλα μας… 

*Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος.

liberal

Share