23 Μαρτίου 2018

H τουρκική απειλή κρισιμότερη από την οικονομική

Αρνητικές για την Τουρκία εξελίξεις στο Κουρδικό συνιστούν άμεση απειλή για τη χώρα μας. Το «ιερό έδαφος» ως συνεκτικός ιστός για τη γειτονική χώρα και οι απειλές της Άγκυρας προς τη Δύση μέσω Αν. Μεσογείου - Βαλκανίων.

Του Γιώργου Πρεβελάκη

Γίνεται σταδιακά συνείδηση ότι το επικείμενο κύριο διακύβευμα της Ελλάδας δεν θα είναι το οικονομικό πρόβλημα αλλά ο εκ Τουρκίας κίνδυνος. Οι συνταρακτικές αλλαγές των τελευταίων ετών έχουν αχρηστεύσει τη μέχρι πρότινος εμπειρία από τη σχέση μας με τη γείτονα. Υπάρχουν, βέβαια, εξελίξεις ευνοϊκές για τα ελληνικά συμφέροντα. Επί παραδείγματι, η ιστορική στρατηγική σχέση Τουρκίας-Ισραήλ ανετράπη εν μία νυκτί, με αποτέλεσμα το Ισραήλ να στραφεί προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Εντούτοις, η συνολική εικόνα παραμένει ανησυχητική.

Η νέα κατάσταση, περίπλοκη και δυσνόητη με σημερινά κριτήρια, μπορεί να ερμηνευθεί αν αναχθούμε σε έναν αιώνα πίσω. Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Μουσταφά Κεμάλ κατόρθωσε να αναστείλει τη «βαλκανοποίηση», δηλαδή την επέκταση του κατακερματισμού της τέως αυτοκρατορίας από το ευρωπαϊκό στο ασιατικό της τμήμα. Η Συνθήκη της Λωζάννης ενοποίησε τον πολιτικό χάρτη της Ανατολίας, ανατρέποντας τη Συνθήκη των Σεβρών, η οποία τον διασπούσε σε διάφορα κράτη. Έτσι δημιουργήθηκε η Τουρκία. Σε ποιες, όμως, βάσεις;

Τουρκικό έθνος δεν υφίστατο. Στα εδάφη της μετέπειτα τουρκικής επικράτειας είχε συγκεντρωθεί ένας ετερογενής πληθυσμός, κατά το πλείστον αγροτικός και προϊόν προσφυγικών ροών από περιοχές οι οποίες, από τον 18ο αιώνα και εξής, είχαν περιέλθει σε χριστιανικό έλεγχο. Αυτοί οι «θρησκευτικοί πρόσφυγες», οι muhacir, με διαφορετικές γλώσσες και παραδόσεις, είχαν ως μοναδική κοινή αναφορά το Ισλάμ.

Ο Κεμάλ στήριξε την ενότητα του υπό κατασκευήν τουρκικού έθνους σε στοιχεία εισαγόμενα από τη Δύση: εκσυγχρονισμός και φυλετισμός. Δεν ήταν δυνατόν να εντάξει στη νέα ταυτότητα ένα ισχυρό ενδογενές στοιχείο χωρίς να επιστρέψει στην οθωμανική τραυματική εμπειρία. Αντικατέστησε, λοιπόν, τη θρησκεία με μία άλλη αναφορά, στην οποία προσέδωσε ιερά χαρακτηριστικά: το έδαφος. Το νέο εδαφικό δόγμα επέβαλε στους Νεοτούρκους να εγκαταλείψουν τον επεκτατισμό, έναντι της απόλυτης προάσπισης της εδαφικής ακεραιότητας.

Η αναμενόμενη φθορά του κεμαλικού ιδεολογήματος στα τέλη του 20ού αιώνα οδήγησε στην αντικατάστασή του από τον ισλαμισμό και τον νεοοθωμανισμό. Έπειτα από μία πρώτη ευφορική περίοδο, αυτή η vintage ιδεολογική αναθεώρηση απεδείχθη προβληματική. Αναβίωσαν οι παλαιές οθωμανικές αντιφάσεις ανάμεσα σε σουνίτες και αλεβίτες, οι οποίες ενίσχυσαν τις μεταγενέστερες: Τούρκοι έναντι Κούρδων, εξευρωπαϊσμένοι παράλιοι και αστοί έναντι των λοιπών. Οι εντάσεις αυτές οδήγησαν σε εκρήξεις βίας και σε μία αυξανόμενη αυταρχική και κατασταλτική πολιτική.

Τι απομένει για να διατηρεί τη συνοχή των πληθυσμών στην Τουρκία; Μόνον το έδαφος. Αυτό το «ιερόν» απειλείται τώρα από τις συνεχείς διπλωματικές και στρατιωτικές επιτυχίες του κουρδικού εθνικισμού. Η προοπτική να δημιουργηθεί κουρδικό κράτος, με αναπόφευκτα αλυτρωτικό χαρακτήρα, απειλεί το τελευταίο οχυρό της τουρκικής ταυτότητας. Ακόμη και ένα κουρδικό χωριό να αποσπασθεί από το τουρκικό έδαφος, ολόκληρο το οικοδόμημα της Τουρκίας κλονίζεται. Η Τουρκία αντιμετωπίζει, επομένως, υπαρξιακή απειλή. Καθίσταται, κατά συνέπεια, απρόβλεπτη.

Η Ελλάδα είναι όμηρος της κατάστασης. Στην τουρκική προκλητικότητα έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου, τα παλαιά ελληνοτουρκικά διακυβεύματα λειτουργούν προσχηματικά. Οι προκλήσεις της Τουρκίας δεν απευθύνονται κυρίως προς την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας δεν επηρεάζει το ζωτικό κουρδικό ζήτημα. Έχουν αποδέκτες τη Δύση και, κυρίως, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η απειλή να αποσταθεροποιηθούν η Ανατολική Μεσόγειος και τα Βαλκάνια είναι η απάντηση της Τουρκίας στην αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη προς τους Κούρδους. Το κουρδικό ερμηνεύεται ως de facto ανατροπή της Συνθήκης της Λωζάνης. Εφόσον αμφισβητούνται τα ανατολικά της σύνορα, η Τουρκία δικαιούται να αναθεωρήσει τα δυτικά: τα κέρδη των Κούρδων εξισορροπούνται με απώλειες της Ελλάδος.

Τα περιθώρια ελιγμών της Δύσης είναι περιορισμένα. Εγκατάλειψη των Κούρδων συνεπάγεται την απώλεια της δυτικής γεωπολιτικής αξιοπιστίας. Επιπλέον, οι Δυτικοί δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται τη ζωτική σημασία του εδαφικού για την Τουρκία και, πιθανώς, υποτιμούν το θέμα. Ούτως ή άλλως, πρόκειται για μία κατάσταση προς το παρόν μη επιλύσιμη.

Όπως και αν εξελιχθούν οι σχέσεις Δύσης, Τουρκίας και Κούρδων, η Ελλάδα τοποθετείται στο κέντρο του τριγώνου. Ενδέχεται να αναβαθμιστεί ο γεωπολιτικός και γεωστρατηγικός της ρόλος. Δεν μπορούν, όμως, να αποκλεισθούν και δυσάρεστες κατακλυσμιαίες εξελίξεις. Μόνο βέβαιο είναι ότι η Ελλάδα θα δεχθεί σοβαρούς κλυδωνισμούς, οι οποίοι θα προέρχονται από τα τουρκικά προβλήματα.

Μέσα από το τουρκικό και το κουρδικό ζήτημα, η Ελλάδα επιστρέφει στις αβεβαιότητες, στις ευκαιρίες και στους κινδύνους της εποχής πριν και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έως σήμερα, μεταπολιτευτικά, το πρότυπο του ιδανικού ηγέτη ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Στην εποχή που ανοίγεται μπροστά μας, πρέπει να αναζητηθούν ηγέτες-συνεχιστές της βενιζελικής πολιτικής και, κυρίως, της γεωπολιτικής παράδοσης.

*Καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόνη, συγγραφέας 

Euro2day
πηγή



Share

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.