Οι γεωπολιτικοί χάρτες του 2017

Γράφει ο Αλέξης Ζακυνθινός

Ο πρόεδρος Trump εξελέγη με την πρόθεση να κηρύξει τον πόλεμο στο καταστημένο της χώρας του – έχοντας απέναντι του το 50% των Αμερικανών, ιδιαίτερα των ισχυρών της πολιτικής, των ΜΜΕ και της Wall Street. Απέναντι του είναι επίσης το σύνολο των δυτικών ελίτ, μεταξύ των οποίων η Γερμανία και η Κομισιόν, εκτός του Καναδά, του Μεξικού κοκ. – οπότε εύλογα λέγεται ότι, θα ήταν πιο εύκολο να είχε κηρύξει τον πόλεμο στην Κίνα και στη Ρωσία. 

Με κριτήριο τώρα τόσο τις προεκλογικές του δηλώσεις, όσο και τις πρώτες ενέργειες του, όπως η κατάργηση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις ασιατικές χώρες (TPP), ενώ θα ακολουθήσει η NAFTA της Βορείου Αμερικής, θα γκρεμίσει από τα θεμέλια το υφιστάμενο σύστημα – ενώ οι αμφιβολίες δεν αφορούν το γκρέμισμα του (αποσυναρμολόγηση), αλλά την ανοικοδόμηση του (συναρμολόγηση) επάνω σε νέες βάσεις, η οποία αποτελεί Ηράκλειο έργο. 

Περαιτέρω, οι διεθνείς σχέσεις δεν είναι ασφαλώς συνώνυμες με τη γεωπολιτική – αφού οι μεν πρώτες εμπερικλείουν τη συμπεριφορά των κρατών μεταξύ τους, ενώ η δεύτερη αφορά τις διεθνείς σχέσεις που βασίζονται στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στη γεωγραφία και στην εξουσία. Ακόμη περισσότερο, η γεωπολιτική μας βοηθάει να κατανοήσουμε τις δυνάμεις που θα διαμορφώσουν τη διεθνή πολιτική, καθώς επίσης τους τρόπους που θα το κάνουν – εκτός του ότι προσφέρει τη δυνατότητα προσδιορισμού του τι είναι σημαντικό και τι όχι.

Στα πλαίσια αυτά, είναι ενδιαφέροντες οι τέσσερις χάρτες που ακολουθούν, μέσω των οποίων γίνεται προσπάθεια να ερευνηθούν οι σημαντικότερες γεωπολιτικές εξελίξεις του 2017, σε τέσσερις «περιοχές» του πλανήτη. 

Χάρτης Ι: Η οικονομική αδυναμία της Ρωσίας 

Ο χάρτης απεικονίζει τρεις βασικές πτυχές της Ρωσίας (ανάλυση), οι οποίες είναι απαραίτητες για την κατανόηση της χώρας το 2017. Πρώτη είναι το γεγονός ότι, η Ρωσία είναι μία ομοσπονδία κρατών που έχει μεν μία ισχυρή εθνική κουλτούρα, αλλά διακρίνεται ταυτόχρονα από μία απίστευτα μεγάλη ποικιλία πολιτικών οντοτήτων – οι οποίες απαιτούν μία ισχυρή κεντρική κυβέρνηση. Όπως φαίνεται από το χάρτη, υπάρχουν 87 διαφορετικές περιοχές εάν συμπεριλάβει κανείς την Κριμαία και τη Σεβαστούπολη – οι οποίες δεν έχουν το ίδιο καθεστώς, αφού μερικές είναι απλά περιοχές, άλλες αυτόνομες περιφέρειες, πόλεις και δημοκρατίες.

Η δεύτερη πτυχή είναι το ότι, υπάρχει μία μεγάλη οικονομική πολυμορφία στην τεράστια ρωσική ομοσπονδία – όπου άλλες περιοχές έχουν δημοσιονομικά πλεονάσματα και άλλες ελλείμματα. Τα μεγαλύτερα πλεονάσματα τα έχουν η Μόσχα και η Σαχαλίνη – ενώ 52 περιφέρειες ή το 60% των περιφερειακών προϋπολογισμών της Ρωσίας είναι στο κόκκινο (ελλειμματικοί). Η κεντρική περιφέρεια, στην οποία υπάγεται η Μόσχα, παράγει το 20% περίπου του ρωσικού ΑΕΠ – ενώ η Σαχαλίνη, καθώς επίσης ορισμένες άλλες περιοχές προικισμένες με πετρέλαιο, είναι αντίστοιχα πλούσιες.

Η τρίτη πτυχή προκύπτει από το συνδυασμό των δύο προηγουμένων – σύμφωνα με την οποία η Ρωσία είναι τεράστια, ενώ ένα μεγάλο μέρος της ευρίσκεται σε πολύ δύσκολη οικονομική θέση. Έτσι, ακόμη και αν η τιμή του πετρελαίου παραμείνει στα 55 $ για ολόκληρο το 2017, δεν θα είναι αρκετή για να επιλύσει τα προβλήματα της χώρας – ενώ ο πρόεδρος Putin κυβερνάει αυταρχικά, επειδή δεν γίνεται διαφορετικά, λόγω του ότι αφενός μεν η Ρωσία είναι μία δυσκίνητη χώρα, αφετέρου χρειάζεται μεγάλη πολιτική δύναμη για να εξασφαλίσει την αναδιανομή του πλούτου, χωρίς την οποία η ύπαιθρος θα εξεγερθεί και θα τον ανατρέψει. 

Χάρτης ΙΙ: Η Κίνα από την πλευρά του Ειρηνικού 

Οι κινήσεις της κυβέρνησης στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι πολύ σημαντικές – ενώ θεωρείται πως η κινεζική επιθετικότητα αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων που έχει δημιουργηθεί μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πρόσβαση της Κίνας τώρα στον Ειρηνικό περιορίζεται από δύο εμπόδια:

Το πρώτο είναι μία μικρή αλυσίδα νησιών στα νότια και ανατολικά της Θάλασσας της Κίνας – τα οποία θέλει λογικά να ελέγξει, επειδή διαφορετικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον της σε μία στρατιωτική σύγκρουση.

Το δεύτερο είναι η περικύκλωση της από τους συμμάχους των Η.Π.Α. – μερικοί εκ των οποίων, όπως η Ιαπωνία (λιγότερο η Νότια Κορέα και η Ταιβάν), έχουν πολύ σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις. Όσοι δεν έχουν, όπως οι Φιλιππίνες, διαθέτουν εγγυήσεις των Η.Π.Α., όσον αφορά την ασφάλεια τους – οπότε η Κίνα έχει σημαντικά μειονεκτήματα στα θαλάσσια ύδατα, ανοιχτά των ακτών της.

Το πλέον κρίσιμο σημείο όμως δεν φαίνεται στο χάρτη, ενώ δεν είναι άλλο από το ότι, το αμερικανικό ναυτικό υπερτερεί του κινεζικού από κάθε πλευρά – παρά τις προσπάθειες της Κίνας να αυξήσει τις δυνατότητες της. Ως εκ τούτου, η βασική πρόθεση της Κίνας είναι να αλλάξουν πλευρά οι σύμμαχοι των Η.Π.Α. – μεταξύ άλλων μέσω της οικονομικής τους εξάρτησης από την ίδια. Ακριβώς για το λόγο αυτό έχει περιορίσει σημαντικά τα πλεονάσματα της τα τελευταία χρόνια, αυξάνοντας τις εισαγωγές από τα γειτονικά της κράτη.

Χάρτης ΙΙΙ: Η επαναχάραξη της Μέσης Ανατολής 

Όλοι γνωρίζουν πως τα κράτη στην περιοχή δημιουργήθηκαν μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις, όπως η Μ. Βρετανία και η Γαλλία – ενώ οι εξεγέρσεις τα τελευταία χρόνια έχουν καταστήσει τα σύνορα άνευ αντικειμένου.

Εν προκειμένω, ο χάρτης ΙΙΙ έχει καταρτισθεί με βάση το ποιός ελέγχει σήμερα ποιό έδαφος – όπου ουσιαστικά η Συρία, το Ιράκ, η Υεμένη και η Λιβύη δεν υπάρχουν πια.

Άλλα σύνορα, όπως του Λιβάνου και του Ισραήλ, παρουσιάζονται με βάση την πραγματική δυναμική της εξουσίας που ασκείται – ενώ δεν υπάρχουν αλλαγές στα σύνορα των τριών μεγάλων δυνάμεων της περιοχής, όπως είναι η Τουρκία, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, με την Αίγυπτο να μη θεωρείται μεγάλη δύναμη, παρά το ότι είναι σημαντική, διαθέτοντας την πιο συνεκτική εθνική κουλτούρα στον Αραβικό κόσμο.

Χάρτης IV: Το μέλλον της Ευρώπης 

Εδώ δεν πρόκειται για τον καθορισμό νέων συνόρων, αλλά για τις περιοχές της ηπείρου μας με ισχυρές εθνικιστικές τάσεις – ενώ οι περιοχές με πλάγιους χαρακτήρες είναι αυτές που απαιτούν αυξημένη αυτονομία, αλλά όχι ανεξαρτησία. Εν προκειμένω, το θέμα δεν είναι το μέγεθος των αποσχιστικών κινημάτων, αλλά το ότι σε όλες αυτές της περιοχές υπάρχει κάποιος βαθμός εθνικής συνείδησης που δεν ταιριάζει με τα σύνορα τους.

Ολοκληρώνοντας, είναι πλέον σαφές πως η ΕΕ είναι μία ελαττωματική κατασκευή, τα μέλη της οποίας αδυνατούν να συμφωνήσουν όσον αφορά βασικά ζητήματα, όπως το μεταναστευτικό – με αποτέλεσμα να κάνει το καθένα ότι θέλει. Εκτός αυτού, η έξοδος της Βρετανίας κλόνισε τα θεμέλια της – ενώ οι επερχόμενες εκλογές στην Ολλανδία, στη Γαλλία, στην Ιταλία και στη Γερμανία θα δημιουργήσουν ακόμη περισσότερα ρήγματα, ειδικά όσον αφορά την Ευρωζώνη. 

Επιμύθιο 

Οι παραπάνω χάρτες δεν φιλοδοξούν να προβλέψουν το μέλλον – αποσκοπώντας μόνο στο να διευκολύνουν τον τρόπο σκέψης, όσον αφορά τις γεωπολιτικές δυνάμεις που θα διαμορφώσουν τον πλανήτη, με αφετηρία το 2017. Από την πλευρά αυτή και μόνο είναι χρήσιμοι – ενώ επιβεβαιώνουν ασφαλώς το ότι, βιώνουμε πράγματι μία αλλαγή παραδείγματος, με πολλές και σημαντικές συνέπειες.

Χάρτες: Friedman, Shapiro  

analyst

Share