28 Αυγούστου 2017

Ο καημός της Άννας και η Ιστορία

Ο Θεός μάς χάρισε μία γλώσσα ζωντανή, εύρωστη, πεισματάρα και χαριτωμένη, που αντέχει ακόμη, μολονότι έχουμε εξαπολύσει όλα τα θεριά για να τη φάνε· έφαγαν όσο μπόρεσαν, αλλά απομένει η μαγιά. Έτσι θά ‘λεγα, παραφράζοντας τον Μακρυγιάννη. Δεν ξέρω πόσο θα βαστάξει ακόμη αυτό. Εκείνο που ξέρω είναι ότι η μαγιά λιγοστεύει και δε μένει πια καιρός για να μένουμε αμέριμνοι. Δεν είναι καινούργια τα σημεία που δείχνουν πως αν συνεχίσουμε τον ίδιο δρόμο, αν αφεθούμε μοιρολατρικά στη δύναμη των πραγμάτων, θα βρεθούμε στο τέλος μπροστά σε μια γλώσσα εξευτελισμένη, πολύσπερμη και ασπόνδυλη 
Γιώργος Σεφέρης

του Χρυσόστομου Κουτλουμουσιανού* 

Όλα θα έρθει καιρός που θα ξεχαστούν. Όσοι θα γράψουν για την οικογένειά της, θα περιοριστούν σε μάχες και χρονολογίες, θα ασχοληθούν με την οικονομική πολιτική και τη διπλωματία του πατέρα της περιληπτικά, θα αναφερθούν στα χρυσόβουλλά του, επικρίνοντας ή επαινώντας τον αυθαίρετα. Για την καθημερινή αγωνία, τις πίκρες, τα οράματα και τις διαψεύσεις του κανείς δεν θα μιλήσει. Δεν θα νοιαστεί κανείς αν κάθιζε στο τραπέζι και δεν μπορούσε να καταπιεί από τη στενοχώρια του, ούτε για τους πόνους των ποδιών του, ούτε για τις αγρύπνιες του. Συχνά βουρκώνει η Άννα, όταν αναρωτιέται τί θα απογίνουν μέσα στον χρόνο. Αν θα τους θυμηθεί κανείς ποτέ. Ποιος θα τους βράσει λίγο στάρι ή θα τους ψάλει ένα τρισάγιο. 

Έτσι διαλογίζεται πικρά η Άννα Κομνηνή, πρωτότοκη του Αυτοκράτορα Αλεξίου και της Αυγούστας Ειρήνης, στο ιστορικό μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα Ένας Σκούφος από Πορφύρα. Έτυχε να διαβάσω το απόσπασμα λίγες ώρες προτού πέσουν στην αντίληψή μου οι προτάσεις για το νέο πρόγραμμα σπουδών Ιστορίας. Λες και οι προτάσεις αυτές απαντούσαν στην Κομνηνή: «Όχι κυρά μου, ούτε εσάς θα θυμόμαστε, ούτε καν τα χρυσόβουλλα του πατέρα σου, ούτε μας έγνοιαξε ο πόνος σας ούτε και κόλλυβα θα σας κάνουμε. Εμάς μας ενδιαφέρουν μόνο οι οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, κι αυτές περιληπτικά.» 

Αυτό άλλωστε δεν θέλει και ο νεαρός μαθητής; Γιατί να ταλαιπωρείται με γεγονότα του παρελθόντος, με πρόσωπα που απέχουν εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια από τον ίδιο!; 

Έγραψαν Ιστορία ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών, η Άννα Κομνηνή, ο Νικήτας Χωνιάτης, και άλλοι στον καιρό τους και στον καιρό μας, με μεράκι και επιστημοσύνη, να μη λησμονηθούν τα πάθη και τα κατορθώματα των ανθρώπων, να γνωρίζουμε τις ρίζες που βυθίζονται βαθιά στον χρόνο, γιατί η λήθη είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου, και το φυτό μπορεί να αυξάνει χωρίς επίγνωση των χυμών του, ο άνθρωπος όμως όχι. Γι αυτό ο γιός ρωτά και ξαναρωτά τον πατέρα να του διηγηθεί δικές του ιστορίες, και τα εγγόνια τη γιαγιά τους, και οι νέοι μοναχοί τους γέροντες της μονής, που έχουν μάτια σαν λευκώματα φωτογραφιών από αλλοτινούς καιρούς. Κι ακούν απ’ αυτούς συχνά τα ίδια και τα ίδια, με πανομοιότυπες λεπτομέρειες, και με το ενδιαφέρον της πρώτης φοράς. 

Κάποιοι όμως σαν να μη θέλουν την Ιστορία. 

Σα να θέλουν να μην υπάρχουν μαθήματα από το παρελθόν. Να μην υπάρχει η αίσθηση της συνέχειας και της ευθύνης. Να μήν υπάρχει παλιό κρασί να μπει σε νέους ασκούς, ούτε καν ασκοί, τα πλαστικά μπετόνια του εργοστασίου να γεμίσουν με προϊόν light. Άνθρωποι με μιαν ακαθόριστη, θαμπή μνήμη του παρελθόντος είναι απόλυτα υποβόλιμοι, τραγικά ευχείρωτοι. Άνθρωποι μεθυσμένοι όχι από το ευφραντικό γέννημα της αμπέλου, αλλά από τις αναθυμιάσεις μιας προσποίησης (ή προσομοίωσης) ευτυχίας. Στο 1984 του Όργουελ ο ήρωας επιχειρεί να θυμηθεί κάτι από το παρελθόν, το προσωπικό του παρελθόν, όσο και της πόλης, όπου ζει, αλλά η μνήμη του είναι απολύτως κενή. 

Σα να θέλουν να μη φωτίζει ο άνθρωπος τον εαυτό του. Όταν ένα γεγονός του παρελθόντος το φωτίζεις από πολλές πλευρές και κατανοείς τις αιτίες, τα κίνητρα και τις σχέσεις των ανθρώπων, γνωρίζεις περισσότερο τον εαυτό σου, και τότε μόνο έχεις ελπίδα να τον αλλάξεις. Πόσοι δεν αλλοιωθήκαμε διαβάζοντας για μια μεγάλη μορφή, πόσοι δεν ταυτιστήκαμε δημιουργικά μαζί της; Πόσοι δεν καταφύγαμε σ’ αυτήν σε καταστάσεις διλημμάτων και αδιεξόδων; Πόσοι δεν θαυμάσαμε το σθένος μιας πόλης και τη δημιουργική πνοή της, πόσοι δεν συγκλονισθήκαμε από το νεύρο, τα πάθη και τα λάθη μιας επανάστασης; 

Σα να θέλουν να μην αγαπά ο άνθρωπος το σπίτι του, την πόλη του, την πατρίδα του. Αν δεν ξέρεις το παρελθόν της πόλης που σε γέννησε κι ανάθρεψε, εύκολα την παραδίδεις στη φωτιά, μαζί με την μάνα και τον πατέρα σου, για να σώσεις το τομάρι σου ή να γίνεις διασημότητα ή να αποκτήσεις μια θεσούλα executive. Αν δεν αγαπάς το σπίτι σου, τίποτε δεν μπορείς να αγαπήσεις, κι αν δεν αγαπήσεις, θα είσαι δέσμιος του ναρκισσισμού σου και όσων επιτηδείων τον θωπεύουν. 

Το μάθημα της Ιστορίας μπορεί να απονευρωθεί. Να γίνει αναιμική, άχρωμη έκθεση κοινωνικών, πολιτισμικών, τεχνολογικών αλλαγών, χωρίς τον δρώντα και πάσχοντα άνθρωπο, ώστε το μόνο που θα μένει να είναι η αμυδρή αίσθηση μιας κοινής καταγωγής και εξέλιξης. Να γίνει κονσέρβα, όπου και το ψεματάκι, μικρό ή μεγάλο, θα χάνεται στη συμπυκνωμένη χημεία. 

Εννοείται ότι εδώ δεν βρίσκει γωνιά η θρησκευτική συνείδηση και η ιστορική της έκφραση, εκτός αν πρόκειται να συκοφαντηθούν άμεσα ή έμμεσα. Ο τρόπος είναι απλός: κάνε την ιστορία αχταρμά, ανακάτεψε αγίους και δαίμονες, επισκόπους και μάγισσες, ώστε όλα μαζί να πεταχτούν ως σκύβαλα. Και λοιπόν τί έγινε; θα πει ο μαθητής, για να καταργήσει το βιβλίο, τον διεκπεραιωτή διδάσκοντα, και μαζί τους την ίδια τη σημασία της Ιστορίας, και εν συνεχεία να επιλέξει τον τύπο κρετίνου που του προσφέρει η παγκόσμια αγορά, ο καινούργιος Θεός. 

Η Ιστορία είναι για μερικούς επικίνδυνη, γιατί εκεί υπάρχει ο αγώνας και οι άθλοι της ανθρώπινης ελευθερίας, η πάλη του ανθρώπου με τον εαυτό του και με τον Θεό, η παρουσία νόμων πνευματικών, που απαντούν στην αυθαιρεσία και ύβρι. Γιατί εκεί φαίνεται ότι και ένας άνθρωπος μπορεί να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων ή και να αλλάξει τον ρου των ποταμών. 

Το Άγιον Όρος ζει την ιστορία ευλαβικά, γόνιμα, …διαδραστικά! Όχι ως νεκρός οργανισμός και μουσείο, αλλά (για να δανειστώ τις λέξεις του ποιητή) με νεκρούς χιλιάδες να ‘ναι στους τροχούς, με τους ζωντανούς να δίνουν το αίμα τους, όλους πολίτες της Χώρας των Ζώντων. 

Εδώ, Άννα, βράζουμε το στάρι και ψάλλουμε το τρισάγιο που επεθύμησες, θυμόμαστε όσα γνωρίζουμε και όσα δεν γνωρίζουμε. Γιατί τα χίλια χρόνια που πέρασαν είναι σήμερα, γιατί το παρελθόν και το μέλλον είναι η ζωντανή μνήμη του λειτουργικού, δοξολογικού χρόνου μας. 

*Ο Χρυσόστομος Κουτλουμουσιανός είναι Ιερομόναχος 



Share

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.