24 Αυγούστου 2017

Η ψυχολογική ερμηνεία της ελληνοτουρκικής διένεξης

Tου Άγγελου Συρίγου*

«Παράδοση αιώνων, σφαγές και καταστροφές· με τους Τούρκους συμβιώνουμε στον ίδιο γεωγραφικό χώρο επί χίλια χρόνια, διεκδικώντας και οι δύο τα ίδια εδάφη που κάποτε κατέχουμε εμείς και κάποτε οι Τούρκοι. Είναι εύκολο να απαλλαγούμε από την παράδοση, τις προκαταλήψεις, την αμοιβαία καχυποψία που εξέθρεψαν οι δέκα αιώνες που πέρασαν;» 

Το παραπάνω εισαγωγικό κείμενο είναι του Μιχάλη Παπακωνσταντίνου, που διετέλεσε και υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος (1992-93). Θα μπορούσε να θεωρηθεί τυπικό μίας ρητορικής που προσπαθεί να εξηγήσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις μέσα από το πρίσμα των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων. 

Η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν αποτελεί ελληνική ευρεσιτεχνία. Από το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα και εντεύθεν η αμερικανική πλευρά έχει επανειλημμένως προσπαθήσει να διαμεσολαβήσει μεταξύ των δύο πλευρών. Οι ΗΠΑ είναι υπερδύναμη. Δεν είναι δικαστήριο. Η διαμεσολάβησή τους ξεκινά από τον συσχετισμό δυνάμεων μεταξύ των δύο χωρών, και όχι από το διεθνές δίκαιο. 

Εξισώνοντας το θύμα με τον θύτη 

Στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν τη στάση που κρατούν, έχουν αναπτύξει μία θεωρία που εξισώνει ουσιαστικά τον θύτη με το θύμα. Σύμφωνα με αυτήν οι διαφορές μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας οφείλονται κυρίως σε ψυχολογικές αιτίες αντιπαλότητας που ανάγονται στην ιστορία. 

Είναι βεβαίως γεγονός ότι τμήμα της αντιπαλότητας μεταξύ των δύο λαών μπορεί να αναχθεί στην εικόνα που αναπαράγει η συλλογική μνήμη και οι ιδεοληψίες. Η προσπάθεια όμως αναγωγής όλων των προβλημάτων στην ψυχολογία και την ιστορία δεν μπορεί να κριθεί σοβαρά. Η αρνητική εικόνα που έχουν οι Έλληνες για τους Τούρκους δεν οφείλεται στην άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453 ούτε στη Μικρασιατική Καταστροφή. 

Η παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής στην Κύπρο δεν είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο, όπως επίσης δεν είναι ψυχανέμισμα η αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε νησιά του Αιγαίου, που ξεκίνησε μετά τα Ίμια. Οι παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου από τουρκικά αεροσκάφη στο Αιγαίο και ιδίως οι πτήσεις πάνω από κατοικημένες περιοχές και το casus belli σε περίπτωση ασκήσεως ενός καθολικά αποδεκτού δικαιώματος, όπως η αύξηση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, κάνουν την τουρκική απειλή ψηλαφήσιμη στο σήμερα. 

Οι ελληνοβουλγαρικές σχέσεις 

Εάν τα ελληνοτουρκικά προβλήματα οφείλονταν σε ψυχολογικούς λόγους, τότε θα έπρεπε να υπάρχουν σοβαρότερα ελληνοβουλγαρικά προβλήματα. Οι πολεμικές συγκρούσεις των δύο λαών είναι πολύ πιο μακροχρόνιες εν συγκρίση προς αυτές των Τούρκων. Ξεκινούν από το 680 μ.Χ., όταν οι Βυζαντινοί συγκρούσθηκαν με τους πρώτους Βουλγάρους, δηλαδή τέσσερις αιώνες πριν εμφανισθούν οι Τούρκοι στην ευρύτερη περιοχή. 

Αυτό συνεχίζεται και στη νεότερη ιστορία του ελληνικού έθνους. Η πιο πρόσφατη σύγκρουση ήταν αυτή της τριπλής γερμανικής, ιταλικής και βουλγαρικής κατοχής το 1941-44, και του εμφυλίου που ακολούθησε. Με τη Βουλγαρία, όμως, οικοδομήθηκαν από τη δεκαετία του 1970 άριστες σχέσεις. 

Ο άξονας Αθηνών-Σόφιας λειτούργησε σταθεροποιητικά σε περιόδους όπου οι δύο χώρες ανήκαν σε αντίπαλους στρατιωτικούς συνασπισμούς. Οι οπαδοί της θεωρίας των στερεοτύπων θα πρέπει να αναρωτηθούν γιατί στην περίπτωση των ελληνοβουλγαρικών σχέσεων δεν έχουν κυρίαρχο ρόλο οι προκαταλήψεις; 

Αντικρουόμενα συμφέροντα

Οι διαφορές μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας οφείλονται όχι τόσο σε στερεότυπα, όσο σε αντικρουόμενα συμφέροντα, σχετικώς με τον ρόλο που επιθυμεί κάθε χώρα να διαδραματίσει στην Ανατολική Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και τον Εύξεινο Πόντο. Στη γεωπολιτική σκακιέρα της ανατολικής Μεσογείου η Ελλάδα διαθέτει δύο κρίσιμα ερείσματα: Την Κύπρο, που τη φέρνει σε επαφή με τα κράτη της Μέσης Ανατολής, και το Αιγαίο, στο οποίο η απόλυτη ελληνική κυριαρχία οδηγεί σε πλήρη έλεγχο των περασμάτων προς τον Εύξεινο Πόντο. 

Αυτά τα δύο στοιχεία προσπαθεί να ακυρώσει η τουρκική πολιτική, διότι συγκρούονται με τη δική της αντίληψη για τον ρόλο που θέλει να διαδραματίσει στην περιοχή. Για όσον καιρό υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, θα υπάρχει αυτή η αντιπαλότητα, όπως άλλωστε υπήρχε στο παρελθόν και με τη Βουλγαρία. 

Σταύρος Λυγερός

*Ο Άγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής στο Πάντειο πανεπιστήμιο. Έχει επανειλημμένως ασχοληθεί με τα ελληνοτουρκικά, το προσφυγικό και το μεταναστευτικό ζήτημα από θέσεις ευθύνης.

Geopolitics



Share

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.